YAŞLILIKTA BESLENME

Yaşlılık dönemi Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 65 yaş ve üzeri dönem olarak kabul edilmektedir. Yaşlılıkla ilgili farklı sınıflamalar da yapılmaktadır. Örneğin Birleşmiş Milletler yaşlılık dönemini değerlendirirken 60 yaş ve üzeri nüfusu esas almaktadır.

1950 yılında %8 olan 60 yaş ve üzeri nüfusun toplam nüfus içindeki payının günümüzde %11 olduğu, 2050 yılında ise %22 olması beklenmektedir.

Dünyada geçmiş yıllardan bu yana doğuşta beklenen yaşam süresi artma eğilimindedir. 1950’den bu yana artış 21 yıl olmuştur.

Türkiye’de 2009 yılı rakamlarına göre doğuşta beklenen yaşam süresi 73,7 yıldır.

Yaşlılık döneminin sağlık açısından en önemli gereksinimlerden birisi sağlığın bu denli geniş kapsamlı belirleyicilerinin önemli bir bileşeni olan sağlıklı beslenmedir. Temel bir sağlık hizmeti ve aynı zamanda da temel bir insan hakkı olarak kabul edilen sağlıklı beslenmenin sağlanması da yaşlılık döneminde iyilik halinin sürdürülebilmesi, süregen hastalıklardan korunabilmek, nitelikli ve bağımsız bir
yaşam anlamı da taşımaktadır.

Birleşmiş Milletler toplumların yaşlılık açısından sınıflandırmasını 60 yaş ve üzeri
nüfusun toplam nüfus içindeki payına göre yapmaktadır. Bu sınıflamaya göre pay %4 ve altında ise toplum “genç”, %4-7 arasında ise “olgun” ve %7 ve üzerinde ise “yaşlı/yaşlanan” olarak kabul edilmektedir.

Yaşamın sürdürülmesi, sağlığın korunması ve geliştirilmesi için besinlerin tüketilmesi, kullanılması, besinlerden yararlanma anlamı taşımaktadır.

Yaşamın sağlıklı bir şekilde sürdürülebilmesi için vücudun gereksinim duyduğu besin ögelerinin tamamının yeterli ve aynı zamanda da kendi içinde bir denge içinde alınmasıdır.

Yeterli ve dengeli beslenme için vücudun gereksinim duyduğu besinlerin gruplanmış şeklidir.

Besinlerin bileşiminde bulunan değişik miktarlarda kimyasal moleküllerdir. Besin
ögeleri başlıca karbonhidratlar, proteinler, yağlar, mineraller, vitaminler ve su olarak sınıflandırılmaktadır.

Tarladan (çiftlikten) sofraya kadar, çevre ve insan sağlığına zarar vermeyen,
üretimin her aşamasında gerekli kontrolleri yapılmış, sağlıklı ve güvenilir ürünlerin temin edilme süreci olarak tanımlanmaktadır. Bu konuda yapılan bir başka tanım da “gıdalarda olabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik ve her türlü zararların bertaraf edilmesi için alınan tedbirler bütünü ”dür.

İnsanların güvenilir, uygun fiyat karşılığında, sağlıklı beslenme olanaklarına
ulaşımının sürdürülebilir olması anlamı taşımaktadır.

Süt ve süt ürünleri, (2) Et, yumurta, kurubaklagiller, (3) Sebze ve meyveler,
(4) Ekmek ve tahıllardır.

Bu grup besin protein, vitamin ve mineral içermektedir. Erişkinlerin 2 porsiyon (2x200cc’lik su bardağı) süt tüketmesi önerilmektedir. Gebelerin, menopoz sonrası dönemdeki kadınların, ergenlerin tüketmesi gereken miktar daha fazladır (3-4 porsiyon).

Bu grup besin protein, karbonhidrat, vitamin, mineral ve posa içermektedir. Et, yumurta, kurubaklagiller protein kaynağı olmanın yanı sıra demir, çinko, fosfor, magnezyum alımı için de değerlidir. Posa gereksinimi ve A ve B (B1, B6, B12) vitamini gereksinimi de bu grup besinlerle karşılanabilir.

Vitaminler ve mineraller açısından önerilmektedir. Bu grup besin ayrıca
hastalıklara karşı koruyucu bileşikler olan fitokimyasalları içerir.

Bu grup besin karbonhidrat, vitamin, mineral, posa ve düşük miktarda protein içermektedir. Bu grupta tahıl taneleri (buğday, pirinç, mısır, çavdar, yulaf) ve bu tahıl tanelerinden yapılmış olan un, bulgur gibi besin ürünleri yer almaktadır. Bu grup için genel öneri tam tahıl ürünlerin tüketilmesi şeklindedir.

Vitamin ve mineraller yaşam için gerekli olan, metabolizma ile ilgili süreçlerin devamı için gereklidir. Vücudun %4-5’i minerallerden oluşur. Kalsiyum ve fosfor başlıca minerallerdir. Magnezyum, klor, sodyum, kükürt vücutta bulunan diğer makro minerallerdir. Mineral eksikliklerinde toplumsal düzeyde hastalıklar görülebilir. Örneğin, iyot eksikliğinde guatr hastalığı toplumda yaygın olarak görülebilir. Vitaminler de suda ve yağda eriyen vitaminler olmak üzere başlıca iki grupta incelenir. A,D,E,K vitaminleri yağda eriyen vitaminlerdir. B,C, niasin ve folik asit suda eriyen vitaminlerdir.

Her öğün için bir ya da iki porsiyon tüketimi önerilmektedir. Tam tahıl
ürünlerinin tercih edilmesi uygundur.

Osteoporoz özellikle kadınlar açısından önlenmesi gereken bir hastalıktır. Engellenmediği zaman kırıklar, düşmeler, dolayısıyla da ölümler meydana gelebilir.