YAŞLILARDAKİ NÖROLOJİK VE PSİKİYATRİK SİSTEM HASTALIKLARI

Yaşlanma; Organizmanın molekül, hücre, doku, organ ve sistemler düzeyinde, zamanın ilerlemesi ile ortaya çıkan, geriye dönüşü olmayan yapısal ve fonksiyonel değişikliklerin tümüne yaşlanma denir.

Beynin ağırlığı; 50 yaşından sonra, yaşlanmaya bağlı nöron ölümünün belli bir seviyeye ulaşması sonucu, beyin ağırlığı ve hacmi her 10 yılda bir % 2-3 oranında azalır. 30’lu yaşlarda ortalama bir erkek beyninin ağırlığı 1400 gr kadarken, 100 yaşındaki sağlıklı erkeklerde ortalama beyin ağırlığı 1150 gr kadardır, yaklaşık 250 gr kadar beyin dokusu azalması söz konusudur. Beynin hacmindeki, nöron kaybına bağlı bu azalmaya atrofi adı verilir.

Beynin kimyasalları; Yaşlanma süreci sadece nöron miktarında azalmaya değil, aynı zamanda nöronlar arasındaki bağlantılarda (sinaps) ve nöronlar arasındaki haberleşmede kullanılan kimyasal maddelerde de azalmaya yol açar. Bu kimyasal maddelere “nörotransmitter” (mesajcılar) denir. Serotonin, dopamin, asetilkolin, adrenalin, nöradrenalin bu mesajcılardan bazılarıdır.

Beyin kan miktarı: Beyin kan miktarı azalır. 80 yaşındaki sağlıklı bir kişinin beynine gelen kan miktarı gençlere göre % 20 daha azdır.

1. Beyin göz bulgularında değişikliklikler olur. Göz uyum sorunları, göz bebeklerinde küçülme, gözün ışığa karşı verdiği tepkilerde azalma, karanlığa uyumun azalması, aydınlıkta duyarlılığın artışı
2. Kulak ve işitme problemleri ortaya çıkar. Özellikle yüksek tonlardaki seslerde ilerleyici işitme kaybı
3. Koku ve tad duyusunda azalma olur.
4. Harekete dair (Motor) bulgular değişir. Hareketlerin hızında, koordinasyonunda ve kas gücünde azalma görülür.
5. Kas tendon reflekslerinde değişiklikler saptanır. Normal reflekslerde azalma, normal olmayan reflekslerin ortaya çıkışı görülür.
6. Ayak parmakları ve bilekte titreşim (vibrasyon) duyusunun azalması ya da kaybı ortaya çıkar.
7. Duruş, postur ve denge değişiklikleri olur.
8. Bilişsel ve öğrenme yeteneğinde azalma olur.

Halk arasında kullanılan şekliyle "inme" veya ingilizce’de “strok” sözcüğü beyin, beyincik ve omuriliğin damarsal hastalıkları sonucu oluşan fonksiyonel yitimi ifade eder. inme, Dünyada kalp hastalığı ve
kanserden sonra en önemli üçüncü ölüm nedeni iken sakatlık nedenleri arasında ilk sıradadır. Amerika Birleşik Devletleri'nde dakikada ortalama bir kişi inme geçirmekte ve üç dakikada bir kişi de inme nedeniyle yaşamını yitirmektedir. Fonksiyonel kayıp el, kol, bacak ve yüzde felç (kuvvetsizlik), his kaybı, dengesizlik, görme, konuşma, yürüme bozuklukların gibi bulguların tek tek veya birlikte bulunması şeklindedir. inme hafif bir felçten ağır bir komaya kadar değişebilir.

İnme sinir sisteminde damarların tıkanması sonucu oluşuyorsa "beyin infarktusu", damar yırtılması sonucu oluşuyorsa "beyin kanaması" olarak adlandırılır. Her ikisininde nedenleri ve tedavisi farklıdır.

Beyni besleyen damarların bir veya birkaçından sızıntı olması sonucu oluşan duruma beyin kanaması denir. şiddetli baş ağrısı, bulantı, sara nöbeti, kuvvet ve his kayıpları sıklıkla görülür. Beyin kanamasının en sık nedeni kontrolsüz hipertansyondur. Bu hastalar hastaneye vardıklarında yapılacak ilk iş kan basıncını kontrol etmek olmalıdır. Bazı hastalarda kanamanın ameliyat ile boşaltılması gerekebilir. Genç
yaşlarda görülen tip baloncuk patlaması (anevrizma) ile olandır.

Alzheimer hastalığı: Yaşlılarda demansın en sık nedenidir. Alzheimer hastalığı genelde 60 yaş ve üzeri yaşlarda başlar. 65-74 yaş arasındaki kişilerde görülme sıklığı %5 olup, yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar ve 65 yaşında bu sıklık %50 ye kadar ulaşır. Alzheimer hastalığında beynin bellek, lisan, düşünce ile ilgili bölgeleri etkilendiği için hastalarda özellikle unutkanlık, lisan bozuklukları, davranış değişiklikleri ve yol-yön bulma bozuklukları önde gelen bulgularıdır. Unutkanlık, yeni bilgilerin öğrenilmesinde zorluktan dolayıdır. Bu nedenle hastalar yeni olan olayları, yeni tanıdıkları kişileri ve isimleri unuturlar. Eski olaylar ve eskiden bilinen bilgiler hastalığın son dönemlerine kadar etkilenmez. Hastalık ilerledikçe diğer zihinsel işlevler de etkilenir ve kişiler yemek yeme, banyo yapma, tuvalet ihtiyacını karşılama gibi işlevlerde de bağımsızlıklarını kaybeder ve yatağa bağımlı hale gelirler.

1. Günlük yaşam aktivitelerini etkileyen bellek kaybı
2. Günlük yaşam aktivitelerini yapmada güçlük
3. Kelime bulmada güçlük
4. Zaman ve mekan karmaşası
5. Yargı ve karara varmada güçlük
7. Sık kullanılan eşyaların yerlerini değiştirme
8. Ruh hali yada davranışlarda değişim
9. Kişilik değişimleri
10. Sorumluluktan kaçınma

Beyin kanaması ya da beyin damar tıkanıkları ve buna bağlı beyin dokusunun kaybı sonucu oluşan bunamalara verilen isimdir. Bazı kişilerde beynin sessiz yerlerindeki tekrarlayan damar tıkanıklıkları nedeni ile demans görülebilir. Ani başlangıç, ani kötüleşmeler bu hastalıkta görülebilir. Bazı hastalarda Alzheimer Hastalığı ve vasküler demans beraber görülür. Tanı beyin görüntüleme yöntemleri ile konulur. Hastalığın kesin tedavisi yoktur. Beyin damar tıkanıklıklarının önlenmesi, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve şekerin kontrolü, varsa kalp hastalığının tedavisi önemlidir. Bazı hastalarda kan pıhtılaşmasını azaltan aspirin, kumadin gibi ilaçların kullanılması gerekir.

Daha nadir demans nedenidir. 50’li-60’lı yaşlarda daha sık görülür. Beynin, konuşma ve davranışların düzenlenmesi ile ilgili bölgelerinden olan frontal (ön) ve temporal (yan) lobların sinir hücreleri giderek harabiyete uğrar. Hastalarda unutkanlıktan daha çok konuşma, konuşulanı anlama bozuklukları ve/veya davranış değişiklikleri (örneğin: uygunsuz cinsel davranışlar, uygunsuz konuşma, çok yemek yeme, içgörü kaybı, planlama bozukluğu, kendine bakım ve temizlikte bozukluk) görülür.

Kas hastalıkları kas liflerinin hastalığına bağlı olan kaslarda güçsüzlük, ağrı, kramplara neden olabilen hastalıklardır. Kas hastalıkları çömelince kalkmada, merdiven çıkmada, kolları yukarı kaldırıp yüksek
yerlere uzanmada zorluk yaratırlar. Kas hastalıklarının büyük bölümünü kalıtsal kas hastalıkları oluşturur ve genellikle erken yaşlarda başlarlar. Normal yaşlanma ile kas kütlesinde azalma olur. Otuzlu yaşlarda kas kütlesi vücut ağırlığının %45’i iken 70 yaşlarında %27’ye düşer. Kas kütlesinin azalması kol ve bacaklarda incelmeye neden olur. Buna paralel olarak kas kuvveti de 80’li yaşlarda %30-40 azalır.

• Belirgin uyku sorunları
• İştahta değişiklikler ya da kilo kaybetme
• Kendini mutsuz ya da ümitsiz hissetmek
• Günlük aktivitelerle ilgili aşırı endişe
• Dikkat ve konsantrasyon güçlükleri
• Günlük aktivitelere karşı ilgi ve istek azlığı
• Yer, zaman ve kişilerle ilgili farkındalıkta güçlükler
• Aşırı gergin ve sinirli hissetmek
• Aşırı yorgun ve halsiz hissetmek

• Kullanılan ilaç tedavilerinin yürütülmesi ile ilgili güçlükler
• Kişisel hijyeni sağlamakta güçlükler
• Ev ortamının temiz tutulmasında güçlükler, evin güvenliğini sağlamada güçlükler
• İntihar düşünceleri

• Üzüntü, tahammülsüzlük, bunaltı
• Önceden ilgi duyulan sıradan faaliyetlere ilgi duymama ya da zevk alamama
• Enerjinin azalması, yorgunluk, yavaşlamış gibi hissetme, ya da artmış bir huzursuzluk/ ajitasyon
• Yeme alışkanlıklarında değişiklik
• Uyku alışkanlıklarında değişiklikler
• Konsantrasyonda, hafızada ve/veya karar vermede güçlükler
• Ümitsizlik ve karamsarlık duyguları
• Uygunsuz suçluluk, değersizlik ve çaresizlik duyguları
• Ölüm düşünceleri, intihar düşünceleri ya da girişimi
• Aşırı ağlamalar
• Tedaviye yanıt vermeyen, tekrarlayan ağrı, bedensel yakınmalar
• Bunamaya benzer derecede ağır dikkat sorunları ve unutkanlık

1. Endokrin ve metabolik bozukluklar
2. Kanser
3. Hipertiroidizm ve hipotiroidizm
4. Addison veya Cushing hastalığı
5. Parkinson hastalığı veya demans
6. Diyabet veya hipoglisemi
7. Normal basınçlı hidrosefali
8. Viral Enfeksiyonlar, influenza veya hepatit
9. Beyin kanaması
10. Ağır Maden Zehirlenmeleri, civa veya talyum zehirlenmesi
11. Romatizmal Hastalıklar veya Romatoid Artrit
12. Sistemik Lupus Eritamatozus gibi nadir hastalıklar

• Huzursuzluk, kalp çarpıntısı, gerginlik, tahammülsüzlük
• Uyku bozukluğu
• Başağrıları
• Karın ağrısı ya da ishal
• Terleme, titreme, üşüme ya da ateş basması
• Konsantrasyon güçlüğü
• Enerjisiz hissetme
• Hızlı soluk alıp verme
• Göğüs ağrısı
• Nedeni belli olmayan korku hissi görülür.

1. Primer uyku bozuklukları (uyku apnesi, huzursuz bacak sendromu,)
2. Psikiyatrik hastalıklar (depresyon, anksiyete bozuklukları,)
3. Çoklu ilaç kullanımı (kortizon, kalp, tansiyon ilaçlarından bazıları, Parkinson ilaçları, bazı depresyon ilaçları).
4. Psikososyal faktörler; Yer değişikliği, sevdiği bir insan kaybı gibi…
5. Tıbbi hastalıklar

• Depresyon yaşlanmanın doğal bir parçasıdır
• Ruhsal sorunları olan birey bunu kendi başına yenmelidir
• Ruhsal hastalığı olan kişi tehlikelidir
• Ruhsal hastalığı olan kişinin gerçekle bağlantısı kopmuştur ya da garip davranışlar sergilerler
• Yaşlı bireylerde psikiyatrik hastalıklar gençlerdeki kadar iyi tedavi edilemez
• Yaşlanmayla yeni şeyleri öğrenebilme yetisi bozulur
• Ciddi ruh sağlığı sorunları yaşlılık döneminde çok sık görülür

Parkinson Hastalığı sıklıkla 50 yaşın üzerinde görülür.

Hastalık hareketlerde yavaşlık, kol ve bacaklarda sertlik, el, kol, çene, bacaklarda istirahat halinde iken titreme, yazıda küçülme, vücut duruşunda öne doğru eğiklik ve denge bozukluğu bulgularının hepsi ya da bir kısmının varlığı ile gider. Bu bulgular hastanın yürümesi, konuşması, yazması gibi hareketlerinde zorluğa yol açar. Hastalık bulguları vücudun tek tarafında belirgin olabilir. Başlangıçta bulgular çok hafif olabilir ancak zamanla ilerler. Hastalık bulguları beyinin dopamin maddesini içeren sinir hücrelerinin ölümünden dolayı gerçekleşmektedir. Hastalığın kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak yaş, çevresel toksinler, kişisel yatkınlık hastalık için risk oluşturur. Parkinson Hastalığının genetik geçişli formları da vardır. Parkinson Hastalığında bulguların iyileştirilmesi ilaç tedavisi ile sağlanabilmektedir. Bu ilaçlar eksik olan dopamini yerine koymak, var
olan dopaminin etkinliğini artırmak ya da dopaminin etkisini taklit etmek amacı ile verilirler.