YAŞLI VE HASTA BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 17

Göz, kulak, tat, koku yaşlanma ile beraber ilk azalan duyulardır. Bu nedenle doğru yanıt "C" dir.

Besin ögesi, besinlerin bileşiminde bulunan değişik miktarlarda kimyasal moleküllerdir. Besin ögeleri başlıca karbonhidratlar, proteinler, yağlar, mineraller, vitaminler ve su olarak sınıflandırılmaktadır.

Sebze ve meyveler, vitaminler ve mineraller açısından önerilmektedir. Bu grup besin ayrıca hastalıklara karşı koruyucu bileşikler olan fitokimyasalları içerir.

Proteinler vücudu oluşturan hücrelerin temel yapı taşıdır. Bir gram protein 5,65 kalori ısı enerjisi vermektedir. Günlük alınması gereken enerjinin %10-12’si proteinlerden sağlanmaktadır. Karbonhidrat ve yağın az alınması durumunda günlük enerji gereksinimi proteinlerden sağlanır. Yumurta örnek protein kaynağı olarak kabul edilir. Et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, tavuk ve balık da iyi protein kaynakları arasındadır.

Süt ve süt ürünlerinin günlük olarak tüketimi özellikle kemik sağlığı açısından önerilmektedir. Yoğurt, peynir ya da diğer süt ürünlerinin tüketimi sırasında ürünlerin az yağlı olmasına dikkat edilmelidir.

Mide rahatsızlığı gibi sindirim sistemi sorunu olan yaşlılarda (örneğin; atrofik gastrit) vücuda alınan kimi besinlerin emilimi, dolayısıyla da yararlılığı etkilenebilmektedir. Bu gibi durumlarda vücuda alınan B grubu vitaminlerin emiliminde sorunlar olmaktadır.

Karın bölgesinde yağlanma kan şekerini düzenleyen insülin hormonuna direnç gelişmesine neden olur, dolayısıyla şeker hastalığı meydana gelebilir. Karın bölgesinde yağlanmanın ayrıca kalp-damar hastalıkları ve kanser açısından da riskleri bulunmaktadır.

Yaşlılık döneminde vücut ağırlığında son üç ayda %5 ve daha fazla kayıp ölüm riskini artırmaktadır. Son altı ayda kayıp %10 ve üzeri olduğunda da riskin arttığı ifade edilmektedir. İstenmeden vücut ağırlığında kaybın/azalmanın başlıca nedenlerinin gıdaya ulaşamama, sosyal faktörler gibi yetersiz beslenmeye neden olan durumlar, iştah kaybı, kas kütlesinde azalma ile seyreden sarkopeni, kaşeksi gibi bazı hastalıklarda görülen yangısal reaksiyonlar, depresyon olduğu belirtilmektedir.

BKİ değerlendirmesi için genel toplumda DSÖ kriterleri kullanılır. Tablo 5.1: DSÖ BKİ değerlendirme kriterleri Beden Kitle İndeksi = Vücut ağırlığı (kg) BÖLÜ Boy uzunluğu (m) x Boy uzunluğu (m) BKİ (kg/m2) Değerlendirme: 18.5 altı Zayıf 18.5-24.9 Normal 25.0-29.9 Hafif şişman/fazla kilolu 30.0-39.9 Şişman 40 ve üzeri Aşırı Şisman

Türkiye’de de yaşlı nüfus artma eğilimi içerisindedir. Ülkemizde 31 Aralık 2011 tarihi itibarıyla toplam nüfus 74.724.269 olup bu nüfusun %7,3’ü 65 yaş ve üzerindedir. Bir başka ifadeyle Türkiye’de beş milyondan fazla birey yaşlıdır.

Dünyada geçmiş yıllardan bu yana doğuşta beklenen yaşam süresi de artma eğilimindedir. 1950’den bu yana artış 21 yıl olmuştur. Artışın az gelişmiş bölgelerde 24,6 yıl ve daha gelişmiş bölgelerde 11,1 yıl olduğu ifade edilmektedir. Gelecek “on” yıllarda yaşlı nüfusun çoğunluğunun gelişmekte olan ülkelerde yaşayacağı da tahmin edilmektedir.

Proteinler vücudu oluşturan hücrelerin temel yapı taşıdır. Bir gram protein 5,65 kalori ısı enerjisi vermektedir. Günlük alınması gereken enerjinin %10-12’si proteinlerden sağlanmaktadır. Karbonhidrat ve yağın az alınması durumunda günlük enerji gereksinimi proteinlerden sağlanır. Yumurta örnek protein kaynağı olarak kabul edilir. Et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, tavuk ve balık da iyi protein kaynakları arasındadır.

Tam tahıl ürünlerinin ve meyvenin her öğün için bir ya da iki porsiyon tüketimi önerilmektedir. Tüketilen yağlar zeytinyağı gibi tekli doymamış yağlar olmalıdır ve hidrojenize edilmiş yağlardan kaçınılmalıdır. Yeterli iyot üketimine dikkta edilmelidir, kırmızı et tüketimi ise haftada iki kere ile sınırlandırılmalıdır.

Kanserden korunmak isteyen biri yağlı yiyeceklerden uzak durmalı, çünkü yağlı yiyecekler damar cidarında yağlanmaya sebep olarak kan basıncında yükselmeye, kan yağ değerlerinde bozulmaya, kan şekerinin düzeninde bozulmaya neden olmaktadır. Tek tip beslenme de vitamin eksikliğine yol açmaktadır Yağ kütlesinin fazlalığı kalp hastalıklarına, yüksek tansiyona, şeker hastalığına, safra kesesi taşına, kireçlenmeye, kanser, vb. yol açmaktadır. Posalı gıdaların ve kalsiyum yönünden zengin besinlerin tüketimi ise kansere karşı koruyucu işleve sahiptir.

Yaşlılarda BKİ’nin 27kg/m2 ’ye kadar olan değerleri normal olarak kabul edilmektedir. BKİ risk eşiği ise 18-22kg/m2’dir.

Günlük enerjinin %50-60’ının karbonhidratlardan sağlanmalıdır ve bu enerjinin yağlardan alınan miktarı %30’u geçmemelidir. Vücut ağırlığı başına günlük alınan protein miktarı 0.9-1.1 gram olmalıdır. D vitamin gereksiniminin karşılanması için haftada 20-30 dakika güneşlenilmelidir. Vücut ağırlığının kilogramı başına 30kkal/gün enerji tüketilmelidir.

Yaşlıların haftada en az 150 dakika orta düzey ve haftada 75 dakika ağır düzey bedensel etkinlikler,haftada en az üç kere denge sağlayıcı etkinlikler ve haftada en az iki kez kas güçlendirici etkinlikler yapmaları ve bu etkinlikleri en az 10 dakika aralıksız gerçekleştirmeleri önerilmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından yaşlılar şöyle gruplanmaktadır: 65-74 yaş grubu genç yaşlı; 75-84 yaş grubu yaşlı yaşlı; 85 yaş ve üzeri grup ise çok yaşlı. Bazı kaynaklarda ise 80 yaş ve üzeri çok yaşlı olarak tanımlanmaktadır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Yaşlanma indeksi: Bu indeks 0-14 yaş grubu 100 çocuk başına 65 yaş ve üzeri yaşlı sayısını gösterir. 65 yaş ve üzeri yaşlı sayısının çocuk sayısına bölünmesi ve 100 katsayısı ile çarpılması ile hesaplanır.

Soru kökünde verilen bulgular ileri yaşta görülen bunaltı bozuklukları ile ilgili bulgulardır.