YAŞLI VE HASTA BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 11

Ataksik yürüme: Beyincik veya beyinciğin santral sinir sistemindeki bağlantıları ile ilgili hastalıklarda, ilaç zehirlenmeleri, multiple skleroz, inme ve vitamin B12 eksikliğinde, kasların birbiriyle ilişkisiz çalışması sonucu istemli vücut hareketlerinde düzensizlik (ataksi) ortaya çıkar. Yürüyüş dengesizdir. Ayak destek alanını genişleterek, sağa ve sola salınımlar yaparak sarhoş gibi yürürler. Düz bir çizgi üzerinde yürümede güçlük çekerler. Gözlerin açık ya da kapalı olması durumu değiştirmez. Beyinciğin tek taraflı hasarlarında ayaktayken o tarafa düşme eğilimi vardır, bazen de ayakta durulamaz.

Rehabilitasyon, kişinin fizyolojik, anatomik bozukluğunun ve çevresel kısıtlamalarının elverdiği ölçüde, fiziksel, psikolojik, sosyal ve mesleki yönden erişebileceği en üst düzeye gelmesi için yapılan çabaların tümünü içerir.

Tablo 7.2: Çeşitli hastalıklarda yürümeye yardımcı aletlerin kullanımı. [“Van Hook FW, Demonbreun D, Weiss BD. (2003) Ambulatory devices for chronic gait disorders in the elderly. Am Fam Physician; 15; 67 (8): 1717-24”den uyarlanmıştır].

Kalçaya ekstansiyon yaptıran kasın zayıflığında, basma fazında gövde arkaya doğru götürülerek kalça stabilitesi sağlanmaya çalışılır ve diz devamlı ekstansiyonda tutulur.

Doğru cevap C seçeneğidir. Trendelenburg kas zayıflıklarında ortaya çıkan yürüme bozuklukları arasında yer alır.

Doğru cevap E seçeneğidir. B12 vitamini eksikliği, folat eksikliği, hipotiroidizm, hipertiroidizm, diz artrozu, parkinson hastalığına bağlı yürüme bozukluklarında genellikle ilaç tedavisi uygulanır.

Doğru cevap B seçeneğidir. Robot yardımlı yürüme eğitimi sinir sistemi ile ilgili hastalıklara bağlı yürüme bozukluklarında kullanılan bir yöntemdir.

Yukarıda sıralanan maddelerin hepsi ilk yardımın amaçları ve öncelikleridir.

İlk yardımda birinci öncelik hayati tehlikeyi ortadan kaldırmaktır. Hastanın yada kazazedenin sağlığını tehlikeye sokan durumun ne olduğu önceliklerin belirlenmesinde önem taşır. Yaşamı tehdit eden bir durum olduğunda kuşkusuz birinci öncelik hayati tehlikenin önüne geçilmesidir. Örneğin nefes alamayan ya da kalbi durmuş olan bir kişide ciddi bir hayati tehlike söz konusudur. İlk yardımcı öncelikle tıkanmış olan soluk yolunu açmaya çalışmalı ve solunum-dolaşım bakımından destek sağlamak suretiyle hayati tehlikeyi ortadan kaldırmaya çalışmalıdır. İlk yardımcı öncelikle hayati tehlikeyi ortadan kaldırmalı sonra kazazede- hastanın yaşamsal fonksiyonlarını sürdürmesini sağlamalıdır. İlk yardımcının hayati tehlikeyi ortadan kaldırıp, yaralının yaşamsal fonksiyonlarını sürdürmesini sağladıktan sonraki amacı , kazazedenin durumunun kötüleşmesini önlemeye çalışmak olmalıdır. Örneğin bileği kesilmiş ve kanaması olan hastada, kanamayı durduracak bir müdahale kazazedenin durumunun daha kötü hale gelmesini önleyecektir. İlk yardımın bundan sonraki amacı iyileşmeyi kolaylaştırıcı bazı uygulamalardır. Her ne kadar ilk yardım uygulamalarında asıl amaç iyileştirme olmasa da, bazı durumlarda yanlış olarak yapılan bazı uygulamalar hastalığın veya yaranın iyileşmesi bakımından olumsuz etki yapar.

Hafif hipoglisemi (kan şekerinin <60-65 mg/Dl) semptomları, bulantı, aşırı açlık hissi, soğuk ve nemli cilt, nabızın hızlanması, uyuşukluk hissi, dudaklarda ve parmak uçlarında karıncalanma, titremedir. Orta hipoglisemide (kan şekerinin <50 mg/Dl) sinirlilik, anksiyete, huzursuzluk, öfke, görmede bulanıklaşma, baş dönmesi, baş ağrısı, güçsüzlük, bitkinlik, koordinasyonda bozulma, telaffuzda zorlanma görülür.

Kafa içi kanamalar 4 çeşittir; epidural kanama (kafatası ile beyin zarı arasında), subdural kanama (beyinin kalın zarı ile beyin dokusu üzerindeki örümcek zar arasında), subaraknoid kanama (beyin boşlukları arasında), intraserebral kanama (beyin dokusu içine).

1. derece: Sadece cildin en üst katmanı olan epidermisin etkenle temas eden üst kısmı yanmıştır, epidermisin altındaki dermis etkilenmemiştir; genellikle 3-7 günde iyileşirler. Kalıcı iz bırakmazlar. Güneş yanığı birinci derece yanığa en tipik örnektir.

Yaralamış ve kas kemik ağrısından yakınan bir kişide kırık olabileceğinde şüphelenilmelidir. Kırık olduğunu düşündürecek bulgular şunlardır; 1. Deformasyon: Kol ve bacak anormal bir şekilde duruyordur. Kısalma, açılanma veya eklem olmayan bir yerden dönme olabilir. Deformite sağlam olan karşı taraf kol ve bacakla kıyaslanmalıdır. 2. Hassasiyet: Hassasiyet hasarın olduğu yerdedir. Parmak ucu ile okunularak bu nokta bulunabilir. Kırığın güvenilir göstergelerinden biridir. 3. Kol yada bacağı kullanamama: Hareket ağrıya neden olduğundan kırığın olduğu vücut bölümü yaralanan kişi tarafından koruma amaçlı olarak kullanılmaz. Ancak kol yada bacağı kullanabilmek orada kırık olmadığını göstermez. 4. Şişme ve morarma: Kırıklarda her zaman çevre yumuşak dokularda şişme ve morarma vardır. Yaralanma sonrası kırık bölgesindeki zedelenen damarlardan ve kırık uçlarından gelen kana bağlı olarak gelişir. Şişlik ve kanama kırığa özel değildir. Başka tür yaralanmalarda da olabilir. Şişme kırığa bağı deformiteyi maskeleyecek kadar çok olabilir. 5. Kırık uçlarının açıkta olması: Yaranın dibinde görülen yada deriden çıkan kemik uçlarının görülmesi kırığın bariz bulgusudur. 6. Çıtırtı sesi (krepitasyon): Kırık uçlarının birbirlerine sürtünmesi sonucu çıtırtı hissedilir yada duyulur. 7. Yalancı hareket: Normalde olmaması gereken yerde hareket varlığı kırık belirtisidir.

Önemli derecede oksijensiz kalma beyin hasarına neden olabilir. Yabancı cismin anatomik lokalizasyonu hastaya vereceği zarar ile yakın ilişkilidir. Semptomlar tıkanma süresi ve derecesine bağlıdır. Öksürük, dudaklarda morarma, hırıltılı solunum, solunum sıkıntısı, ani başlayan nefes alma ve yutma güçlüğü, boğuk ses, tekrarlayan kanlı balgam yabancı cisim tıkanıklığını düşündürmelidir. Hastanın hikayesi oldukça önemlidir.

İlk yardım uygulamalarında amaç, hayati tehlikenin ortadan kaldırılmasıdır. Kesinlikle primer tedaviye, ilaçlı tedaviye, tıbbi veya cerrahi müdahaleye başvurulmaz.

İlk yardım uygulamaları yaşam kurtarma zincirinin birinci ve ikinci basamağını oluşturmaktadır. Birinci basamak, telefon ile saglık kurulusuna haber verilmesini, 2. basamak ise olay yerinde bulunan ilk yardımcının yaptıgı temel yasam destegini kapsamaktadır.

Tam hava yolu tıkanıklıgı olan bir hastaya Heimlich Manevrası (=Karına bası uygulama) uygulanır.

Kollar, bacaklar ve gövde kaslarının birlikte çalışmasıyla hareket oluşur ve farklı hız ve farklı zeminlerde adımlamaya başlamak, durmak, dönüşlerde adımlamayı değiştirmek gibi fonksiyonlar; kas- iskelet, sinir, dolaşım ve solunum sistemlerinin normal çalışmasıyla ve bunların yürütücü işlevler, bilişsel fonksiyonlar ve ruhsal durum ile bütünleşmesiyle gerçekleşir. Oldukça karmaşık bir eylem olan yürümenin tüm aşamalarında sağlam bir postüral desteğe gereksinim duyulmakta, düşmenin önlenmesi de bununla mümkün olmaktadır. Postür, en genel şekliyle bedenin yerçekimine karşı veya beden parçalarının birinin diğerine karşı pozisyonunun ayarlanma yetisi olarak tanımlanabilir. Her eklemin pozisyonu, diğer eklemlerin pozisyonlarını etkiler. Doğru postürde iskelet öğeleri, vücudun destek yapılarının zedelenmesi ve biçim bozukluğunun oluşmasını önleyecek şekilde düzgün dizilmiştir. Bu sayede eklemlere minimal yük biner ve postür minimum kas aktivitesiyle sürdürülür. Denge, destek alanı üzerinde yerçekimi ve hareketin yönüne bağlı olarak vücudun duruşunu muhafaza etme yeteneği olarak tarif edilebilir. Vücudun ağırlık merkezi dururken ya da yürürken destek alanı içinde tutulur. Denge, iyi bir performans için temel oluşturmaktadır. İnsanın denge sağlamadaki yeteneği, hareketlerin gelişmesinde belirleyici bir faktördür. Denge kontrolü, bazı duyuların yardımıyla esnek hareket şekillerinin planlanması ve uygulanmasını içeren karmaşık bir yetenektir. İnsanda denge; 1. Görme, 2. Vestibüler sistem (iç kulaktaki dengeyle ilgili kanallar ve beyin sapında VIII. kafa siniri), 3. Derin duyu (pozisyon, pasif hareket, vibrasyon ve derin ağrı duyuları) sistemleri, 4. Gövde ve bacak kaslarının belli bir düzen ve uyum içinde kasılmalarıyla sağlanır.

Çift adım uzunluğu: Bir ayağın yere ilk temas ettiği nokta ile, aynı ayağın bir sonraki ilk temas ettiği nokta arasındaki uzaklıktır. Bu mesafe sağ ve sol adım uzunluğunun toplamıdır.

Yürüme analizinin amaçları: 1. Yürümenin tüm bileşenlerini sayısal veriye dönüştürerek ve bu verileri eskizsiz kaydederek kalıcı veriler elde etmek, 2. Yürümedeki bozukluğu daha doğru belirleyebilmek, 3. Uygun tedavi yöntemini seçmek, 4. Değişik tedavi yöntemlerini karşılaştırmak, 5. Yeni tedavi yöntemi önermek, 6. Zaman içinde oluşan değişiklikleri değerlendirmektir.