YAŞLI PSİKOLOJİSİ

Ailenin desteği alınmadan daha doğrusu aile bir bütün olarak ele alınmadan sorunlara çözüm aramak işe yaramayacak hatta sadece hasta ile ilgili olmaktan çıkıp bütün aileyi derinden etkileyecektir. Ailenin yaşlı bir üyesinde bilişsel bir bozukluk ortaya çıktığında ailedeki rol dağılımlarının hemen altüst olacağı görülecektir. Aile danışmasına başlamanın en iyi yolu hastanın yaşadığı durumları ailenin nasıl algıladığı ve bu durumların ortaya çıkmasının aileleri nasıl etkilediği üzerine eş duyumsal bir yaklaşımla açıklama yapmaktır. Özellikle Alzheimer gibi süreğen ve ruhsal bir hastalığı olan yaşlılarla yaşayan ailelerle danışma uygulamaları gerçekleştirilerek aile bireylerinin çaresizlik ve suçluluk duyguları azaltılabilir; hasta yaşlıya karşı takındıkları tutumlar olumluya dönüştürülebilir. Doğru yanıt C'dir.

Özellikle klinik psikiyatrik sorunlar yaşanıldığında, başvurulması gereken uzman, psikiyatrdır. Psikiyatri uzmanı olabilmek için öncelikle tıp eğitimini tamamlamak, sonra tıp eğitimi sonrası uzmanlık eğitimini almak gerekiyor. Psikiyatrlar ruhsal sorunlara bağlı belirtileri ilaçlarla (farmakolojik araçlarla) azaltmaya çalışırlar. Ahmet Bey'in de, ilaç kullanıyor olduğu için, bir psikiyatrdan yardım aldığı söylenebilir. Doğru yanıt E'dir.

Ünlü kuramcı Gordon Allport, önyargıyı “bir kişi veya şeye karşı gerçek bilgi edinmeden önce veya gerçek bilgiye dayalı olmayan hoş veya nahoş duygu” olarak tanımlamıştır.

D seçeneği dışındaki seçeneklerde verilenler tutumların oluşumunda etkili olan unsurlardır. Bireye sunulan yeni bilgiler ise var olan tutumların değişmesini sağlar. Tutumların oluşmasında bireysel deneyimlerin daha etkili olabildiği görülürken, bireye yeni bilgiler sunmak veya farklı, yeni deneyimlere maruz kalmalarını sağlamak tutumların değişmesinde etkili olabilmektedir. Öyle ki herhangi bir konu veya nesne ile ilgili yeni bilgiler edinmek, önyargıların dahi değişmesine katkı sunabilmektedir.

A seçeneği dışında verilen seçeneklerde yaşlı bireylere dair toplumun kuşaklar boyunca taşıdığı yargı ve tutumlar verilmiştir. A seçeneğinde ise yaşın kronolojik olarak artması ve yaşlanmanın kaçınılmaz olduğu düşüncesinin yanlış olduğunu savunan bir ifade yer almaktadır. Çünkü toplumsal, psikolojik ve teknolojik değişimler kronolojik olarak belirlenen yaşlılık dönemi anlayışının değişmesine de yol açmıştır. Aynı yaşta olup, yaşlılığı psikolojik anlamda farklı düzeyde hisseden bireyler olabilir. Yani, kişinin olduğu yaş değil, hissettiği yaş önemlidir.

Flanagan, yetişkinlerde yaşam doyumunu etkileyen 15 etkenden bahsetmektedir. Bu etkenler;
1. Maddi iyi oluş ve maddi güvence
2. Sağlık ve kişisel güvenlik
3. Eşle ilişkiler
4. Çocuk sahibi olmak ve yetiştirmek
5. Anne-babalarla, kardeşlerle, evlatlarla ve diğer yakınlarla ilişkiler 

6. Arkadaşlarla ilişkiler
7. Diğer insanlara yardım etmeye ve onları cesaretlendirmeye yönelik etkinliklerde bulunmak
8. Yerel ve ulusal yönetimlerle ilgili etkinlilerde bulunmak
9. Entelektüel gelişim
10. Kişisel anlayış ve planlama
11. Mesleki rol
12. Yaratıcılık ve kendini ifade etme
13. Sosyalleşme
14. Rekreasyonel etkinliklere edilgen ve gözleme yoluyla katılım
15. Rekreasyonel etkinliklere aktif katılım

Yardım arama davranışı, bir ihtiyacı, gereksinimi gidermek amacıyla tedavi veya rahatlama arayışı eylemi olarak tanımlanmaktadır. Yardım arama davranışı, belirti algısı, belirtiyi yorumlama, değerlendirme, karar verme ve bir uzmana başvurmaya güdülenme gibi öğelerden oluşmaktadır. Bu öğeler arasında D seçeneğindeki "belirtiyi inkar etme" yer almamaktadır.

A seçeneğinde yardım arama davranışını "olumlu" etkileyen bir unsur verimiştir. Yardım arama tutumunu olumsuz etkileyen etmenler arasında;

• Utanma, zayıf görünme konusundaki isteksizlik, aptal, hastalık hastası birisi olarak görülme korkusu, insanların sorunlarını kendilerinin çözmesi gerektiğine dair inançlar,
• Belirtileri, sorunları normalleştirme çabası,
• Ruhsal hastalıklarla etiketlenme/teşhis edilme korkusu,
• Bozuk, sorunlu aile geçmişi,
• Sisteme veya yardım uzmanına duyulan güvensizlik,
• Yardım arama davranışına dair önceki olumsuz deneyimler,
• Mevcut yardımların varlığına dair bilgi/farkındalık eksikliği,
• Erteleme davranışı ve
• Depresyon/kaygı/madde bağımlılığı gibi bir soruna sahip olmak gösterilmektedir.

Göka ve Aydemir (2000), yaşlılık danışmanlığında/terapisinde kullanılmakta olan temel yaklaşımları 4 grupta toplamakta ve bu grupların altında da alt kuramlardan bahsetmektedirler. Bu gruplandırma;
1. Bireysel Dinamik Psikoterapiler
Psikoanalitik Psikoterapi
2. Dinamik Olmayan Psikoterapiler
Kısa Süreli Psikoterapi
Destekleyici Psikoterapi
Bilişsel-davranışçı Terapi
Cinsellik (seks) Terapisi
Yaşamı Gözden Geçirme Terapisi
3. Aile Terapisi
4. Grup Psikoterapileri şeklindedir. 

Bu nedenle yalnızca E seçeneğinde verilen "aile terapisi bu 4 ana grupta yer almaktadır. Diğerleri alt kuramlardır.

Psikodinamik terapiler bireyin bugünkü davranışının, sorunun altında bilinçaltı süreçlerin olduğunu ileri süren bir psikoterapi yaklaşımıdır. Öncülüğünü ünlü kuramcı Sigmund Freud’un bu yaklaşımının ana amaçları danışanın öz farkındalığını sağlamak ve geçmişin şimdiki davranışlarına olan etkisini görmesine yardımcı olmaktır. Diğer yaklaşımlara göre, nispeten daha uzun süren bir terapi yaklaşımıdır. Özellikle ölüm korkusunun altında yatan bilinç dışı süreçleri çalışmak içi bu yaklaşım uygun olacaktır. Nesne ilişkileri çerçevesinde çocukluk dönemi yaşantılarına da odaklanılmaktadır. Doğru yanıt "Psikoanalitik Psikoterapi"dir.

Aile Danışması/Terapisi ile Alzheimer gibi süreğen ve ruhsal bir hastalığı olan yaşlılarla yaşayan ailelerle danışma uygulamaları gerçekleştirilerek aile bireylerinin çaresizlik ve suçluluk duyguları azaltılabilir; hasta yaşlıya karşı takındıkları tutumlar olumluya dönüştürülebilir.

Özellikle klinik psikiyatrik sorunlar yaşanıldığında, başvurulması gereken uzman, psikiyatrdır. Psikiyatrlar ruhsal sorunlara bağlı belirtileri ilaçlarla, yani farmakolojik araçlarla azaltmaya çalışırlar.

Psikolojik bağlamda tutum, bireyin bir olaya, kişiye, nesneye veya olguya dair düşünce, duygu ve davranışlarını düzenli bir biçimde oluşturan eğilim şeklinde tanımlanabilir

Tutumun düşünce, duygu ve davranış olmak üzere üç temel öğesinin olduğu görülmektedir.

Duygu, belli düşüncelere sahip olduğumuz şeye karşı, düşüncelerimizle tutarlı biçimde gösterdiğimiz duygusal tepkileri ifade eder.

Düşünce, belli bir şeye dair sahip olduğumuz bilgileri, onunla ilgili olarak yapmış olduğumuz nedensel açıklamaları ifade eder.

Tutum, salt sahip olduğumuz inançlara dayalı olarak belli bir şeye karşı göstermiş olduğumuz duygusal tepkilerdir

Önyargı ya da diğer adıyla kalıp yargı ise, bireyin eksik, yanlış bilgiye dayalı olarak veya gerçek bilgiye ulaşmadan önce belli bir şeye karşı gösterdiği yanlı tutumdur.

Ünlü kuramcı Gordon Allport, önyargıyı “bir kişi veya şeye karşı gerçek bilgi edinmeden önce veya gerçek bilgiye dayalı olmayan hoş veya nahoş duygu” olarak tanımlamıştır.

Yaşlılara ve yaşlanmaya yönelik tutumları, önyargıları belirlemek amacıyla bazı ölçme araçları kullanılmaktadır. Bunlardan birisi yaşlılara yönelik farklı tutumları temsil eden 23 maddeden oluşan Yaşlı Ayrımcılığı Tutum Ölçeğidir. Bu ölçek, yaşlının yaşamını sınırlama, yaşlıya yönelik olumlu ayrımcılık ve yaşlıya yönelik olumsuz ayrımcılık olmak üzere üç farklı tutumun belirlenmesine hizmet et- mektedir