YAŞLI PSİKOLOJİSİ

Son yıllarda farklı araştırmacılar (Goldberg, 1990; McCrae ve Costa, 1992) tarafından gerçekleştirilen araştırmalar tutarlı biçimde beş temel kişilik özelliği olduğuna ilişkin bulguları ortaya koymuşlardır. Bu kişilik özellikleri nevrotiklik, dışa dönüklük, açıklık, uyumluluk ve öz-disiplindir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yaşamı gözden geçirme sürecinin sonucunda yaşam değerlendirilir, yorumlanır. Bu gözden geçirme sonucunda yaşamını olumlu değerlendiren bireyler yaşamlarını anlamlı olarak değerlendirirler. Yaşamı gözden geçirme geçmiş ve şu anın bütünleşmesine olanak sağlayabilir.

Yaşamı gözden geçirme yaşlılık dönemindeki bireylerin ruh sağlıkları üzerinde de olumlu bir etkiye sahip olabilmektedir. Yaşamı gözden geçirme yaşlılık döneminde benlik saygısının korunmasında, umutsuzluktan ve depresyondan korunmada katkılar sağlayabilmektedir. Ayrıca ölüm korkusunun azalmasına katkı da sağlayabilmektedir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Erikson'un Psikososyal Gelişim Kuramına göre yaşlılık dönemindeki bireylerin bulunduğu gelişim dönemi "Benlik Bütünlüğüne Ksrşı Umutsuluk"tur. Doğru cevap C'dir.

Erikson 80 ve 90’lı yaşları kapsayan bu dönemde bireylerin ilerleyen yaşla birlikte yeni gereksinimlerinin ortaya çıktığını vurgulamıştır. Bu görüşe göre daha önceki karmaşalar bu dönemde etkisini göstermektedir. Yaşamın ilk yıllarında gelişen özerklik duygusu da bu dönemde bireyin artık yetişkin olan çocukları ve doktorları gibi kişiler tarafından engellenebilir ve birey utanç ve şüphe yaşayabilir. Girişkenlikte bu dönemde geriler, bireyin bir amaç için çabalaması yaşlılıkta oldukça güç olabilir. Dolayısıyla soruda verilen tüm bilgiler doğrudur. Bu nedenle cevap E'dir.

Peck'e göre benlik bütünlüğü için gerçekleştirilmesi gereken düzenlemelerden ilki benlik farklılaşmasına karşın iş rolüne saplanmadır. Bir diğer gerekli düzenleme ise bedeni aşmaya karşın bedene saplanma’dır. Son gerçekleştirilmesi gerekli düzenleme ise benliği aşmaya karşın benliğe saplanmadır. Bu düzenleme yaşamın sonu olduğu ve odağın kendi ihtiyaçlarında değil gelecek kuşaklarda olması gerektiği bakış açısını geliştirmeyi içerir. Dolayısıyla soruda verilen bu sonuncu düzenlemedir ve doğru cevap D'dir.

Yaşlılık döneminde bireyin işlerinden ve toplumdan uzaklaşmasını normal kabul eden kuram Kopma Kuramı'dır. Doğru cevap A'dır.

Havighurst ve Albrecht tarafından geliştirilen ve başarılı yaşlılığın mümkün olduğunca orta yaştaki aktivite ve tutumların yaşlılık sürecinde de sürdürülmesi ile mümkün olacağı üzerine temellendirilen kuram "Etkinlik Kuramı"dır. Doğru cevap B'dir.

Sebatlı ve daralmış bütünleşmemiş değil Zırhlı-Savunmacı Kişilik Tipinin alt tipleridir. Dolayısıyla I ve II'nin yer aldığı D seçeneği doğrudur.

Bu kurama göre gelişim süreklilik gösterir ve yaşlılık döneminde de birey diğer dönemlerdeki özellikleri bağlamında süreklilik gösterme eğilimine sahiptir. Dolayısıyla A seçeneğindeki bilgi bu kuramı yansıtmamaktadır. Doğru cevap A'dır.

Beş Faktör Kişilik Kuramında tanımlanan kişilik özellikleri nevrotiklik, dışa dönüklük, açıklık, uyumluluk ve öz-disiplindir. Narsizm bu özelliklerden biri değildir. Doğru cevap C'dir.

Bireyler yaşlılık dönemiyle birlikte diğer insanlar ile daha uyumlu ilişkiler geliştirebilen ve yaşamlarında daha sorumlu bireyler olmakta ancak bir yandan da yeni fikir ve deneyimlere daha kapalı bireyler olma eğilimi göstermektedirler. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Olası benlikler bireyin gelecekteki benliğine ilişkin değerlendirmelerini içermektedir. Üç tür olası benlik tanımlanmıştır. Bunlar beklenen, umulan ve korkulan benliktir. Doğru cevap A'dır.

Yetişkinlik ve yaşlılık sürecinde de kişilik özelliklerinin bazılarında değişimler olabilmektedir. Bu özelliklerin yıllar içerisindeki değişimini inceleyen araştırma sonuçlarına göre, bireyler yaşlılık dönemiyle birlikte diğer insanlar ile daha uyumlu ilişkiler geliştirebilen ve yaşamlarında daha sorumlu bireyler olmakta; ancak bir yandan da yeni fikir ve deneyimlere daha kapalı bireyler olma eğilimi göstermektedirler. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yaşlılığa uyum sürecinin de stresli bir süreç olduğu düşünüldüğünde benlik saygısının yaşlılık sürecindeki değişimi önemli olmaktadır. Benlik saygısının yaşla birlikte nasıl değişim gösterdiğini inceleyen araştırmalar yaşlılıkla birlikte benlik saygısında düşüş olduğunu göstermiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Olası benlikler bireyin gelecekteki benliğine ilişkin değerlendirmelerini içermektedir. Üç tür olası benlik tanımlanmıştır; beklenen, umulan ve korkulan benlik. Beklenen benlik bireyin şuan ki koşullarını değerlendirip, gelecekte gerçekleşeceğini düşündüğü benliği, umulan benlik ise gerçeklemesini istediği benliği ve korkulan benlik ise bireyin gerçekleşmesinden korktuğu benliğini içermektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Benlik kavramı bireyin kendisine ilişkin sahip olduğu imajdır. Bu imaj bireyin kendine ilişkin algısının düzenlenmiş, ahenkli ve bütünleşmiş örüntüsüdür.

Kişilik tanımlarındaki ilk ortak nokta kişiliğin ayıredicilik özelliğidir. Her bireyin kişiliği kendine özgü olduğu için kişilik bireyi diğerlerinden ayıran özellikler ve nitelikler topluluğudur. Ayrıca tanımlarda ortak biçimde kişiliğin çeşitli özelliklerin yapılaşmış, birbiri ile ilişkiler oluşturan özellikler bütünü olduğunun da vurgulandığı görülmektedir. Kişilik tanımlarında aynı zamanda kişiliğin sürekliliğine ve tutarlılığına da vurgu yapılmaktadır. Ancak çeşitlilik, kişilik tanımlarında yer alan ortak ögelerden değildir.

Psikososyal gelişim kuramına göre yaşlılık döneminde benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk karmaşası yaşanmaktadır.

Yetişkinlik yıllarında ise üretkenliğe karşı durgunluk karmaşası yaşanır. Bu dönemdeki karmaşanın başarılı biçimde çözümlenmesi ile
‘ilgi’ kazanılır. Doğru cevap B'dir.

Etkinlik ve yaşam doyumları farklı dört kişilik tipi tanımlanmaktadır. Bunlar bütünleşmiş, zırhlı-savunucu, pasif-bağımlı, bütünleşmemiş kişilik tipleridir. Bütünleşmiş kişilik tipindeki bireyler yüksek yaşam  doyumuna sahip, iyi işleyen, bilişsel yetenekleri tam, olgun, esnek bireylerdir.