YAŞLI PSİKOLOJİSİ

Olgunlaşma, büyümeye bağlı olarak türe özgü genetik özelliklerin zamanı geldiğinde kendiliğinden ortaya çıkmasıdır. Bir başka ifade ile olgunlaşma, bireyin büyüme sürecinde biyolojik yapısının gelişmesi ve doğuştan sahip olduğu türe özgü özellikleri yapabilir duruma gelmesidir. Türe özgü özellikler kalıtım yolu ile nesilden nesile aktarılmaktadır. Buna göre her birey konuşma, yürüme, tuvalet kontrolü kazanma gibi insana özgü bir biyolojik donanım ile dünyaya gelmektedir. A, B, D ve E seçenekleri "büyüme" kavramına aittir. Doğru yanıt C'dir.

Öğrenmenin gerçekleşmesi için bireylerin belli bir hazırbulunuşluk düzeyine ulaşmaları ve alıştırma yapmaları gerekmektedir. Hazırbulunuşluk olgunlaşma ve önceki deneyimlerin etkisiyle bireylerin herhangi bir beceriyi yapabilecek düzeye gelmesidir. Doğru yanıt D'dir.

İlk çocukluk dönemi, 2-6 yaş aralığını kapsayan okul öncesi dönemdir. Bu dönemi tamamlayan bireylerin akranlarla oyun oynama, kendi başına yemek yiyebilme, cinsiyet farklılıklarını öğrenme, tuvalet alışkanlığı kazanma, doğru-yanlış ayrımı yapabilme, öz bakım becerilerini kazanma, aile dışındaki diğer bireylerle sosyal ilişki kurma gibi gelişim görevlerini başarmaları beklenmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Gelişim çok yönlüdür. Gelişimde çok yönlülük, gelişimin tek başına artış ya da tek başına azalmalarla açıklanamayacak kadar karmaşık örüntülere sahip olduğunu vurgulamaktadır. Buna göre, aynı gelişim dönemi içinde dahi hem artışlar hem de yavaşlama, azalma ve bozulmalar söz konusu olabilmektedir. Örneğin yaşlı bireylerin karar verme becerileri güçlenirken, öğrenme kapasitesi yavaşlamaktadır. Benzer şekilde okula başlayan bir çocuk birçok şey öğrendiği için bilişsel açıdan gelişmektedir. Buna karşın, okul kurallarına uyum sağlarken doğallığını kaybetmektedir. Bunun anlamı gelişimde artış ve azalmalar bir arada bulunmaktadır. Doğru yanıt D'dir.

A, B, D ve E seçenekleri bireylerin genetik yapılarının nasıl şekillendiğini öğrenmek için bilinmesi gereken ilkelerdir. Kritik dönem kavramı ise, gelişimde doğum öncesi dönem ve doğumdan sonraki birkaç yıl bebeğin çevresel etkenlere karşı hassas olduğu dönemi anlatmak için kullanılır.

Gelişimde kalıtım ve çevre tartışmaları, gelişimin, kalıtım ve çevre etkileşimi çerçevesinde şekillenen bir süreç olduğunu göstermektedir. Bu görüş epigenetik ilke olarak tanımlanmaktadır. Epigenetik görüş gelişimin, kalıtımsal faktörler ile çevresel faktörler arasında devam eden iki yönlü bir alışverişin ürünü olduğunu vurgulamaktadır. Buna göre genetik yapı bireyin gelişiminin sınırlarını belirlemektedir. Bireyin sahip olduğu genetik özellikleri ne ölçüde kullanabildiği ise çevresel koşullar tarafından belirlenmektedir. Örneğin bir bireyin zekâsının sınırları ve niteliği kalıtım tarafından belirlenmiştir. Ancak bireyin zekâsını nasıl ve ne ölçüde kullandığı çevresel olanaklara bağlıdır. Doğru yanıt B'dir.

Zeka puanları arasındaki korelasyon en yüksek düzeyde birlikte yetiştirilen tek yumurta ikizlerinde görülmüştür (r=.80). Aynı çevrede büyümenin de zeka düzeyi üzerinde etkisi olduğu görülse de, tek yumurta ikizi olmanın daha baskın bir etkisi olduğu için doğru cevap C şıkkında yer alan kalıtımdır.

Olgunlaşma bireyin büyüme sürecinde biyolojik yapısının gelişmesi ve doğuştan sahip olduğu türe özgü özellikleri yapabilir duruma gelmesidir. Soruda vurgulandığı gibi belirli bir dönemde gerçekleşmesi beklenen eylemlerin yapılması (örneğin 2 yaşında bebeklerin yürümeye başlaması) olgunlaşma olarak kavramsallaştırılmaktadır. Doğru cevap D'Dir.

A seçeneğinde bireyin görünümünün sadece genotipteki genlerin sonucunda meydana geldiği ifade edilmektedir. Oysa epigenetik ilkeye göre gelişim daha karmaşık bir süreçtir. Bu ilkeye göre bireyin gelişiminde kalıtım ve çevrenin etkileşime girerek birlikte rol oynar. Bu nedenle A seçeneğindeki bilgi doğru değildir. Doğru yanıt A'dır.

Bireyin gelişiminde kalıtım kadar deneyimleri de önemli bir role sahiptir. Çünkü birey doğduktan sonra çeşitli yaşantılar geçirmekte ve kültürden etkilenerek yeni beceri ve bilgiler öğrenmektedir. Bu durum kalıtım ve deneyimlerin gelişimde ortak etkisi olduğuna işaret etmektedir. Doğru yanıt D'dir.