YAŞLI PSİKOLOJİSİ

Gelişim psikolojisi kapsamında insan gelişimini tanımlamak amacıyla farklı gelişim dönemlerindeki bireylerin gelişim örüntüleri incelenmekte, ortak gelişim örüntüleri tanımlanmakta ve hangi yaşta ne gibi değişim özelliklerinin ortaya çıktığına dair normlar belirlenmektedir.

Her değişim, gelişim olarak kabul edilemez. Çünkü gelişim, rastlantısal ya da gelişigüzel değil; sıralı, örgütlü ve kalıcı izli değişikliklerden meydana gelmektedir.

Gelişimsel değişiklikler niteliksel ve niceliksel olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Niceliksel değişiklikler ağırlık, boy ve hacimde miktar, süre ve hacimde  meydana gelen değişikliklerdir. Niteliksel değişiklikler ise duygularını düzenleyebilme, empati kurabilme ve özerkliğini kazanma gibi organizmanın işlevi ile ilgili değişikliklerdir.

Bireylerin yaşamları boyunca geçirdikleri niceliksel değişikler büyüme olarak adlandırılmaktadır. Büyüme kavramı organizmanın yapısında meydana gelen genellikle kalıcı artışı ifade etmektedir. Boy ve kilo artışı büyüme kapsamında yer alan değişikliklerdir.

Türe özgü genetik özelliklerin zamanı geldiğinde kendiliğinden ortaya çıkması olgunlaşma olarak adlandırılmaktadır.

Fiziksel gelişim bedensel değişiklikler ve motor becerilerindeki değişiklikleri içermektedir.

Yaşlılık dönemi 60 yaşından sonraki dönemi kapsamaktadır. Bu dönemin en belirgin gelişim görevi fiziksel gücün azalması, iş yaşamının sona ermesi, sevdiklerinin ölümü gibi kayıplara uyum sağlamaktır.

Bireyler yaşamları boyunca çeşitli bağlamlardan etkilenmektedirler. Bu bağlamların etkileri üç kategoride ele alınmaktadır. Bunlar normatif yaşa bağlı etkiler, normatif tarihsel etkiler ve normatif olmayan yaşam olaylarıdır. Normatif yaş etkileri aynı yaş grubundaki tüm bireyleri benzer şekilde etkileyen erinlik ve menopoz gibi biyolojik süreçleri kapsamaktadır.

Cinsiyet çevresel faktörlerden bağımsız olarak genetik süreçlerin etkisinde kazanılan bir özelliktir. Döllenmiş yumurtada bulunan 23 çift kromozomdan biri cinsiyet kromozomudur.

Bireylerin takvim yaşının yanı sıra sosyal yaşı bulunmaktadır. Sosyal yaş bireyin sosyal rollere göre belirlenmektedir. örneğin 40 yaşında yeni anne olmuş bir kadın ile 40 yaşında lise son sınıfa giden bir ergen annesi olan iki kadının sosyal rolleri farklıdır. Bu kadınların gelişimleri sahip oldukları sosyal rollerden etkilenmektedir.

Gelişim psikolojisinde boylamsal inceleme, aynı bireylerin farklı yaşlarında gelişimsel özelliklerinin incelenerek bilgi toplamayı içermektedir.

Gelişim ardışık, sıralı, belli ilkeler doğrultusunda gerçekleşir.

Normal gelişime sahip tüm insanlarda yürümenin, dil gelişiminin, kas gelişiminin aynı şekilde gerçekleşmesi olgunlaşma ile açıklanır. Çünkü bireylerin öğrenme yaşantıları ve kalıtımsal getirileri farklılaşmakta olmasına rağmen her çocuk ortalama bir yaş civarında yürür, 10 aylıkken emekler, 7 aylıkken oturur.

Özellikle bebeklerin ilk 3 aylarında embriyo yapısı geliştiğinden çevresel durumlara daha açıktır. Olumlu çevre gelişimi olumlu etkilerken olumsuz çevre ise olumsuz etkilemektedir.

Gelişimde bir alandaki gelişimde görülen olumsuzlukların diğer alanları da etkilemektedir. örneğimizde olduğu gibi fiziksel gelişimde sorun yaşayan bir çocuk arkadaşlarıyla yeterince zaman geçirememekte sosyal gelişimi etkilenmekte, beden algısı nedeniyle morali, psikolojisi bozulmakta psikolojik gelişimi olumsuz etkilenmektedir.

Bireylerin yetişkinlere bağlanma, duygularını düzenleme, göz-el koordinasyonu sağlama, aile üyeleri ile sosyal ilişki kurma gibi gelişim görevleri bebeklik dönemine aittir.

Bir bebek koşmadan önce yürümesi gereklidir ki koşmak için kas ve kemik yapısını geliştirsin, yürümeden önce de emeklemesi gereklidir ki emekleme sırasında kas ve kemik yapısını geliştirsin yürümeye hazır hale getirsin bedeni. dolayısıyla gelişim birikimli şekilde ilerlemektedir.

belli dönemde yaşayan bireylerin gelişimi o döneme özgü süreçler tarafından etkilenmesi gelişimin bağlamsallığı ile ilgilidir.

Bana bir grup sağlıklı bebek verin bu bebeklerin kalıtsal özelliklerine, yeteneklerine, eğilimlerine, becerilerine ya da soylarına bakmaksızın her birine istediğimi öğretebilirim. diyen biri kalıtımdan çok çevresel süreçlerin önemine vurgu yapmaktadır. Davranışçı görüşün bakış açısıdır.

Aynı ailede yetişen çocukların kişilik özelliklerinin, ilgilerinin, arkadaş seçimlerinin farklı olması paylaşılmayan deneyimlerin etkisiyle  ilgilidir. aynı ailede çocuklar aynı anne-babayla yetişmelerine rağmen bazen anne-babanın ilgisi davranışı çocuklara göre farklılık gösterebilir.