YAŞLI PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 8

Emekliliğe uyum bir takım evrelerden oluşmaktadır. Bu evreler balayı evresi, hayal kırıklığı evresi, yeniden yönelim evresi, kararlılık evresi ve sonlandırma evresidir. Bazı yaşlılar emeklilik yaşamının gerçekleriyle karşılaştıktan sonra, sahip oldukları koşulları yeniden değerlendirip kendileri için yeni emeklilik rolleri geliştirmektedir. Yeniden yönelim olarak adlandırılan bu evrede bireyler toplum yararına gönüllü işlerde çalışma, torun bakma, dini etkinliklere katılma, el sanatları ile uğraşma gibi roller üstlenerek, içinde bulundukları gelişim dönemine ve emeklilik standartlarına uygun bir şekilde yaşamlarını yeniden yapılandırmaktadırlar.

Yaşlılar emeklilikte önemli kararlar almak ve büyük değişiklikler yapmak için zamana gereksinim duymaktadırlar. Yetişkin çocuklar bazen bu durumu göz ardı edebilmektedir. Oysa yetişkin çocuklar, ebeveynlerinin kararsızlık yaşamalarının doğal olduğunu kavrayıp, buna göre davrandıklarında hem emekli ebeveynlerine destek olabilecek hem de aralarındaki ilişkiyi sarsmadan sürdürebileceklerdir.

Yaşlılar haftası her yıl mart ayının 18 ila 24. günleri arasında kutlanır. Bu tarihlerde yaşlılarla ilgili panel, konferans, sempozyum gibi toplantılar düzenlenir, ziyaretler yapılır ve gönülleri alınmaya çalışılır.

Yaşlılıkta sosyal çevre daralsa da, yeni roller ve ilişkiler aracılığı ile toplumsal yaşama katılabilen yaşlılar yaşamın en doyum verici yıllarını yaşamaktadırlar. Bu nedenle yaşlılıkta yaşam doyumu düşer şeklinde bir genelleme yapmak doğru değildir.

Yaşlılık döneminde karşılaşılan kritik konulardan biri de Boş Yuva Sendromudur. Son çocuğun da yetişkin bir birey olması ve evden ayrılmasıyla ortaya çıkan boş yuva sendromu yaşlı çiftin ilişkisinin yeni bir boyut kazanmasına yol açmaktadır. Yaşlı çift, o güne kadar çocuklarıyla birlikte yaşadıkları evde bundan böyle baş başa yaşayacak olmanın getirdiği farklı bir sürece girmektedir. Bu süreçte çiftin rolleri ve yaşam biçimi değişmektedir.

Sosyal gelişim yalnızca ergenlik dönemini değil tüm yaşamı ilgilendirir. Sosyal kervan bireylerin kendilerine özgü ilişki ağlarını içermektedir.Çocuklukta sosyal ilişki kervanında yalnızca ebeveynler değil arkadaşlar, kardeşler, akrabalar yer alır. Bireyler sosyal kervanına katılan her kişi ile farklı düzeyde sosyal ilişkiler geliştirmektedirler. Yaşlılık dönemi sosyal çevrenin daraldığı bir dönemdir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Anal dönem, 1,5-3 yaşlar arasında çocuğun haz odağı anüs bölgesidir. Bu nedenle anal dönem çocukların tuvalet alışkanlığını kazandığı, aynı zamanda tuvalet alışkanlığı ile ilgili sorunların sıklıkla yaşandığı dönemdir.

Lev Vygotsky (1896-1934) de Piaget gibi çocukların aktif şekilde kendi bilgilerini yapılandırdıklarını savunmuştur. Piaget’den farklı olarak bilişsel süreçlerin gelişiminde sosyal etkileşim ve kültüre odaklanmıştır. Vygotsky’ye göre çocuğun bilişsel görevleri çevresindeki anne-baba, abla-ağabey veya kendisinden büyük herhangi başka birinin desteğiyle
gerçekleştirilir. Çocuk bu sosyal etkileşimler yoluyla kademeli olarak bilişsel gelişim görevlerini
içselleştirir, kendine mal eder ve tek başına sürdürebilir hale gelir. Doğru yanıt D'dir.

Yaşlılık döneminde de bireylerin fiziksel ve bilişsel alanda yaşadıkları değişiklikler sosyal gelişimlerini etkilemektedir. Yaşlılıkta fiziksel ve bilişsel alanlardaki sınırlılıklara bağlı olarak genellikle sosyal yaşam alanın daralması, alım gücünün azalması ve sosyal ilişkilerin sınırlı hale gelmesi ile karakterize olmuş bir sosyal yaşam biçimi ortaya çıkmaktadır. Bu dönemde sağlık durumu, ekonomik koşullar ve etkinlik alanının değişmesiyle birlikte yaşlı bireyleri yeni toplumsal roller de beklemektedir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Daha önceki dönemlerde arkadaş edinmek daha kolay iken, yaşlılıkta arkadaş bulmanın zor olması da yaşlı bireylerin sahip oldukları arkadaşlık ilişkilerine daha fazla önem vermelerine neden olmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Özellikle aidiyet duygusunu yaşamak yaşlılar için çok önemli bir gereksinimdir. Çünkü yaşlılar toplum tarafından üretkenliklerini kaybetmiş ve aciz kişiler olarak algılanmaktadır. Yaşlıların yetersiz kimseler olduklarını vurgulayan bu yaygın anlayış çerçevesinde, yaşlı bireylerin sahip olduğu yeterliliklerin toplum tarafından çoğunlukla göz ardı edildiğini söylemek mümkündür. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Emekliliğe uyum bir takım evrelerden oluşmaktadır. Bu evreler balayı evresi, hayal kırıklığı evresi, yeniden yönelim evresi, kararlılık evresi ve sonlandırma evresidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Ekonomik sınırlılıklar nedeniyle bağımsızlığını yitirip başkalarına bağımlı hale gelmiş bir yaşlı birey emekliliğe uyumun sonlandırma evresine geçmiştir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Büyükanne ve büyükbabalar torunlarıyla ilişkili rollerinin yanında yetişkin çocuklarının aileleri açısından da özel bir yere sahiptir. Çünkü yetişkin çocukların ailelerinde boşanma, ölüm, şiddet, hastalık, kaza, ekonomik kayıplar gibi bir kriz ortaya çıktığında büyükanne ve büyükbabalar devreye girmektedir.

Bireylerin yaşlanma, hastalıklar ve ölüm ile başa çıkma becerilerinin yaşlılık döneminde evlilik doyumunu belirleyen temel faktörler olduğu vurgulanmaktadır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yaşlılık döneminde karşılaşılan kritik konulardan biri de Boş Yuva Sendromudur. Son çocuğun da yetişkin bir birey olması ve evden ayrılmasıyla ortaya çıkan boş yuva sendromu yaşlı çiftin ilişkisinin yeni bir boyut kazanmasına yol açmaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Verilen seçeneklerin hepsi eş kaybı durumunda yaşanabilecek sonuçlardandır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Kişilik birçoğumuz tarafından oldukça anlaşılır bir kavram olabilir ancak kişilik araştırmacıları tarafından oluşturulan tek bir kişilik tanımı bulunmamaktadır. Farklı araştırmacılar kişiliğin farklı yönlerine vurgu yaparak kişiliği farklı olarak tanımlamaktadır. Bu nedenle birçok farklı kişilik kuramı ve tanımı bulunmaktadır. Ancak farklı kişilik tanımlarının ortak noktaları bulunmaktadır ve bu ortak noktalar kişiliği anlamımıza olanak sağlamaktadır. Kişilik tanımlarındaki ilk ortak nokta kişiliğin ayıredicilik özelliğidir. Ayrıca tanımlarda ortak biçimde kişiliğin çeşitli özelliklerin yapılaşmış, birbiri ile ilişkiler oluşturan özellikler bütünü olduğunun da vurgulandığı görülmektedir. Kişiliğin bu özelliği
kişiliği oluşturan öğelerin birbirinden bağımsız olmadıkları, birbirleri ile çeşitli örüntüler oluşturarak biricik bir yapı kazanması ile ilgilidir. Her bireyin kişiliği kendine özgü olduğu için kişilik bireyi diğerlerinden ayıran özellikler ve nitelikler topluluğudur.

Yaşlılık döneminde yaşanan karmaşa ise benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluktur. Bu dönemdeki karmaşanın başarılı biçimde çözümlenmesi ile ‘bilgelik’ kazanılır.

Henry ve Cumming (1961) tarafından geliştirilen bu kurama göre bireyler yaşlılığın getirdiği değişimlerle birlikte aktif ve sosyal yaşamdan yavaş biçimde uzaklaşmaktadır. Çünkü yaşlılıkla birlikte birey kendiyle ilgili endişelere odaklanmakta, daha fazla ben merkezci olup diğer insanlardan uzaklaşmayı, yaşamdan kopmayı seçmektedir. Ancak bu geri çekilme her ilişki ile benzer biçimde olmayabilir, bazı ilişkilerde geri çekilme görülürken bazı ilişkiler ise devam eder. Uzaklaşma süreci bazen tercihler sonucu bazen ise çevresel koşullar sonucunda gerçekleşir. Ancak temel olarak yaşlılık süreciyle birey toplumdan kendini çekme yoluna gider ve toplumda bu süreci olumlu biçimde destekler. Bu süreç doğal biçimde gerçekleşir, hem bireyin kendisi bunu ister hem de çevre bunu ondan talep eder.