YAŞLI PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 6

Yanıt A'dır

verilen sıfatlar açıklık özelliğinin yansımalarıdır. B doğrudur.

verilen sıfatlar uyumluluk özelliğini yansıtır.

Yaşlılık döneminde benlik değişimine ilişkin bir bakış açısını Olası Benlikler Kuramı (Markus ve Nurius, 1986) ortaya koymaktadır. Olası benlikler bireyin gelecekteki benliğine iliş- kin değerlendirmelerini içermektedir. Üç tür olası benlik tanımlanmıştır; beklenen, umulan ve korkulan benlik.

Beklenen benlik bireyin şuan ki koşullarını değerlendirip, gelecekte gerçekleşeceğini düşündüğü benliği, umulan benlik ise gerçeklemesini istediği benliği ve korkulan benlik ise bireyin gerçekleşmesinden korktuğu benliğini içermektedir. Diğer şıkların kuramla ilgisi yoktur.

Beklenen benlik bireyin şuan ki koşullarını değerlendirip, gelecekte gerçekleşeceğini düşündüğü benliği, umulan benlik ise gerçeklemesini istediği benliği ve korkulan benlik ise bireyin gerçekleşmesinden korktuğu benliğini içermektedir. diğer şıkların kuramla ilgisi yoktur.

Yanıt A'dır

Psikososyal gelişim Kuramına göre kişiliğin gelişimi yaşam boyu devam eder. Kişiliğin yaşam boyu geliştiği düşüncesini epigenetik ilkeye dayandırmıştır. Birinci ünitede ayrıntılı olarak açıklanan bu ilkeye göre kişilik yaşam boyu evrensel olarak belirli aşamalardan geçerek ilerlemektedir. Yanıt A'dır

Yaşlılık döneminde benliğe yönelik açıklama getiren kuramlardan birisi de Etkinlik Kuramıdır. Ancak bu ku- ramın görüşleri çözülme kuramının tam tersi yönünde- dir. Havighurst ve Albrecht (1953) tarafından geliştiri- len bu kurama göre başarılı yaşlılık mümkün olduğunca orta yaştaki aktivite ve tutumların yaşlılık sürecinde de sürdürülmesi ile mümkün olmaktadır. Birey yaşlılık dö- neminde toplumdan uzaklaşmak yerine aktif, enerjik ve üretken olduğunda olumlu benlik algısını korumakta ve yaşamından doyum elde etmektedir.

Yaşlılıkta kişilik gelişimine daha kapsamlı açıklama getiren kuram ise Atchley (1971) tarafından geliştirilmiş olan Süreklilik Kuramıdır. Bu kuramda yaşlanma benliğin çeşitli parçalarında gerçekleşen gelişimi içerir. Gelişim süreklilik gösterir ve yaşlılık döneminde de birey diğer dönemlerdeki özellikleri bağlamında süreklilik gösterme eğilimine sahiptir.

Ergenlik ile birlikte kimliğe karşı rol karmaşası yaşanır. Bu dönemdeki karmaşanın başarılı biçimde çözümlenmesi ile ‘bağlılık’ kazanılır. Doğru cevap B'dir.

Temel karmaşası benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk olan sekizinci dönem Yaşlılık dönemidir.

Benlik bütünlüğü için gerçekleştirilmesi gereken düzenlemelerden ilki benlik farklılaşmasına karşın iş rolüne saplanmadır. Yaşlılık döneminde gerçekleşen ve gerçekleşecek olan emeklilikle birlikte bireylerin kendi öz-değerlerini çalışma yaşamı dışında tanımlamayı öğrenmeleri gerekliliğine dikkat çekilir. Örneğin yönetici olarak çalışan bir birey kendisini sadece bir yönetici değil eş, büyükbaba gibi diğer rollerle de tanımladığında benlik bütünlüğüne ulaşabilir.Doğru cevap E'dir.

Yaşlılık döneminde kişiliğin gelişimine ilişkin kuramlarının en eskilerinden birisi Kopma Kuramıdır. Henry ve Cumming (1961) tarafından geliştirilen bu kurama göre
bireyler yaşlılığın getirdiği değişimlerle birlikte aktif ve sosyal yaşamdan yavaş biçimde uzaklaşmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Kişilik tanımlarındaki ilk ortak nokta kişiliğin ayıredicilik özelliğidir. Her bireyin kişiliği kendine özgü olduğu için kişilik bireyi diğerlerinden ayıran özellikler ve nitelikler topluluğudur. Bir başka deyişle, kişiliğimiz bizi biz yapan özellikleri içermektedir. Örneğin Mete çalışkan birisidir dediğimizde bu özelliğinin onu diğer insanlardan ayıran
bir özellik olduğuna vurgu yaparız. Kişilik tanımlarında aynı zamanda kişiliğin sürekliliğine ve tutarlılığına da vurgu yapılmaktadır. Bu vurgu ile kişiliğin hem zaman içinde ve hem de farklı durumlarda benzer tepki ve davranışlar gösterilmesine yol açtığı kastedilmektedir. Elbette birey zaman içerisinde ve farklı durumlarda farklı davranışlar gösterebilir ama bu davranışlar arasında görece bir tutarlılığın oluşması kişilikle ilişkilidir. Örneğin düzenli bir bireyin hem iş yaşamında hem de ev yaşamında düzenlilik göstermesini bekleriz. Ayrıca tanımlarda ortak biçimde kişiliğin çeşitli özelliklerin yapılaşmış, birbiri ile ilişkiler oluşturan özellikler bütünü olduğunun da vurgulandığı görülmektedir. Kişiliğin bu özelliği kişiliği oluşturan öğelerin birbirinden bağımsız olmadıkları, birbirleri ile çeşitli örüntüler oluşturarak biricik bir yapı kazanması ile ilgilidir. Örneğin girişken, sorumluluk sahibi ve duyarlı bir kişinin bu özelliklerinin örüntüsü o bireyin biricik bir kişilik oluşturmasını sağlar. Kişiliğin vurgulanan bir diğer yanı ise bireyin çevresi ile kurduğu ilişki biçimlerini içermesidir. Örneğin kaygılı olmak da diğer insanlarla olumlu ilişkiler geliştirmek de kişiliğin öğeleridir (Cüceloğlu, 2004; Feist ve Feist, 2010; Yazgan İnanç ve Yerlikaya, 2011). Bu özellikler göz önüne alındığında kişilik bireyleri diğerlerinden ayıran, diğerleri ile ilişkileri belirleyen, tutarlı ve yapılanmış özellikler bütünü olarak ele alınabilir.

Yaşlılıkta kişilik gelişimi açısından en uyumsuz grup olan ve psikolojik işlevlerinde bütünüyle bozukluk, duygu kontrolünde zayıflık ve düşünme işleminde bozulmalar söz konusu kişilik tipi bütünleşmemiş kişilik tipidir.

Kişiliğin yaşam boyu gelişimine ilişkin kapsamlı açıklamalardan birisi Erik Erikson (1950)’a aittir. Geliştirmiş olduğu psikososyal gelişim kuramına göre kişiliğin gelişimi yaşam boyu devam eder.

Yaşlılık döneminde yaşanan karmaşa ise benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluktur. Bu dönemdeki karmaşanın başarılı biçimde çözümlenmesi ile ‘bilgelik’ kazanılır (Atalay, 2007; Feist ve Fesit, 2009; Yazgan İnanç, 2011).

İşte tüm bu olumsuz etkiler kabul edildiğinde bu dokuzuncu dönemde yaşlılık aşkınlığının ortaya çıkması mümkündür. Yaşlılık aşkınlığı bir şeyleri aşmak ve ötesine geçmek olarak tanımlanmıştır. Bunu yaşayan bireylerin ise; evren ile bütünleşme içinde olduklarını hissettikleri, zaman algılarının ise bugün, en fazla gelecek haftayı içerdiğini, mekânsal algılarının gerilediği, ölümü herkesin yaşayacağı fikrini benimsedikleri ve kendilik algılarının genişleyerek bağlantılı olunan diğer insanları da kapsar hale geldiği deneyimleri yaşadığı öne sürülmektedir (Erikson, 1997). Özetle bu dönem birçok karmaşanın yeniden gün yüzüne çıktığı ama aynı zamanda benlik bütünlüğünün de aşıldığı, evren ve diğer tüm insanlarla bütünleşilen bir dönemdir.