YAŞLI PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 5

Bütünleşmiş kişilik tipindeki bireyler yüksek yaşam doyumuna sahip, iyi işleyen, bilişsel yetenekleri tam, olgun, esnek bireylerdir. Bu kişilik tipinin yeniden örgütleyici, odaklanmış ve kopmuş olmak üzere üç alt tipi bulunmaktadır.

Nevrotizm kişilik özelliği daha çok olumsuz duyguları yaşamakla ilgilidir. Bu kişilik özelliğine yüksek düzeyde sahip bireyler yaşamı zor, tehdit edici ve problemli olarak algılayan, çabuk kaygı ve stres yaşayan kişilerdir.

Öz-disiplin kişilik özelliği ise davranışlarda ısrarcı olma ve dürtüyü kontrol etmekle ilgilidir. Bu özelliğe yüksek düzeyde sahip bireyler sorumlu davranan, düzenli bireylerdir (McCrea ve John, 1992).

Bütünleşmemiş tipte ise psikolojik işlevlerde bütünüyle bozukluk, duygu kontrolünde zayıflık ve düşünme işleminde bozulmalar söz konusudur.

Yetişkinlik yıllarında ise üretkenliğe karşı durgunluk karmaşası yaşanır.
Bu dönemdeki karmaşanın başarılı biçimde çözümlenmesi ile
‘ilgi’ kazanılır.

Temel kişilik özelliklerini belirlemeye odaklanmış ayırıcı özellik kuramlar bulunmaktadır. Bu kuramlar temel kişilik özelliklerini araştırmalara dayalı olarak ortaya koymayı amaçlamaktadırlar. İlk olarak Allport’un çalışmaları ile başlamıştır. Catell 12 temel kişilik özelliği tanımlarken, Eysenck araştırmalarında üç temel kişilik özelliği olduğunu öne sürmüştür (Yazgan İnanç, 2011). Ancak son yıllarda McCrae ve Costa gibi farklı araştırmacılar tarafından gerçekleştirilen araştırmalar tutarlı biçimde beş temel kişilik özelliği (Tablo 6.1) olduğuna ilişkin bulguları ortaya koymuşlardır. Butler ise bu grupta yer almamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Nevrotizm kişilik özelliği daha çok olumsuz duyguları yaşamakla ilgilidir. Bu kişilik özelliğine yüksek düzeyde sahip bireyler yaşamı zor, tehdit edici ve problemli olarak algılayan, çabuk kaygı ve stres yaşayan kişilerdir.Doğru cevap A'dır.

Erik Erikson'un kuramında sekiz gelişim dönemi ve sekiz karmaşa(çatışma) tanımlanmıştır. Bunlar, Bebeklik-Temel güvene karşı güvensizlik, İlk çocukluk-Özerkliğe karşı utanç ve kuşku, Oyun çağı-Girişimciliğe karşı suçluluk, Genç yetişkinlik-Yakınlığa karşı yalıtılmışlık, Ergenlik-Kimliğe karşı rol karmaşası, Okul çağı-Başarıya karşı aşağılık duygusu, Yetişkinlik-Üretkenliğe karşı durgunluk ve Yaşlılık-Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk olarak sıralanır. Doğru yanıt B'dir.

Erikson yaşlılık aşkınlığı döneminde bireylerin; evren ile bütünleşme içinde olduklarını hissettiklerini, zaman algılarının bugün, en fazla gelecek haftayı içerdiğini, mekânsal algılarının gerilediğini, ölümü herkesin yaşayacağı fikrini benimsediklerini ve kendilik algılarının genişleyerek bağlantılı olunan diğer insanları da kapsar hale geldiğini öne sürmektedir. Doğru yanıt A'dır.

Geri çekilme süreci her ilişkide benzer biçimde olmayabilir, bazı ilişkilerde geri çekilme görülürken bazı ilişkiler ise devam eder. Uzaklaşma süreci bazen tercihler sonucu bazen ise çevresel koşullar sonucunda gerçekleşir. Ancak temel olarak yaşlılık süreciyle birey toplumdan kendini çekme yoluna gider ve toplum da bu süreci olumlu biçimde destekler. Bu süreç doğal biçimde gerçekleşir, hem bireyin kendisi bunu ister hem de çevre bunu ondan talep eder. Doğru yanıt C'dir.

Havighurst ve Albrecht tarafından geliştirilen etkinlik kuramına göre başarılı yaşlılık, mümkün olduğunca orta yaştaki aktivite ve tutumların yaşlılık sürecinde de sürdürülmesi ile mümkün olmaktadır. Birey yaşlılık döneminde toplumdan uzaklaşmak yerine aktif, enerjik ve üretken olduğunda olumlu benlik algısını korumakta ve yaşamından doyum elde etmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Etkinlik ve yaşam doyumları farklı dört kişilik tipi tanımlanmıştır. Bunlar bütünleşmiş, zırhlı-savunucu, pasif-bağımlı ve bütünleşmemiş kişilik tipleridir. Doğru yanıt A'dır.

Alanda yapılan araştırmalar, açıklığın yaşlılıkla birlikte azaldığını, dışa dönüklüğün ve nevrotikliğin yaşlılıkla çok değişiklik göstermezken, uyumluluk ve sorumluluğun arttığını ortaya konmuştur. Doğru yanıt E'dir.

Alanda yapılan araştırmalar genç yetişkinlik boyunca benlik saygısının arttığını ve 60-69 yaş arasında bireylerin en yüksek benlik saygısına sahip olduğunu ancak 70’li ve 80’li yaşlarda benlik saygısında belirgin bir düşüş olduğunu göstermiştir. Doğru yanıt B'dir.

Kişilik bireyi diğerlerinden ayıran tüm özellikleri içe­rirken benlik bireyin ken­disine ilişkin algısını içer­mektedir.