YAŞLI PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 1

Yetişkinlik yıllarında ise üretkenliğe karşı durgunluk karmaşası yaşanır. Bu dönemdeki karmaşanın başarılı biçimde çözümlenmesi ile
‘ilgi’ kazanılır. Doğru cevap B'dir.

Etkinlik ve yaşam doyumları farklı dört kişilik tipi tanımlanmaktadır. Bunlar bütünleşmiş, zırhlı-savunucu, pasif-bağımlı, bütünleşmemiş kişilik tipleridir. Bütünleşmiş kişilik tipindeki bireyler yüksek yaşam  doyumuna sahip, iyi işleyen, bilişsel yetenekleri tam, olgun, esnek bireylerdir.

Yaşlılıkla birlikte gerçekleşen fiziksel gerilemeler, ağrı ve sızılar nedeniyle daha genç yaşlarda yapılan aktiviteler bu dönemde gerçekleştirilemeyebilir. Bu nedenle bireylerin azalan fiziksel kapasiteyle yaşamdan keyif alma yollarını bulmaları gerekir. Örneğin fiziksel güzelliğe çok değer veren bir birey yaşlılıkla birlikte fiziksel görünümünde meydana gelen değişimler karşısında bedeni aşmaya karşın bedene saplanma değerinde düzenleme yapması gerekmektedir. Böylece benlik bütünlüğüne ulaşabilecektir. Doğru cevap C'dir.

Yaşamı gözden geçirmenin yaşlılığın aktif ve önemli bir parçası olduğunu vurgulamıştır. Yaşamı gözden geçirme evrensel bir süreç olarak kabul edilmektedir. Bir çok kuramcı da yaşamın gözden geçirilmesini yaşlılık döneminin gelişimsel bir görevi olarak tanımlamışlardır. Ayrıca ölüm korkusunun azalmasına katkı da sağlayabilmektedir. Butler, yaşamı gözden geçirip şimdiki yaşamla birleştirmenin depresyonu azaltacağı, öz-saygıyı arttıracağı ve kişinin yaşamını olduğu gibi kabul edeceği görüşündedir.

Zırhlı-savunmacı kişilik tipindeki bireyler, hırslı, başarı odaklı, kaygıya karşı iyi savunması olan kişilerdir. Bu kişilik tipi de sebatlı ve daralmış kişilik olmak üzere iki alt tipi barındırmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Beş faktör kuramına göre  "yaratıcı, bağımsız düşünen, özgürlükçü" olarak tanımlanan kişilik özelliği açıklıktır.

Beklenen benlik, bireyin şu anki koşullarını değerlendirip, gelecekte gerçekleşeceğini düşündüğü benliği içermektedir. Doğru cevap C'dir.

Etkinlik Kuramı'na göre; başarılı yaşlılık mümkün olduğunca orta yaştaki aktivite ve tutumların yaşlılık sürecinde de sürdürülmesi ile mümkün olmaktadır. Birey yaşlılık döneminde toplumdan uzaklaşmak yerine aktif, enerjik ve üretken olduğunda olumlu benlik algısını korumakta ve yaşamından doyum elde etmektedir. Doğru cevap E'dir.

Dışa dönüklük ve nevrotiklik yaşlılıkla çok değişiklik göstermezken, açıklık kişilik özelliğinin 60’lı
yaşlardan itibaren düştüğü, uyumluluk ve sorumlulukta ise artış olduğu ortaya konmuştur. Özetle bireyler yaşlılık dönemiyle birlikte diğer insanlar ile daha uyumlu ilişkiler geliştirebilen ve yaşamlarında daha sorumlu bireyler olmakta ancak bir yandan da yeni fikir ve deneyimlere daha kapalı bireyler olma eğilimi göstermektedirler.

Mehmet Bey, 67 yaşına geldiğinde işlerini kızı Ayşe’ye devrederek, köşesine çekilip yaşamını daha çok evinde dinlenerek geçirmiştir. Kopma (çözülme) kuramına göre Mehmet Bey’in işlerinden elini ayağını çekmesi çok normal ve olması gereken bir durumdur. Doğru cevap C'dir.

Yaşlılık döneminde eğitim düzeyi ve geliri yüksek olan bireyler ile fiziksel sağlığı iyi olan bireylerin benlik
saygıları çok daha az düşmektedir. Öte yandan yapılan araştırmalar 70’li ve 80’li yaşlarda benlik
saygısında belirgin bir düşüş olduğunu göstermiştir. Dolayısıyla yaş da benlik saygısını etkileyen faktörlerden biri sayılabilir. Ancak çocuk sayısı ile ilgili bir faktörden bahsedilmemektedir.

Erikso'un psikososyal gelişim kuramına göre, kişiliğin gelişimi yaşam boyu devam eder. Kişiliğin yaşam boyu geliştiği düşüncesi epigenetik ilkeye dayanmaktadır. Bu ilkeye göre kişilik yaşam boyu evrensel olarak belirli aşamalardan geçerek ilerlemektedir. Her aşamada o aşamada gelişen kritik öğeler vardır ve bu gelişimlerle birlikte her aşama kendisinden sonra gelen aşama için zemin oluşturur. Bu aşamalar genetik olarak belirlenmiş sekiz dönemdir. Doğru cevap D'dir.

Korkulan benliklerin daha çok yaşla birlikte değişen fiziksel ve kişisel konuları içerdiği ve özellikle yaşlanmanın insanlar üzerindeki etkisi konusunda olduğu belirlenmiştir (örn. Aileye yük olmaktan korkmak gibi).

Peck'in benlik bütünlüğüne dair yaptığı araştırmaları sadece erkekler üzerinde yaptığı çalışmalara dayandırmasından kaynaklanan eleştiriler mevcuttur.

Ergenlik ile birlikte kimliğe karşı rol karmaşası yaşanır. Bu dönemdeki karmaşanın başarılı biçimde çözümlenmesi ile ‘bağlılık’ kazanılır. Oldukça fırtınalı olan ergenlik döneminde bireylerin kendisi ve çevresi ile daha az çatışma yaşayarak bu dönemi başarılı bir şekilde atlatıp kimlik kazanması önceki dört aşamadaki çatışmayı nasıl çözümlediğine bağlıdır. Doğru cevap E'dir.

Benlik bütünlüğü, yaşamanın sonuna gelen bireyin artık yaşaması gereken ve telafisi olmayan tek bir yaşamı olduğunun kabul edilmesi olarak tanımlamaktadır. Doğru cevap D'dir.

25-104 yaş arasındaki 3617 kişi ile ABD’de gerçekleştirilen bir araştırmada (Orth, Trzesniewski ve Robins,2010) kadınların genç yetişkinlikte erkeklere göre daha düşük benlik saygısına sahipken yaşlılıkla birlikte her iki cinsiyette de gerçekleşen düşüş nedeniyle bu farkın kapandığı ortaya konmuştur. Doğru cevap A'dır.