YAŞLI BAKIMI İLKE VE UYGULAMALARI

Ölümü Yaklaşan Hastada Gözlenebilecek Belirtiler

• Hastanın teni kül renginde, gözler içeriye kaçmış, burun ince sivrilmiş, çene öne doğru fırlamış, çene ve yüz kasları gevşemiş, yanaklar gevşemiş bir hâldedir.

• Gözler yarı açık cam gibidir, görme azalır. Ölüm gerçekleştiğinde pupillalar sabitleşir, ışığa reaksiyon yoktur.

• İşitme duygusu azalmış ama tamamen kaybolmamıştır. En son kaybolan duyu, işitme duyusudur. Konuşma azalır ve giderek zorlaşır.

• Duyu ve hareketler azalır. Özellikle ekstremitelerde duyu kaybı oluşur. Refleksler kaybolmuştur.

• Gastrointestinal sistem hareketleri azalır.

• Hastanın vücut ısısı yükselir ancak eller ve ayaklar periferik dolaşımdaki bozulma nedeniyle soğuktur. Hasta üşür. Deri siyanotik ve solgundur.

• Nabız düzensiz ve zayıftır.

• Solunum gürültülüdür, ölüm hırıltısı vardır.

• Kan basıncı düşüktür.

• Mesane ve bağırsak inkontinansı gelişebilir.

Gastrointestinal Sistem: Bulantı, kusma, yutma güçlüğü, konstipasyon, disfaji, kilo kaybı, distansiyon, diare, ağız yaraları

Üriner Sistem: İnkontinans, idrar retansiyonu

Dolaşım Sistem: Taşikardi, bradikardi, tromboz, siyanoz, ödem, yorgunluk

Solunum Sistemi: Taşipne, hiperpne, hipopne, apne, dispne, ödem

Hareket Sistemi: Kaslarda zayıflık ve güçsüzlük

Sinir Sistemi: Ağrı, ateş, titreme, terleme, şuur bulanıklığı, hipotermi, konfüzyon, deliryum, psikoz, ajitasyon uykusuzluk

Duyu Organları: Görmede bulanıklık, kornea ülserleri ve kuruluk, ciltte yaralar, ödem, kuruluk, ağız yaraları ve aftlar, mantar enfeksiyonu, duyu bozuklukları

Gastrointestinal Sistem: Bulantı, kusma, yutma güçlüğü, konstipasyon, disfaji, kilo kaybı, distansiyon, diare, ağız yaraları

Üriner Sistem: İnkontinans, idrar retansiyonu

Dolaşım Sistem: Taşikardi, bradikardi, tromboz, siyanoz, ödem, yorgunluk

Solunum Sistemi: Taşipne, hiperpne, hipopne, apne, dispne, ödem

Hareket Sistemi: Kaslarda zayıflık ve güçsüzlük

Sinir Sistemi: Ağrı, ateş, titreme, terleme, şuur bulanıklığı, hipotermi, konfüzyon, deliryum, psikoz, ajitasyon uykusuzluk

Duyu Organları: Görmede bulanıklık, kornea ülserleri ve kuruluk, ciltte yaralar, ödem, kuruluk, ağız yaraları ve aftlar, mantar enfeksiyonu, duyu bozuklukları

Hospis ABD’de evde son bakım için kullanılan en yaygın yöntem “hospice care” şeklinde adlandırılan yöntemdir. Palyatif bakımın gerçekleştirildiği yer anlamına gelen “Hospis” kavramı, 1967 yılında hemşire Cicely Saunders’ın Londra’da kurduğu ve ölüme yaklaşan hastaların bakımının verildiği bir kurum ile başlamıştır. Bu yöntemde, hasta ve ailesi için 7 gün 24 saat destek ve bakım sağlanır. Hospice terimi; ölüme yaklaşırken maksimum yaşam kalitesini amaçlayan bakım felsefesini ima eder.

Palyatif Bakım Sırasında Karşılaşabilecek Sorunlar

1. Progresif hastalıkla ilişkili belirsizlik ve korku,

2. Hastalıklarda küratif tedaviden ziyade palyatif tedavinin uygulanması,

3. Hastaların tedaviye devam süresince hasta ve aile reaksiyonlarına göğüs germe,

4. Hekimin maruz kaldığı stres nedeniyle çalışma dışındakilerle iletişim zorluğu,

5. Ölüm korkusu,

6. Ölmekte olan kişiyle yetersiz iletişim kurma; tedavide, ağrı kontrolünde, fiziksel ve psikolojik semptomların tedavisinde yetersiz kalma,

7. Diğer bakım elemanları ile yetersiz iletişim kurma,

8. Bakımın amacı hakkında anlaşmazlık; kendiyle, hastayla, aile ile, meslek arkadaşlarıyla anlaşmazlık,

9. Hekimin, meslektaşlarının, hasta ve ailenin gerçek dışı beklentilerinin olması,

10. Karar vermekte zorluk.

Otopsi: Adli vakalarda uygulanan bir yöntemdir. Cesedin vücudunun açılarak gerçek ölüm nedeninin tespiti işlemine denir. Otopsiye başlanmadan cesedin kimlik tespiti yapılır. Cesedin başı göğsü ve karın bölgesi açılarak incelenir.

Palyatif Bakım, tedaviye cevap vermeyen hastalığı olan hastanın tüm bakımını, ihtiyaçlarını karşılamak ve aileye destek sağlamaktır.

Hastanın kesin öldüğüne karar verildikten sonra yapılması gereken işlemler aşağıda belirtilmiştir:

• Hasta odası boşaltılır.

• Oda kapısı kapatılır.

• Odada başka hastalar varsa bir paravan çekilir. Diğer hastalar soru sorabilir, sağlık personeli güvenilir ve gerçek cevaplar vererek gerektiğinde bu hastalara destek olur.

• Gerekli malzemeler hazırlanır.

• Eller yıkanır ve eldiven giyilir.

• Bulaşıcı hastalığı varsa koruyucu giysiler giyilir.

• Ölünün giysileri çıkartılır.

• Ölünün üzerinde bulunan ziynet eşyaları çıkartılır varsa diğer eşyalarıyla birlikte kayıt altına alınarak güvenli bir yere konur ya da ailesine teslim edilir.

• Ölünün kol ve bacakları düz şekilde birleştirilir.

• Takma dişleri varsa çıkartılır ağız bakımı verilir.

• Ölünün gözleri açıksa sıvazlanarak kapatılır.

• Otopsi gerekmiyorsa varsa sondalar drenler ve İV setler çıkarılır.

• Ölünün vücudun da kan lekesi, akıntısı varsa temizlenir.

• Açık yarası varsa petle kapatılır.

• Çene açıksa kapatılır ve başın üstünden gazlı bezle bağlanır.

• Ayak başparmakları gazlı bezle birbirine bağlanır.

• Ölünün kimlik bilgilerinin olduğu bir kart, ayağına ya da koluna takılır.

• Tüm bedeni bir örtü ile örtülür ve ceset torbasına konur. Ceset torbasının dışı etiketlenir. Ölü raporu düzenlenerek morg görevlisine teslim edilir.

Harvard Üniversitesinden bir komite, ölümü, beynin işlevlerinin kaybı olarak tanımlamıştır.

Harvard Üniversitesi’ne göre ölüm göstergeleri;

• Bilincin tam ve sürekli kaybı,

• Uyaranların algılanamaması ve cevap verilememesi,

• Reflekslerde kayıp,

• Solunumun geri dönüşsüz biçimde durması,

• Beynin elektriksel etkinliğinin yok olmasıdır

Kesin Ölüm Belirtileri

• Kalp atışı yoktur.

• Solunum durmuştur.

• Pupillalar genişlemiştir.

• Refleksler kaybolmuştur (Olgun,2014).