YAŞLI BAKIMI İLKE VE UYGULAMALARI

Farmakoloji, “teşhis, korunma ve tedavi için kullanılan ilaçları inceleyen bilim dalı” olarak tarif edilmektedir. Farmakolojinin ana konusunu oluşturan ilaç, biyolojik etkinliği olan kimyasal saf bir maddenin ya da ona eşdeğer olan bitkisel veya hayvansal kaynaklı maddelerin bir veya birkaçının karışımı ile oluşturulmuştur.

Farmakokineti: İlaçların vücuttaki emilimini, dağılımını, parçalanmasını ve atılımını ifade eder. Bir başka deyişle, organizmanın ilaca ne yaptığını inceler.

Antikoagülan: Kanın pıhtılaşmasını geciktiren, önleyen ilaçlardır.

Süspansiyon: Katı hâldeki etken maddenin bir sıvı içinde çözülüp küçük partiküller şeklinde dağılmasıyla hazırlanır. Genellikle ağız yolu ile kullanılan süspansiyonlarda kullanılmadığı zamanlarda etken maddenin partikülleri dibe çökelir. Bu nedenle süspansiyonlar kullanılmadan önce mutlaka çalkalanmalıdır.

Pomad (merhem): Cilt veya mukozaya uygulanmak üzere hazırlanmış tereyağı kıvamında, yarı katı yağlı maddelerle hazırlanmış ilaç şeklidir.

Emülsiyon: Birbiriyle karışmayan iki sıvının uygun bir madde ile kartıştırılarak krem kıvamına gelmesiyle elde edilen ilaç şeklidir.

Kaşe: Nişastadan yapılmış yassı iç içe geçen koruyucular içine toz veya sıvı hâldeki ilaçların yerleştirilmesiyle hazırlanan ilaç şeklidir. Şekilsel olarak tablete benzese de tabletten daha büyük boyuttadır. Bu nedenle yutulması zordur.

Enteral yol ilacın sindirim kanalı içine verilmesini ifade eder. İlaçların sindirim kanalından emilimi hiçbir zaman %100 emilim olarak kabul edilmez. Bu grupta:

- Ağız yolu (oral yol)

- Dil altına ilaç uygulama

- Rektal yolla ilaç uygulama vardır.

Deri İçi Enjeksiyon: İlacın epidermis ve dermis tabakası arasına verilmesi işlemidir. İntradermal/intracutan enjeksiyon da denir. Verilen ilaç ve ilacın verildiği bölge itibarı ile çok hassasiyet gerektiren bir uygulamadır. Genellikle tanı veya test amacıyla uygulanır. BCG (verem aşısı) aşısı bu yolla uygulanır. Bu yolla verilen ilaç miktarı çok az, ancak çok toksiktir. İlaç deri içine verilmezse uygulama hatalı kabul edili

Yaşlı oturur pozisyonda olmalı ve sprey dik tutulmalıdır. Aksi takdirde yeterli püskürtme olmaz. Burun tıkanıklığı için kullanılan ilaçlar burun temizliği yapıldıktan sonra uygulanmalıdır. İlaç uygulandıktan sonra emilimi için bir süre oturmak ya da yatmak gerekir.

Yaşlı bireyde akılcı ilaç kullanımına yönelik ilkeler şunlardır.

• İlaç tedavisinin gerekli olup olmadığı değerlendirilmeli,

• Kullanılmakta olan ilaç, sigara ve alkol gibi maddeler bilinmeli,

• Reçeteye yazılan ilaçların farmakolojik özellikleri bilinmeli,

• Yaşlılarda tedaviye düşük doz ile başlanmalı,

• Doz, ilaç kombinasyonları ve tedaviyi sonlandırma dikkatle belirlenmeli,

• Yaşlının uyumunu kolaylaştırmak için tedavi mümkün olduğunca basitleştirilmeli,

• Tedavi düzenli olarak gözden geçirilmeli,

• Tedavi mümkün olduğu kadar basitleştirilmeli,

• Hastanın gereksinimi olmayan ilaçlar tedaviden çıkarılmalı,

• Her ilacın yeni sorunlar yaratabileceği akılda tutulmalıdır.