YAŞLI BAKIMI İLKE VE UYGULAMALARI

Böbrekler abdomenin arka duvarında columna vertebralisin her iki yanında, sağ ve sol tarafta yer alan, fasulye biçiminde organlardır. Böbrek kesiti incelendiğinde üç farklı yapıdan oluştuğu görülür.

Sinüs renalis: Böbreğin orta kısmındaki boşluktur. Doğru cevap C'dir.

Medulla renalis: Korteksin altında yer alan bu bölümde idrarın böbrek pelvisine boşalmasını sağlayan kanallar bulunur. Çizgi görünümlü piramitler şeklindeki bu kanallar papilla renalis olarak adlandırılır. Bunlar kaliks renalis adı verilen oluşumlara açılır. Doğru cevap B'dir.

Mesane (İdrar Kesesi) İdrarı toplayıp depolayan, genişleme yeteneği olan kesedir. Doğru cevap D'dir.

Üreterler idrarı böbreklerden idrar kesesine taşıyan yapılardır. Doğru cevap C'dir.

Yaşlılıkla birlikte üriner sistemde ortaya çıkan fizyolojik değişiklikler aşağıda sıralanmıştır.Böbreklerin kütlesi ve fonksiyonel glomerül sayısı azalır.Renal korteksteki kan damarlarındaki atrofiye bağlı olarak böbreklere olan kan akımı azalır.Glomerüler filtrasyon hızı düşer ve 80 yaşında %50 oranında azalmış olur.Detrüsor kasının daha az kontraktil olması ve kısmen düzensiz kasılması nedeniyle yaşlı bireylerde mesanenin tamamen boşalamaması, istemsiz mesane kasılmaları gibi sorunlar gelişir. Mesanenin tam boşaltılamaması, rezidüel idrar miktarının artmasına ve idrar yolu enfeksiyon sıklığının artmasına neden olur.İdrar yapmayı kontrol eden pelvis taban kasları zayıflar. Bu durum idrar inkontinansınaneden olur. Mesanedeki reseptörlerin yaşla birlikte duyarlılığı azalır. Yaşlılar, mesanenin %90’ı dolmadan idrar yapma isteğinin farkında olmazlar.Kadınlarda kollajen doku ve östrojen seviyesindeki azalmaya bağlı olarak vajinal ve üretral dokuda küçülme (atrofi) gelişir, üretral sfinkter zayıflar.Üretral basınç düşer, üretra kısalır. Erkeklerde prostat bezinin büyümesi (hipertrofi) üriner obstrüksiyonuna (tıkanıklığa) yol açarak idrar retansiyonu ve enfeksiyon riskini arttırır. Prostat ile anatomik ilişkilerinden dolayı hipertrofi, üretrada tıkanıklığa (obstrüksiyona) yol açabilmekte, böylece idrar akımı etkilenmektedir. Azalmış östrojen düzeyleri vajinada pH değişikliklerine yol açarak escherichia coli (koli basili) kolonizasyonu ve idrar yolları enfeksiyon riskinde artışa neden olur. Böbreğin idrarı konsantre etme, sodyum tutma yeteneğinde azalma ve susuzluk algılanmasında bozulma nedeniyle sıvı elektrolit dengesizlikleri gelişir. Mesane kapasitesi azalır; mesane kasları kendiliğinden kasılarak idrar yapma hissi uyandırır, geceleri sık idrara çıkma (nokturnal poliüri) görülebilir. Doğru cevap D'dir.

Üriner inkontinans: İstemsiz idrar kaçırmadır. Doğru cevap B'dir.

Ürgensi: Ertelemesi zor olan ani idrar yapma isteğidir. Doğru cevap C'dir.

Zorlanma: İdrar akışını başlatmak, devam ettirmek ve geliştirmek için kullanılan kas çabası. Doğru cevap C'dir.

Komplike Olmayan Sistitin Belirti ve Bulguları

İdrar yapma davranışı normalde günlük 24 saatlik dönemde ortalama 4-6 kez gerçekleşir. Doğru cevap C'dir.

İdrar su, tuz, üre, ürik asit ve kreatinin gibi protein atıklardan oluşur. Normal idrarda glukoz (kan şekeri) ve plazma proteinleri bulunmaz. Doğru cevap A'dır.

Kadınlarda yaşlılıkta kollajen doku ve östrojen seviyesindeki azalmaya bağlı olarak vajinal ve üretral dokuda küçülme (atrofi) gelişir, üretral sfinkter zayıflar. Doğru cevap C'dir.

Üriner inkontinansi, istemsiz idrar kaçırmayı; frequency, bireyin gün içerisinde sık idrara çıkmasını; ürgensi, ertelemesi zor olan ani idrar yapma isteğini; noktüri ise gece idrar yapmak için bir veya daha fazla uyanma durumunu tanımlayan depolama semptonlarıdır. Aralıklılık ise idrar yapma sırasında idrar akışının bir ya da daha fazla durup başlamasını tanımlamaktadır ve boşalma semptonlarından biridir. Doğru cevap B'dir.

Sıkışma tipi inkontinans yaşlılarda en sık görülen tiptir. Sıkışma tipi inkontinans aşırı aktivitesine bağlı olarak kontrol edilemeyen ani ve güçlü işeme hissi ile görülen tuvalete yetişemeden gerçekleşen istem dışı idrar kaçırmadır. Mesaneyi irite eden taş, enfeksiyon, tümor ve yabancı madde varlığı, yaşlanma ile detrüsor kasının değişen idrar hacmine uyumunun bozulması sonucunda gelişebilir. Doğru cevap D'dir.

Mesane eğitimi ile yaşlılarda idrar yapma aralıklarının 3-4 saate uzatılması hedeflenir. Doğru cevap C'dir.

Ancak nadiren de olsa yüksek ateş ve bulak ve kötü kokulu idrar komplike olmayan sistitte ortaya çıkabilen belirti ve bulgular arasında yer almaktadır. Baş ağrısı ise komplike olmayan böbrek enfeksiyonu belirti ve bulgularından biridir.  Doğru cevap D'dir.

Kegel egzersizlerinin fizyolojik etkileri iki hafta sonra ortaya çıkmaya başlar, 6 ile 8 haftada şikâyetlerde azalma olur. Optimal etkinlik için egzersiz 8-12 hafta uygulanmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Ertelemesi zor olan ani idrar yapma isteği ürgensidir ve  depolama semptomlarından biridir. Doğru cevap A'dır.

Enürezis, beş yaşın üzerindeki çocuklarda istemsiz olarak gece altını ıslatma durumududur. Çocukluk çağı enürezis öyküsü ise üriner inkontinans nedenleri arasında yer almaktadır. Doğru cevap E'dir.