YAŞLI BAKIMI İLKE VE UYGULAMALARI

Besin kelimesinin sözcük anlamı: yaşamı sürdürmek için gereksinim duyulan inorganik ve organik kimyasal maddeleri topluca belirten terimdir.

Gereğinden fazla besin tüketilirse ya da bazı besin ögelerinden daha fazla tüketilirse; bu duruma dengesiz beslenme denir.

Beslenme sırasında kişinin yaş, cinsiyet, fiziksel aktivite, özel durumları (hamilelik, hastalıklar vb.) dikkate alınması, kişisel ihtiyacı karşılaması gereken besin miktarı bir gün boyunca öğünlere bölünerek tüketilmesi, yiyecekler hijyen koşullarına uygun şekilde pişirilmeli ve güvenli temiz bir şekilde saklanması, taze ve doğallığına güven duyulan besinler daha çok tercih edilmesi yeterli ve dengeli beslenmenin temel ilkelerindendir.

Yağlar, karbonhidratlar, proteinler, vitaminler, mineraller ve su besin ögeleridir.

Enerji vermeyen besin ögeleri, vitaminler, mineraller ve sudur.

Enerji veren besin ögeleri, yağlar, karbonhidratlar, proteinlerdir.

Yaşlıların beslenme durumunu etkileyen vücut fonksiyonlarındaki değişiklikler; ağız ve diş problemleri, tükürük salgısının azalması ve yutmada güçlüktür.

Beden kitle indeksi 26.00 kg/m² olan bir yaşlının, beden kitle indeksi sınıflaması fazla kilolu olur.

Bel kalça oranı 1.23 olan yaşlı bir erkek için obez denilebilir.

Magnezyum, tam tahıllar, yeşil yapraklı sebzeler ve cevizde bulunur.

Beslenme; insanın yaşamını devam ettirebilmesi, büyüme gelişmesi ve sağlıklı olması için besin ögelerinden belli miktarda alıp vücudunda kullanmasıdır.

Yaşlılarda kronik hastalıklar arasında hatalı beslenmeden kaynaklanan kalp damar hastalıkları, diyabet, obezite, kanser, osteoporoz (kemik yoğunluğunda azalma) gibi problemler önemli yer tutmaktadır.

Beslenme sırasında kişinin yaş, cinsiyet, fiziksel aktivite, özel durumları (hamilelik, hastalıklar vb.) dikkate alınmalıdır.

Kişisel ihtiyacı karşılaması gereken besin miktarı bir gün boyunca öğünlere bölünerek tüketilmelidir.

Yiyecekler hijyen koşullarına uygun şekilde pişirilmeli ve güvenli temiz bir şekilde saklanmalıdır.

Taze ve doğallığına güven duyulan besinler daha çok tercih edilmelidir.

Karbonhidratların başlıca etkinliği enerji sağlamaktır. Günlük enerjimizin çoğunu karbonhidratlardan sağlarız. Bir gram karbonhidrat ortalama 4 kalori enerji verir. Suyun ve elektrolitlerin dengede tutulmasını sağlar. Beyin sadece yaşam için gerekli olan en temel ve basit şeker olarak ifade edilen glikozu kullandığı için zihinsel fonksiyonlar açısından son derece önemli besin ögeleridir. Ayrıca enerji üretiminde proteinlerin kullanılabilmesi için karbonhidratlara ihtiyaç vardır. Bitkisel besinler iyi birer karbonhidrat kaynağıdır. Tahıllardaki karbonhidrat miktarı oldukça fazla olup yaklaşık %80 oranında karbonhidrat bulundurabilmektedir. Hayvansal besinlerde süt ve süt ürünlerinde daha az miktarda bulunabilir

Hücrelerin esas yapıtaşını oluşturur. Hücreler birleşerek dokuları ve organları meydana getirir. Büyüme ve gelişme için en çok ihtiyaç duyulan maddedir. Aynı zamanda hücrelerin sürekliliği için de gerekliliği başta gelen besin ögesidir. Günlük alınması gereken enerjinin %10-12’si proteinlerden karşılanmalıdır. Bitkisel ve hayvansal besinlerde protein bulunur. Bu besinler içinde vücutta kullanım açısından protein miktarları farklı düzeylerdedir. Süt, et, balık yumurta gibi hayvansal kaynaklı besinlerdeki proteinler kalite ve kullanım açısından son derece değerlidir. Bitkisel besin kaynaklarındaki proteinler ise daha düşük verimliliktedir. Taze sebzelerdeki su miktarı fazla olduğu için içeriğindeki protein doğal olarak azdır.

Çavdar bitki kaynaklı besin grubunda yer almaktadır.

Yeterli ve dengeli besin alan kişi;

Yaşlıların beslenme durumunu etkileyen vücut fonksiyonlarındaki değişikliklere bakıldığında; (MEB, 2012)

a) Ağız ve diş problemleri: Diş sayısısın azalması, takma diş kullanımı, takma dişe uyum problemi gibi nedenlerle çiğneme fonksiyonlarında azalma görülmektedir. Tat tomurcuklarının sayısının azalması ve yaş artışı ile birlikte bu azalmanın belirginleşmesi nedeniyle bir çok yaşlı dört temel tattan (acı, tatlı, tuzlu, ekşi) bir ya da daha fazlasını tanımlayamamaktadır. Tatlardaki azalma özellikle tatlı ve tuzlunun algısında daha belirgin olduğu için yemeklerde daha fazla tuz ve acı eklenmesine yol
açmaktadır. Buna koku alma duyusundaki azalma da eklenince yaşlılar artık yemek yemekten hoşlanmamaya başlamakta ve iştah değişikliklerine yol açmaktadır.

b) Tükrük salgısının azalması: Yaşlının kullandığı ilaçlar buna yol açabileceği gibi yaşın artması ile birlikte tükrükteki azalma besinleri yutmayı güçleştirebilir.

c) Yutmada güçlük: Özefagusun (yemek borusunun) kasılma işlevinin yaşla birlikte azalması nedeniyle zorluk yaşanmaktadır.