YAŞLI BAKIMI İLKE VE UYGULAMALARI - Deneme Sınavı - 9

Yaşam bulgularını gösteren çeşitli parametreler bulunması ile birlikte yaygın olarak değerlendirilen dört temel gösterge bulunmaktadır. Bunlar; vücut sıcaklığı, nabız, solunum ve kan basıncıdır. Doğru cevap E'dir.

Vücut iç sıcaklığı 37,1 °C ± 0,6°C’dir. Buna göre bir kişinin vücut iç sıcaklığının en fazla 37,7 olması beklenir ve vücut iç sıcaklığı 37,8 olan bir kişinin normal değere sahip olduğu söylenemez. Doğru cevap A'dır.

Vücut sıcaklığı, vücudun iç sıcaklığının dışa yansımasıdır. Vücut sıcaklığı vücuttaki ısı üretimi ile ısı kaybı arasındaki denge sonucu ortaya çıkar. Vücut sıcaklığı denildiğinde iki tür sıcaklıktan söz edilir. Birincisi deri yüzeyinden hissedilen yüzeysel sıcaklık, diğeri ise vücut iç sıcaklığıdır. Vücudun iç sıcaklığı derin dokularda, iç organlarda mevcut olan sıcaklıktır. Ve bu sıcaklık genellikle sabittir ve ortamdaki sıcaklık değişimlerinden etkilenmez.  Vücutta üretilen ısının çoğu iç organlarda özellikle karaciğer, beyin, kalp ve iskelet kaslarında oluşur. Deri yüzeyinden hissedilen yüzeysel sıcaklık vücut iç sıcaklığının tersine çevresel ısılardan etkilenir, çevre ısısına göre artar veya azalır.Vücut iç sıcaklığı 37,1 °C ± 0,6°C iken; vücut yüzey sıcaklığı 36-37,2°C arasındadır. Buna göre normal vücut yüzey sıcaklığı vücut iç sıcaklığı aralığından daha yüksek olduğu söylenemez. Doğru cevap A'dır.

İnsan vücudu için en uygun sıcaklık aralığı 35-40°C’dir. Buna göre en uygun sıcaklık en fazla 40°C olabilir. Doğru cevap E'dir.

Kondüksiyon (İletim), temas eden iki cisim (oturulan sandalye, giyilen giysiler, sıcak çay bardağına dokunma vb.) arasında ısı aktarılmasıdır.  Elimize aldığımız bir cisim soğuk ise ısı aktarımı elimizden cisme doğru olmaktadır. Bu şekilde cisim ile el arasında, sıcaklık eşit olana kadar ısı aktarımı devam eder. Kondüksiyon yolu ile yüksek vücut sıcaklığında ılık banyolarla ısı kaybı sağlanabilir. Böylecek vücut sıcaklığı suya iletilmiş olur. Doğru cevap B'dir.

Vücut sıcaklığını en doğru veren ve kolay uygulanabilen ölçüm yolu ağız (oral) bölge kullanılarak yapılan ölçümdür. Bu yolla ölçüm yapıldığında termometre, dil altında arka çukura, dilin sağ ya da sol yanına yerleştirilerek dudaklar kapalı durumda iken bireyin beklemesi gerekir. Oral yolla vücut sıcaklığının ölçülmesinde; civalı ya da digital/elektronik termometreler, tek kullanımlık çubuk termometreler kullanılabilir. Termometrenin ağızda bekletilmesi süresi termometrenin cinsine göre farklılık gösterir. Termometre çeşitlerinden bahsedilirken ölçüm bölgelerine göre termometreyi bireyde bekletme süreleri verilmiştir.Doğru ölçüm elde edebilmek için ağız içindeki sıcaklığı değiştirecek dış etkenler olmamalıdır. Bunun için birey çok soğuk ya da çok sıcak bir şey yedikten hemen sonra, sigara içildikten sonra, sakız çiğnendikten sonra hemen vücut sıcaklığı ölçümü yapılmaz. Ölçüm yiyip-içme işleminden 15-20 dk sonra yapılmalıdır.Doğru cevap A'dır.

Yüksek vücut sıcaklığı olduğu belirlenen yaşlıya hekim kontrolünde antipiretik kullanımı ile birlikte ateşi olan bireyin giysilerini inceltmek, çevre ısısını düşürmek, şuuru yerindeyse ağızdan sıvı takviyesi yapmak yararlı olur. Ilık su banyosu (37°C) yaptırılabilir. Ancak ateşi düşürmek için soğuk su ile farklı solüsyonlar veya sıvılar karıştırılarak soğuk uygulama yapılmamalıdır. Soğuk uygulama yapmak amacıyla buz uygulanmamalıdır. Bunlar damarların ani daralmasına neden olarak ateşin daha sonra tekrar yükselmesine neden olur. Yapılan soğuk uygulamalar en fazla 30 dakika sürmelidir. Vücut sıcaklığı sık aralıklarla ölçülerek takip edilmelidir.Doğru cevap E'dir.

Femoral arter (kasık çukuru); kardiyak arrest ya da şokta nabız özelliklerinin değerlendirilmesinde, bacakta kan dolaşımının değerlendirilmesinde kullanılır. Doğru cevap C'dir.

Sağlıklı bir yetişkinde normal nabız hızı dakikada 60-100 atımdır. Nabız hızının dakikada 100’ün üzerine çıkması “taşikardi”, 60’ın altına inmesi ise “bradikardi” olarak isimlendirilir. Buna göre bir kişinin nabız hızı atım sayısı dakikada 55 olması durumunda bradikardi durumu ortaya çıkar. Doğru cevap A'dır.

Egzersizden hemen sonra nabız değerlendirmesi için ölçüm yapmak doğru sonuç vermez. Birey en az 30 dakika dinlendirildikten sonra nabız sayılmalıdır. Radiyal arterden nabız sayımı için parmak uçları kullanılır. Başparmakla nabız saymak doğru değildir. Nabız düzensiz veya aritmik ise apeksten sayılmalıdır. Bireyin ilk değerlendirmesinde nabız sayarken bir dakika süre ile, bireyde herhangi bir sorun yoksa daha sonrakilerde 30 saniye süre ile sayıp iki ile çarparak dakikadaki nabız hızı belirlenebilir. Nabız sayarken 15 saniye sayıp 4 ile çarparak sonucu bulmak tercih edilmemelidir. Atım kaçırılabilir ve hatalı sonuç elde edilir. Nabız sayarken parmaklarla damara fazla basınç uygulanmamalıdır, atımların hissedilmesini engelleyebilir. Doğru cevap D'dir.

Solunumu değerlendirirken sayısı, derinliği ve ritmine bakılır. Dolgunluk ise nabzın değerlendirilmesinde bakılan özelliktir. Doğru cevap C'dir.

Ölçüm sırasındaki koşullar kan basıncını önemli derecede etkilemektedir (Sıcaklık, kalabalık ortam, gürültü vb). Oda sıcaklığı ne soğuk ne de çok sıcak olmalıdır. Ölçüm yapılacak ortamda gürültü olmamalıdır. Ölçüm yapacak kişinin görme-işitme ile ilgili bir sorunu olmamalıdır. Ölçüm öncesindeki 30 dakikalık süre içinde bireyin sigara, çay veya kahve içmemiş, kafein almamış ve tercihen yemek yememiş olması gerekir. Ölçüm, birey sessiz bir odada en az 5 dakika istirahat ettikten sonra yapılmalıdır.Manşon, en yüksek değere kadar şişirilmemelidir. İki ölçüm arasında 1-2 dk ara verilmelidir. Mümkünse ölçümler aynı koldan yapılmalıdır. Doğru cevap A'dır.

El ve ayak sırtı bölgeleri sıcaklık değişikliklerine çok hassas değildir. Ancak ön kol ve el bileği iç yüzü, boyun ve perine bölgesi sıcaklığa hassastır. Doğru cevap A'dır.

İdrar yapma davranışı normalde günlük 24 saatlik dönemde ortalama 4-6 kez gerçekleşir. Doğru cevap C'dir.

İdrar su, tuz, üre, ürik asit ve kreatinin gibi protein atıklardan oluşur. Normal idrarda glukoz (kan şekeri) ve plazma proteinleri bulunmaz. Doğru cevap A'dır.

Kadınlarda yaşlılıkta kollajen doku ve östrojen seviyesindeki azalmaya bağlı olarak vajinal ve üretral dokuda küçülme (atrofi) gelişir, üretral sfinkter zayıflar. Doğru cevap C'dir.

Üriner inkontinansi, istemsiz idrar kaçırmayı; frequency, bireyin gün içerisinde sık idrara çıkmasını; ürgensi, ertelemesi zor olan ani idrar yapma isteğini; noktüri ise gece idrar yapmak için bir veya daha fazla uyanma durumunu tanımlayan depolama semptonlarıdır. Aralıklılık ise idrar yapma sırasında idrar akışının bir ya da daha fazla durup başlamasını tanımlamaktadır ve boşalma semptonlarından biridir. Doğru cevap B'dir.

Sıkışma tipi inkontinans yaşlılarda en sık görülen tiptir. Sıkışma tipi inkontinans aşırı aktivitesine bağlı olarak kontrol edilemeyen ani ve güçlü işeme hissi ile görülen tuvalete yetişemeden gerçekleşen istem dışı idrar kaçırmadır. Mesaneyi irite eden taş, enfeksiyon, tümor ve yabancı madde varlığı, yaşlanma ile detrüsor kasının değişen idrar hacmine uyumunun bozulması sonucunda gelişebilir. Doğru cevap D'dir.

Mesane eğitimi ile yaşlılarda idrar yapma aralıklarının 3-4 saate uzatılması hedeflenir. Doğru cevap C'dir.

Ancak nadiren de olsa yüksek ateş ve bulak ve kötü kokulu idrar komplike olmayan sistitte ortaya çıkabilen belirti ve bulgular arasında yer almaktadır. Baş ağrısı ise komplike olmayan böbrek enfeksiyonu belirti ve bulgularından biridir.  Doğru cevap D'dir.