YAŞLI BAKIMI İLKE VE UYGULAMALARI - Deneme Sınavı - 6

Supozituvar halk arasında fitil olarak da bilinir. Rektuma uygulanan, vücut sıcaklığında
eriyen kakao yağı, gliserin veya bitkisel yağlarla konik şekil (mermiye benzer) verilerek
hazırlanan ilaç şeklidir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Dilaltı kılcal damar ağı yönünden zengindir. Emilim çabuk olur ve ilacın etkisi dakikalar içinde başlayabilir. Bu yolla alınan ilaçların emilim süresi yaklaşık 3-5 dk’dır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Deri içi enjeksiyon ilacın epidermis ve dermis tabakası arasına verilmesi işlemidir. İntradermal/intracutan enjeksiyon da denir. Verilen ilaç ve ilacın verildiği bölge itibarı ile çok hassasiyet gerektiren bir uygulamadır. Genellikle tanı veya test amacıyla uygulanır. BCG (verem aşısı) aşısı bu yolla uygulanır. Bu yolla verilen ilaç miktarı çok az, ancak çok toksiktir. İlaç deri içine verilmezse uygulama hatalı kabul edilir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Damar içine ilaç verilebileceği gibi damara özel iğneler yerleştirilerek sıvı tedavisi de verilebilir. Damar içine büyük miktarlardaki sıvının uzun sürede verilmesi işlemine infüzyon denir. Doğru cevap A şıkkıdır.

İlerleyen yaşla beraber böbreklerde nefron kaybı oluşur ve böbrek kütlesi azalır. Bunun yanı sıra böbrek kan akımının azalmasısöz konusudur. Bu durumda böbreklerden atılan ilaçların (özellikle suda çözünen ilaçlar) eliminasyonu yavaşlar, yarılanma ömürleri uzar, kan konsantrasyonları yükselir ve buna bağlı olarak toksisite riski artar. Böbrek hastalıkları olan yaşlının böbrek fonksiyon testlerine göre doktoru tarafından ilaç ve doz ayarlaması yapıldıktan sonra ilaçlar kullanılmalıdır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yaşam bulguları insanın nefes alışı, kalp atımları, kandaki oksijen oranı, bilincinin yerinde olması, vücut sıcaklığı, hareketleri, beslenme ve boşaltım faaliyetleri gibi genellenebilir.

Vücudun iç sıcaklığı derin dokularda, iç organlarda mevcut olan sıcaklıktır. Ve bu sıcaklık genellikle sabittir ve ortamdaki sıcaklık değişimlerinden etkilenmez. Vücut iç sıcaklığı 37,1 °C ± 0,6°C’dir. Vücutta üretilen ısının çoğu iç organlarda özellikle karaciğer, beyin, kalp ve iskelet kaslarında oluşur. Sonra bu ısı, kan aracılığıyla vücudun diğer kısımlarına eşit olarak taşınır. Deri yüzeyinden hissedilen yüzeyel sıcaklık vücut iç sıcaklığının tersine çevresel ısılardan etkilenir, çevre ısısına göre artar veya azalır. Normal vücut yüzey sıcaklığı 36-37,2°C arasındadır.

Radyasyon (Işıma): Çevre ısısı düşük olduğu zaman, ısının çoğu bu mekanizmayla kaybedilir. Kondüksiyon (İletim): Temas eden iki cisim (oturulan sandalye, giyilen giysiler, sıcak çay bardağına dokunma vb.) arasında ısı aktarılmasıdır. Bu yolla ısı kaybı fazla değildir. Elimize aldığımız bir cisim soğuk ise ısı aktarımı elimizden cisme doğru olmaktadır. Bu şekilde cisim ile el arasında, sıcaklık eşit olana kadar ısı aktarımı devam eder. Yüksek vücut sıcaklığında ılık banyolarla bu yolla ısı kaybı sağlanabilir. Vücut sıcaklığı suya iletilmiş olur. Konveksiyon (Yansıma): Isının vücuttan hava akımıyla kaybına denir. Deriye komşu olan hava ısındığı zaman ısı önce havaya iletilir sonra hava akımıyla birlikte vücuttan uzaklaştırılır. Sıcak havadan daha soğuk havaya doğru ısı akımı vardır. Durağan bir oda havasında bile hava akımı yaklaşık 20 cm/sn’dir. Vantilatör, rüzgar, pencerenin açılması, ayakta dolaşma vb. yardımı ile ısı bu yolla vücuttan uzaklaştırılır. Evaporasyon (Buharlaşma): Buharlaşma yolu ile ısı kaybıdır. Vücut terleyerek vücut sıcaklığını düşürür. Ter, deri yüzeyinden buharlaşırken, vücuttan da sıcaklık kaybı olur. Vücut terleme yoluyla etkin bir soğutma yapabilir.

Hastalıkların seyrini değerlendirmek ve değişiklikleri izlemek için vücut sıcaklığının ölçülmesi gerekir. Vücut sıcaklığı genellikle yaşlılarda bir hastalığı veya kullanılan bir ilacı takiben ölçülür. Vücut sıcaklığını ölçmek için kullanılan alet veya cihazlara termometre denir. Ülkemizde ölçüm sonucu elde edilen sıcaklık birimi ise °C derece (Celsius Santigrad) olarak ifade edilir. İnsan vücudu için en uygun sıcaklık aralığının 35-40°C olduğu daha önce ifade edilmiştir. Bu nedenle vücut sıcaklığını ölçmek için kullanılan termometreler bu sıcaklık aralığını ve yanı sıra 3-4°C aşağısı ve yukarısını ölçecek şekilde üretilmişlerdir. Vücut sıcaklığının ölçüldüğü bölgeler vücut iç sıcaklığına yakınlığına göre farklı normal değerlere sahiptirler.

Ateş vücut iç sıcaklığının 38,3°C ve üzerinde olması olarak tanımlanmıştır. Ateşin 41°C ve üzerine çıkması ise hiperpireksi olarak ifade edilir.

Kalp kasılarak kanı ana atardamarlara iletir. Kalbin kasılması ve hemen arkasından gevşemesi sonucunda atar damarlar (arterler) üzerinde bir dalgalanma oluşur. Yüzeyel arterlerden hissedilen bu dalgalanma hareketine nabız denir.

Temporal arter (şakak bölgesi); genellikle çocuklarda nabız değerlendirilmesinde kul- lanılanılır. Karotis arter (Şah damarı); diğer bölgelerden nabız alınamadığında, şok ve kardiak arrestte ölçüm için en uygun arterdir. Kalbe yakınlığı ve büyük bir damar olduğu için diğerlerine göre atımlar daha güçlü ve dolgundur.  Brakial arter (dirsek ön çukuru); alt kol bölgesindeki dolaşımın değerlendirildiği ve kan basıncının ölçülmesi sırasında steteskobun yerleştirildiği arterdir. Radial arter (el bilek içi); nabız özelliklerinin en kolay belirlendiği ve nabız sayımı için en sık kullanılan arterdir. Femoral arter (kasık çukuru); kardiyak arrest ya da şokta nabız özelliklerinin değerlendirilmesinde, bacakta kan dolaşımının değerlendirilmesinde kullanılır.

Ölçüm yapmaya başlamadan önce ellerinizi yıkayınız. Ölçüm yapacağınızı bireye anlatınız ve onayını alınız. Ölçüm yapmak için size gerekli olan malzemeleri hazırlayarak bireyin yanına getiriniz. 2. Ölçüm yapacağınız bölge ile ilgili ön kontrolleri yapınız (bilek üzerinde kıyafetler, saat varsa çıkarın ya da yukarı doğru sıyırınız, bilek üzerinde damar yolu varsa diğer kola geçiniz, apeksten ölçüm yapacaksanız bölgedeki giysileri açınız ya da çıkarınız). 3. Ölçüm için birey oturur ya da yatar durumda olabilir. Ölçüm yapacağınız kolu yatar pozisyonda iken bireyin göğüs ya da karnının üzerine, oturur pozisyonda ise kolu saldalye ya da koltuk kolunun üzerine ya da bireyin dizlerinin üzerine yerleştiriniz. 4. Ölçüm yaparken bireyin bileğini bükmeden avuç içinin yere bakacak şekilde olma- sını sağlayınız. 5. İşaret ve orta parmaklarınızın uçlarını bileğin iç yüzünde bulunan radiyal arter üzerine yerleştiriniz. Radiyal arteri bulmak için; bireyin başparmağından bileğine doğru ilerleyiniz, bileğin dış kemiğinin hemen yanındaki çukurun içinde atımları hissetmeye çalışabilirsiniz. 6. Nabzı hissedebilmek için hafif basınç uygulayınız, atımları ve hızı hissettiğinize emin olduktan sonra saymaya başlayınız. 30 saniye süre ile nabzı sayınız ve sonucu 2 ile çarparak nabız hızını belirleyiniz. 7.Nabız hızını kayıt ediniz ve beraberinde değerlendirdiğiniz dolgunluk veya ritimle ilgili ek bilgiler varsa kayıt ediniz. Ellerinizi yıkayınız.

Yetişkinlerde solunum sayısının dakikada 24’ün üzerinde olmasına “takipne/taşipne”, 12’nin altında olmasına ise “bradipne” denir. Solunumun geçici olarak durmasına ise “apne” denir.

Tansiyon aletlerine “sfigmomanometre” denir. Günümüzde civa manometreli, aneroid manometreli ve elektronik tansiyon aleti olmak üzere üç tip tansiyon aleti bulunmaktadır.

Tıbbi açıdan ölümün en basit tanımı; tüm yaşam fonksiyonlarının iki merkezi olan kalp ve beynin işlevlerinin geri dönüşümsüz olarak son bulmasıdır.

Harvard Üniversitesi’ne göre ölüm göstergeleri;
• Bilincin tam ve sürekli kaybı,
• Uyaranların algılanamaması ve cevap verilememesi,
• Reflekslerde kayıp,
• Solunumun geri dönüşsüz biçimde durması,
• Beynin elektriksel etkinliğinin yok olmasıdır.

Ölümü Yaklaşan Hastada Gözlenebilecek Belirtiler
• Hastanın teni kül renginde, gözler içeriye kaçmış, burun ince sivrilmiş, çene öne doğru fırlamış, çene ve yüz kasları gevşemiş, yanaklar gevşemiş bir hâldedir.
• Gözler yarı açık cam gibidir, görme azalır. Ölüm gerçekleştiğinde pupillalar sabitleşir, ışığa reaksiyon yoktur.
• İşitme duygusu azalmış ama tamamen kaybolmamıştır. En son kaybolan duyu, işitme duyusudur. Konuşma azalır ve giderek zorlaşır.
• Duyu ve hareketler azalır. Özellikle ekstremitelerde duyu kaybı oluşur. Refleksler kaybolmuştur.
• Gastrointestinal sistem hareketleri azalır.
• Hastanın vücut ısısı yükselir ancak eller ve ayaklar periferik dolaşımdaki bozulma nedeniyle soğuktur. Hasta üşür. Deri siyanotik ve solgundur.

“Terminal” sözcük olarak bir sürenin bitimi anlamındadır. Terminal evredeki hasta, yaşamının son günlerini yaşayan, ölmek üzere olan hasta anlamına gelmektedir. Terminal hastalık ise büyük bir olasılıkla kısa sürede ölümü beklenen tedavi edilemeyen ya da geriye dönüşsüz bir durumu anlatmaktadır. Bireyin yaşamının son günleri, son ayları terminal dönemdir. Terminal dönemde bireylerin diğer insanlara ve olaylara psikolojik, sosyolojik bakışları ve beklentileri değişmekte, topluma yaklaşımları farklılaşmaktadır. Çok ciddi ruhsal değişim yaşayan bireyi anlamak ona doğru yaklaşımda bulunmak kolay değildir. Ölümü bekleyen bireyi rahatlatmak için zaman zaman profesyonel yardım gerekebilir. Sağlıkla ilgili alanlarda çalışanlar, ölüm ve ölmekte olan bireylerle meslekleri gereği sık karşılaşır. Günümüzde ölümler, ev ortamından çok hastane ortamında olmaktadır.