YAŞLI BAKIMI İLKE VE UYGULAMALARI - Deneme Sınavı - 5

Ölümü Yaklaşan Bireyin Yaşadığı Duygular Elizabeth Kubler-Ross’un Ölüme 5 Aşamalı Yaklaşımı;

Ölüm öncesi son, rahatlatıcı, hafifletici bakım olarak ifade edilebilecek olan “Palliative
care”, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından şöyle tanımlanır: Tedaviye cevap vermeyen
hastalığı olan hastanın tüm bakımını, ihtiyaçlarını karşılamak ve aileye destek sağlamaktır”. Palyatif Bakım, tedaviye cevap vermeyen hastalığı olan hastanın tüm bakımını, ihtiyaçlarını karşılamak ve aileye destek sağlamaktır.

Aile ile konuşma: Burada bakımın amaçlarının tekrar kesinleştirilmesi ve bakıma başlangıcın hastaya ve ailesine anlatıldığı süreçtir. Bu olayı takiben 1-2 gün içinde hasta ve aile sorunlarını kesinleştirecek ve bilgilerini sindirecektir. Aileyle görüşme hasta varlığında veya yokluğunda olabilir. Konuşma sırasında amaçlar açığa çıkarılır, problemler çözümlenir ve öneriler yapılır. Hastanın hastalığı ve tedavi hikâyesi tekrar gözden geçirilir. Hastaya yaygın ve kapsamlı bakımın devamının sağlanacağı konusunda güven verilmelidir. Fakat asıl nokta semptomlarının kontrolü ve tedavisi olacaktır. Bu bakımdan asıl amacın kişinin yaşam kalitesinin artırılması olacağı vurgulanmalıdır. Aile ile görüşme, ailenin de bakıma dâhil edilmesine ve bakımın başarısının artmasına olanak sağlar.

ABD’de evde son bakım için kullanılan en yaygın yöntem “hospice care” şeklinde adlandırılan yöntemdir. Palyatif bakımın gerçekleştirildiği yer anlamına gelen “Hospis” kavramı, 1967 yılında hemşire Cicely Saunders’ın Londra’da kurduğu ve ölüme yaklaşan hastaların bakımının verildiği bir kurum ile başlamıştır. Bu yöntemde, hasta ve ailesi için 7 gün 24 saat destek ve bakım sağlanır. Hospice terimi; ölüme yaklaşırken maksimum yaşam kalitesini amaçlayan bakım felsefesini ima eder.

Otopsi: Adli vakalarda uygulanan bir yöntemdir. Cesedin vücudunun açılarak gerçek ölüm nedeninin tespiti işlemine denir. Otopsiye başlanmadan cesedin kimlik tespiti yapılır. Cesedin başı göğsü ve karın bölgesi açılarak incelenir.

Deri yüzeyinden hissedilen yüzeyel sıcaklık vücut iç sıcaklığının tersine çevresel ısılardan etkilenir, çevre ısısına göre artar veya azalır. Normal vücut yüzey sıcaklığı 36-37,2°C arasındadır.

Kondüksiyon (İletim): Temas eden iki cisim (oturulan sandalye, giyilen giysiler, sıcak çay bardağına dokunma vb.) arasında ısı aktarılmasıdır. Bu yolla ısı kaybı fazla değildir. Elimize aldığımız bir cisim soğuk ise ısı aktarımı elimizden cisme doğru olmaktadır. Bu şekilde cisim ile el arasında, sıcaklık eşit olana kadar ısı aktarımı devam eder. Yüksek vücut sıcaklığında ılık banyolarla bu yolla ısı kaybı sağlanabilir. Vücut sıcaklığı suya iletilmiş olur.

Vücut sıcaklığı ölçümünde kullanılan bölgeler: Ağız (Oral) Bölgesi, Koltuk Altı (Aksiller) Bölgesi, Makat (Rektal) Bölgesi, Kulak İçi (Timpanik) Bölgesi, Alın ve Şakaklar (Frontal ve Temporal) Bölgesidir.

Hipotermi vücut iç sıcaklığının 35°C’nin altına düşmesi olarak tanımlanır. Hipotermi çevresel faktörlerin etkisiyle ortaya çıkabilmektedir. Soğuğa maruz kalma, kronik seyirli hastalıklar, cilt altı yağ dokusunun azalması ve buna neden olan beslenme bozuklukları, hipotalamusta, ısı ayar merkezini etkileyen tüm santral sinir sistemi hastalıkları, yaşlılığa bağlı olarak, ısı ayar merkezinin çalışmasındaki aksamalar hipotermiye neden olabilir.

Nabzın değerlendirilebilmesi için sadece sayısının/hızının bilinmesi yeterli değildir. Nabız hızının yanı sıra ritmi, dolgunluğu, damarın esnekliği özelliklerinin de değerlendirilmesi gerekir.

Solunum hızı yaşa bağlı olarak da değişir. Bebeklerde solunum sayısı dakikada 30-35 iken yetişkinlikte bu sayı azalır.

Uygulama

1. Solunum sayma işlemini nabız sayma işleminin devamında yapınız. Birey nabız saymaya devam ettiğinizi düşünür ve solunumu rahattır. Bu nedenle işaret ve orta parmağınızı radiyal arter üzerinde tutunuz. Nabız sayma işi bittikten sonra, saatinizde yeni bir süre başlatarak 30 saniye süre ile solunumu sayınız. Her göğüs inişkalkışı bir solunum olarak kabul edilir.

2. Solunum sayma işi bittikten sonra saydığınız solunum sayısını 2 ile çarparak bir dakikadaki solunum sayısı belirleyiniz.

3. Solunum sayısını kayıt ediniz ve beraberinde değerlendirdiğiniz derinlik, solunuma eşlik eden ses veya ritimle ilgili ek bilgiler varsa kayıt ediniz. Ellerinizi yıkayınız.

Kan basıncını etkileyen faktörler; kalbin atım hacmi (kardiyak output; kalbin her sistolündede aortaya atılan kan miktarı), kanın total hacmi, kanın viskozitesi (akışkanlığı), damarların elastikiyeti (esnekliği) ve periferik dirençdir. Bu faktörlere hemodinamik faktörler denir.

Damar yapısı ile ilgili genetik olarak bazı bireyler kalp damar hastalıklarına eğilimlidirler. İdrar söktürücü ilaçlar (diüretikler), vazodilatatörler (damar genişletici), antihipertansifler, kan basıncını düşürebilirler.

Steteskop: İki uç kısmı ile kulağa takılan, alıcı ucu ile temas edilen bölgeden yayılan seslerin dinleme yoluyla kulağa ulaşmasını sağlayan alete denir. Steteskopta; kulaklık, iletim borusu ve alıcı bölümleri vardır. Dinleme sırasında kulaklık kulağa tam ve rahat oturmalıdır.

Üriner sistemi oluşturan yapılar: 

• Böbrekler

• Üreterler

• Mesane

• Üretradan oluşur.

Korteks renalis: Böbreğin en dış kısmıdır ve koyu renkli olup kapsül adı verilen bağ dokudan yapılmış koruyucu bir örtü ile sarılmıştır. Kortekste süzme görevini gerçekleştiren nefronlar bulunur.

Üreterler idrarı böbreklerden idrar kesesine taşıyan yapılardır. Üreterler yaklaşık 25-35 cm uzunluğunda, kas ve zardan yapılı, 0.2-0.8 cm genişliğindedir. Üreterin mesane duvarından geçtiği yer üreterin en dar yeridir. Bundan dolayı böbrek taşları, üreterlerde en sık bu bölgede tıkanmaya yol açmaktadır.

Böbreklerin kütlesi ve fonksiyonel glomerül sayısı azalır. Renal korteksteki kan damarlarındaki atrofiye bağlı olarak böbreklere olan kan akımı azalır. Glomerüler filtrasyon hızı düşer ve 80 yaşında %50 oranında azalmış olur. İdrar yapmayı kontrol eden pelvis taban kasları zayıflar. Bu durum idrar inkontinansına neden olur. Mesanedeki reseptörlerin yaşla birlikte duyarlılığı azalır. Yaşlılar, mesanenin %90’ı dolmadan idrar yapma isteğinin farkında olmazlar. Kadınlarda kollajen doku ve östrojen seviyesindeki azalmaya bağlı olarak vajinal ve üretral dokuda küçülme (atrofi) gelişir, üretral sfinkter zayıflar. Üretral basınç düşer, üretra kısalır.