YAŞLI BAKIMI İLKE VE UYGULAMALARI - Deneme Sınavı - 4

Üriner İnkontinans Nedenleri

• İmmobilizasyon (hareket edememe): Yatalaklık, kronik dejeneratif hastalıklar (romatizma, eklem hastalıkları) • Nöropsikiyatrik nedenler (bilinç bozulması, felç, depresyon, Parkinson hastalığı, multipl sklerozis, spinal kord yaralanması, diyabetik nöropati vb.) • Irk: Beyazlarda sık, hispanik (İspanyol kökenli) ve zencilerde daha az • Ciddi şişmanlık, kronik kabızlık • Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları • Gebelik, çok ve zor doğumlar, prolapsus (pelvik taban kaslarının güçsüzlüğü) • Erkeklerde geçirilmiş prostat ve üriner sistem hastalıkları • Büyük abdest kaçırma, çocukluk çağı enürezis öyküsü • Kronik akciğer hastalığı, kronik öksürük • Pelvik bölgeyle ilgili geçirilmiş ameliyatlar ve radyasyon öyküsü

Geçici inkontinans sebepleri: 

Delirium (deliryum- bilinç bulanıklığı ile karakterize bir hastalık)

Infection (idrar yolu enfeksiyonu)

Atrophic vaginitis (atrofik vajinit-üretrit)

Pharmaceutical (ilaçlar)

Psychological (psikolojik nedenler)

Excess fluids (fazla sıvı atılımı)

Restricted mobility (hareket kısıtlılığı)

Stool impaction (gaita tıkacı-kabızlık)

Stres İnkontinans: 75 yaş altı kadınlarda en sık görülen tip olup pelvik taban kaslarının gevşemesi sonucu abdominal basıncın üretral sfinkter kapanma basıncını aştığı; öksürme, gülme ve hapşırma, egzersiz gibi aktivitelerden sonra küçük hacimli idrar kaçışı olmasıdır. Genitoüriner atrofi veya prolapsus (sarkma), travma, operasyon, obezite ve çok doğum yapmış olmak stres inkontinans gelişimi için birer risk faktörüdür.

İdrar Yapmayı Teşvik Etme

Bu yöntem; mesanenin doluluk derecesine göre idrar yapma gereksinimini fark etmeyi öğrenebilecek, tuvalete gitmesi için teşvik edildiğinde buna uyacak ya da yardım isteyecek yaşlılarda kullanılabilir. Bağımlı ya da bilişsel yeteneği azalmış kişiler ve diğer kompleks davranışsal tedavileri uygulamak için yeterli bilişsel yeteneği olmayanlar için uygun bir yöntemdir. Yöntemin başarısı, kişinin uygulamada aktif rol alması, yaşlı ve bakım veren kişinin iletişimine de bağlıdır.

• Kilo verme/düzenli egzersiz (ağır egzersizlerden kaçınılmalı) 

• Baharatlı, asidik ve karbonatlı besinler, mesaneyi irite ederek, kahve, çikolata gibi kafeinli yiyecek ve içecekler diürezi, detrüsor basıncını ve detrüsor kasının uyarılabilirliğini arttırarak Üİ semptomlarına neden olabilirler. Alkol, domates, bal ve şekerli yiyecekler, suni tatlandırıcılar, mısır şurubu, asitli içecek ve meyveler, süt ve süt ürünleri inkontinans oluşumunda etkili olan diğer gıdalardır. Bu yiyecek ve içeceklerin alımı sınırlandırılmalıdır.

• Fazla sıvı alımı aşırı aktif mesane ve idrar kaçırma şikâyetlerinin artmasına neden olabilirken, sıvı alımının azaltılması idrar konsantrasyonunu artırarak mesane mukozasının iritasyonu sonucu sıkışma, sık idrar yapma ve idrar yolu enfeksiyonu şikâyetlerine yol açabilir.

• Günlük sıvı alımının kişinin vücut ağırlığına göre yaklaşık 30ml/kg (8 bardak) olması önerilmektedir.

• Noktüri nedeniyle akşam yemeğinden sonra sıvı alımının kısıtlanması

• Sigaranın bırakılması (Nikotin detrusor kasını tahriş etmekte, kronik akciğer hastalıklarını tetiklemekte)

Komplike Olmayan Sistitin Belirti ve Bulguları

• İdrar yaparken yanma ve sızı • Sık sık idrara çıkma • Sıkışma şeklinde idrar kaçırma • Karnın alt kısmında ağrı • Nadiren kanlı idrar • Nadiren yüksek ateş • Acil idrara çıkma hissi • İdrarın bulanık ve kötü kokulu olması • Geceleri idrara çıkma

Ölümü Yaklaşan Hastada Gözlenebilecek Belirtiler

• Hastanın teni kül renginde, gözler içeriye kaçmış, burun ince sivrilmiş, çene öne doğru fırlamış, çene ve yüz kasları gevşemiş, yanaklar gevşemiş bir hâldedir.

• Gözler yarı açık cam gibidir, görme azalır. Ölüm gerçekleştiğinde pupillalar sabitleşir, ışığa reaksiyon yoktur.

• İşitme duygusu azalmış ama tamamen kaybolmamıştır. En son kaybolan duyu, işitme duyusudur. Konuşma azalır ve giderek zorlaşır.

• Duyu ve hareketler azalır. Özellikle ekstremitelerde duyu kaybı oluşur. Refleksler kaybolmuştur.

• Gastrointestinal sistem hareketleri azalır.

• Hastanın vücut ısısı yükselir ancak eller ve ayaklar periferik dolaşımdaki bozulma nedeniyle soğuktur. Hasta üşür. Deri siyanotik ve solgundur.

• Nabız düzensiz ve zayıftır.

• Solunum gürültülüdür, ölüm hırıltısı vardır.

• Kan basıncı düşüktür.

• Mesane ve bağırsak inkontinansı gelişebilir.

Bası tedavisinde kullanılan fiziksel yöntemler;

-Bölge etrafına masaj yapılır.
-Her 2-4 saatte bir hasta çevrilir.
-Basınç bölgesine ultraviyole ışın uygulanır.
-Basınç bölgesine ultrasonik tedavi uygulanır. Doğru cevap C'dir.

Gastrointestinal Sistem: Bulantı, kusma, yutma güçlüğü, konstipasyon, disfaji, kilo kaybı, distansiyon, diare, ağız yaraları

Üriner Sistem: İnkontinans, idrar retansiyonu

Dolaşım Sistem: Taşikardi, bradikardi, tromboz, siyanoz, ödem, yorgunluk

Solunum Sistemi: Taşipne, hiperpne, hipopne, apne, dispne, ödem

Hareket Sistemi: Kaslarda zayıflık ve güçsüzlük

Sinir Sistemi: Ağrı, ateş, titreme, terleme, şuur bulanıklığı, hipotermi, konfüzyon, deliryum, psikoz, ajitasyon uykusuzluk

Duyu Organları: Görmede bulanıklık, kornea ülserleri ve kuruluk, ciltte yaralar, ödem, kuruluk, ağız yaraları ve aftlar, mantar enfeksiyonu, duyu bozuklukları

Gastrointestinal Sistem: Bulantı, kusma, yutma güçlüğü, konstipasyon, disfaji, kilo kaybı, distansiyon, diare, ağız yaraları

Üriner Sistem: İnkontinans, idrar retansiyonu

Dolaşım Sistem: Taşikardi, bradikardi, tromboz, siyanoz, ödem, yorgunluk

Solunum Sistemi: Taşipne, hiperpne, hipopne, apne, dispne, ödem

Hareket Sistemi: Kaslarda zayıflık ve güçsüzlük

Sinir Sistemi: Ağrı, ateş, titreme, terleme, şuur bulanıklığı, hipotermi, konfüzyon, deliryum, psikoz, ajitasyon uykusuzluk

Duyu Organları: Görmede bulanıklık, kornea ülserleri ve kuruluk, ciltte yaralar, ödem, kuruluk, ağız yaraları ve aftlar, mantar enfeksiyonu, duyu bozuklukları

Hospis ABD’de evde son bakım için kullanılan en yaygın yöntem “hospice care” şeklinde adlandırılan yöntemdir. Palyatif bakımın gerçekleştirildiği yer anlamına gelen “Hospis” kavramı, 1967 yılında hemşire Cicely Saunders’ın Londra’da kurduğu ve ölüme yaklaşan hastaların bakımının verildiği bir kurum ile başlamıştır. Bu yöntemde, hasta ve ailesi için 7 gün 24 saat destek ve bakım sağlanır. Hospice terimi; ölüme yaklaşırken maksimum yaşam kalitesini amaçlayan bakım felsefesini ima eder.

Palyatif Bakım Sırasında Karşılaşabilecek Sorunlar

1. Progresif hastalıkla ilişkili belirsizlik ve korku,

2. Hastalıklarda küratif tedaviden ziyade palyatif tedavinin uygulanması,

3. Hastaların tedaviye devam süresince hasta ve aile reaksiyonlarına göğüs germe,

4. Hekimin maruz kaldığı stres nedeniyle çalışma dışındakilerle iletişim zorluğu,

5. Ölüm korkusu,

6. Ölmekte olan kişiyle yetersiz iletişim kurma; tedavide, ağrı kontrolünde, fiziksel ve psikolojik semptomların tedavisinde yetersiz kalma,

7. Diğer bakım elemanları ile yetersiz iletişim kurma,

8. Bakımın amacı hakkında anlaşmazlık; kendiyle, hastayla, aile ile, meslek arkadaşlarıyla anlaşmazlık,

9. Hekimin, meslektaşlarının, hasta ve ailenin gerçek dışı beklentilerinin olması,

10. Karar vermekte zorluk.

Otopsi: Adli vakalarda uygulanan bir yöntemdir. Cesedin vücudunun açılarak gerçek ölüm nedeninin tespiti işlemine denir. Otopsiye başlanmadan cesedin kimlik tespiti yapılır. Cesedin başı göğsü ve karın bölgesi açılarak incelenir.

Palyatif Bakım, tedaviye cevap vermeyen hastalığı olan hastanın tüm bakımını, ihtiyaçlarını karşılamak ve aileye destek sağlamaktır.

Hastanın kesin öldüğüne karar verildikten sonra yapılması gereken işlemler aşağıda belirtilmiştir:

• Hasta odası boşaltılır.

• Oda kapısı kapatılır.

• Odada başka hastalar varsa bir paravan çekilir. Diğer hastalar soru sorabilir, sağlık personeli güvenilir ve gerçek cevaplar vererek gerektiğinde bu hastalara destek olur.

• Gerekli malzemeler hazırlanır.

• Eller yıkanır ve eldiven giyilir.

• Bulaşıcı hastalığı varsa koruyucu giysiler giyilir.

• Ölünün giysileri çıkartılır.

• Ölünün üzerinde bulunan ziynet eşyaları çıkartılır varsa diğer eşyalarıyla birlikte kayıt altına alınarak güvenli bir yere konur ya da ailesine teslim edilir.

• Ölünün kol ve bacakları düz şekilde birleştirilir.

• Takma dişleri varsa çıkartılır ağız bakımı verilir.

• Ölünün gözleri açıksa sıvazlanarak kapatılır.

• Otopsi gerekmiyorsa varsa sondalar drenler ve İV setler çıkarılır.

• Ölünün vücudun da kan lekesi, akıntısı varsa temizlenir.

• Açık yarası varsa petle kapatılır.

• Çene açıksa kapatılır ve başın üstünden gazlı bezle bağlanır.

• Ayak başparmakları gazlı bezle birbirine bağlanır.

• Ölünün kimlik bilgilerinin olduğu bir kart, ayağına ya da koluna takılır.

• Tüm bedeni bir örtü ile örtülür ve ceset torbasına konur. Ceset torbasının dışı etiketlenir. Ölü raporu düzenlenerek morg görevlisine teslim edilir.

Farmakoloji, teşhis, korunma ve tedavi için kullanılan ilaçları inceleyen bilim dalı olarak tarif edilmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Farmakokineti ilaçların vücuttaki emilimini, dağılımını, parçalanmasını ve atılımını ifade eder. Doğru cevap A seçeneğidir.

İlacın bireyde ağır, ciddi veya ölüme yol açabilen yan etkilerine toksik etki ismi verilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Karaciğer kimyasal olarak ilacı başka maddelere dönüştürür, zararlı maddeleri zararsız hâle getirir. Dönüştürülen bu maddelerin bir kısmı vücuttan atılır. İlaçların vücuttan atılımı büyük oranda böbrekler yoluyla olmakla beraber, akciğerler aracılığı ile solunumla, ter bezleri, tükürük ve anne sütü ile atılabilmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Ticari isim; ilacı üreten firmanın ürettiği ilaca verdiği özel isimdir. Üretici firma tarafından hazırlanan özel ilaç kutularının üzerinde genellikle en büyük puntolarda yazılı olarak yer alır. Doğru cevap C seçeneğidir.