YAŞAM BOYU BÜYÜME VE GELİŞİM

Yaşlılık tüm dünyada ve ülkemizde de 65 yaş sınırı ile belirlenmektedir. Biyolojik yaşla belirlenen bu sınır, çoğu ülkede yaşlı kanunlarının ve yaşlılara yönelik hizmetlerin belirlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. Bu bağlamda insan gelişiminin en son safhası yaşlılıktır.

Geriatri, yaşlılık döneminde ortaya çıkan hastalıklar ile ilgilenen, yaşlılıktan kaynaklanan hastalıkların koruyucu, tedavi ve rehabilite edici yönleriyle ilgilenen bir tıp dalıdır.

Vücudun yaşlanma sürecine senesans adı verilir. Senesans, Latince “Sen” yani “yaşlı” kelimesinden üretilmiş olup dilimize Fransızca “sénescence” kelimesinden geçmiştir. Senesans, yani biyolojik yaşlanma doğal bir süreçtir ve kişiden kişiye farklılık göstermektedir.

Dünya Sağlık Örgütü, ortalama yaşam süresinin uzamasıyla birlikte, yaşlılığı 3 evreyle sınıflandırmıştır. Bu evrelerden ilki 65-74 yaş aralığındaki bireyler için tanımlanan genç yaşlılıktır.

Dünya Sağlık Örgütü, ortalama yaşam süresinin uzamasıyla birlikte, yaşlılığı 3 evreyle sınıflandırmıştır. Bu evrelerden ikincisi ileri yaşlılıktır ve bu dönem 75-84 yaş aralığındaki bireyleri kapsamaktadır.

İmmünolojik ve Endokrin Teoriye göre, yaşlanmayla birlikte bazı hormon seviyelerinde azalma görülmekte ve bağışıklık sistemi zayıflamaktadır. Bu durum yaşlı bireyleri bakteri, virüs ve diğer hastalıklara karşı savunmasız bırakmaktadır.

Sağlık açısından vücudun dengeli bir biçimde çalışması gerekmektedir. Homeostaz (dengeleşim) adlı mekanizma, karşılaştığı hastalık durumlarında ve olağan dışı durumlarda vücudun dengesini sağlamaya çalışır. Yaş ilerledikçe bu mekanizmanın çalışması etkinliği azalır. Birey, fizyolojik olarak kendini farklı durumlara adapte etmekte zorlanmaktadır.

Yaşlılıkta düşmenin biyolojik, davranışsal, çevresel ve sosyo-ekonomik olmak üzere birçok sebebi bulunmaktadır. Davranışsal sebepler ele alındığında alkol ve madde kullanımı, yaşlılarda sıklıkla karşılaşılan çoklu ilaç kullanımı (polifarmasi), sakinleştirici ilaç kullanımı gibi değiştirilebilir davranışlar ön plana çıkmaktadır.

Bellek işlevleri ve yaşlılık sürecine duyarlılık boyutunda ele alındığında, bireyin geçmiş doğum gününde yaşanan olayları hatırlaması uzun süreli olaysal bellek kapsamında değerlendirilmektedir.

Demografik yaşlanma günümüzün megatrendlerinden birisidir. Toplumları küresel boyutta etkileyen sosyal, politik, ekonomik, demografik, çevresel, kültürel ve teknolojik değişiklikler bu kavramla ilişkilidir.

Geriatri, yaşlılık döneminde ortaya çıkan hastalıklar ile ilgilenen, yalılıktan kaynaklanan hastalıkların koruyucu, tedavi ve rehabilite edici yönleriyle ilgilenen bir tıp dalıdır. Doğru cevap B'dir.

İmmünolojik ve Endokrin Teoriye göre, yaşlanmayla birlikte bazı hormon seviyelerinde azalma görülmekte ve bağışıklık sistemi zayıflamaktadır. Bu durum yaşlı bireyleri bakteri, virüs ve diğer hastalıklara karşı savunmasız bırakmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Biyolojik yaşlanma teorileri arasında en çok kabul gören teori Serbest Radikal Teorisidir. Bu teoriye göre serbest radikaller zamanla hücre içerisinde birikerek DNA’yı hasara ugratır. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Yaş ilerledikçe homeostaz mekanizmasının çalışması etkinliği azalır. Birey, fizyolojik olarak kendini farklı durumlara adapte etmekte zorlanır. Örneğin uzun süreli bir fiziksel aktiviteden sonra nefes düzeninin ve kalp ritminin normale dönmesi eskiye oranla daha uzun sürer. Yaraların ve morlukların iyileşmesi daha uzun zaman almaya başlar. Tiroid bezleri küçülmeye başlar ve durum bazal metabolizmayı yavaşlatır. Doğru cevap D'dir.

Yaşlılıkla birlikte kalp küçülür ve kalpteki yağ oranı artar. Kalp kasları iplikleşir ve kurumaya başlar. Damarlardaki kan akışı zorlaşır ve oksijenin kalp duvarlarından emilimi azalmaya başlar. Kalp kapakçıklarının esnekliği ve etkinliği de azalır. Bütün bu sebeplere bağlı olarak kalbin ritmi azalır ve ritim düzensizleşmeye başlar. Doğru cevap E'dir.

Türkiye'de erkeklerde en sık görülen kanser türü akciğer kanseridir. Kadınlarda ise göğüs kanserdir. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Kronik ağrılar yaşlılarda oldukça yaygın olmasına rağmen, tanı ve tedavi oranı oldukça düşüktür çünkü yaşlılıkta ağrı yaşlılar ve yakınları tarafından yaşlılığın doğal bir parçası olarak görüldüğü için sağlık kuruluşlarına başvuru düşük düzeydedir. Bu yüzden sağlık kuruluşuna herhangi bir şikâyetle başvuran her yaşlı “kronik ağrı” varlığı açısından değerlendirilmelidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Matematik problemleri çözerken bellekteki çarpım tablosu bilgisini kullanmak, Çalışma Belleğinin kullanıldığı bir eylemdir. Bu bellek türünde yaşla birlikte gerileme olması beklendik bir durumdur. Diğer seçeneklerdeki eylemlerde ise gerileme beklentisi çok azdır. Doğru cevap  C'dir.

Süreklilik Kuramına göre bireyler, gençliklerindeki aktivite düzeyini yaşlılıkta da korurlar. Bu kuram için “İnsan yedisinde neyse yetmişinde de odur” atasözü uygun bir ifade teşkil etmektedir. Yaşlı bireyler yaşam tarzlarını, içsel ve dışsal yapılarını önceki hayatlarına uygun bir şekilde konumlandırmak isterler. Doğru cevap D'dir.

Toplam nüfusun %4’ünün yaşlı bireylerden (65 +) oluştuğu toplumlar genç toplum, bu oranın %4 ve %7 aralığında olduğu toplumlar olgun toplum, %7 ve %10 aralığındaki toplumlar ise yaşlı toplum olarak nitelendirilmektedir. Yaşlı bireylerin toplam nüfus içindeki oranının %10’u geçtiği toplumlar ise çok yaşlı toplum olarak nitelendirilmektedir. Bu durumda Türkiye olgun toplum olmaktan çıkmış, yaşlı topluma dönüşmüştür. Doğru cevap C'dir.