YAŞAM BOYU BÜYÜME VE GELİŞİM

Soruda açıklaması verilen kavram, olgunluktur. Olgunluk her zaman göreli ve genellikle yetişkinlikte geliştiği varsayılan bir kavramdır. Fakat yetişkin olan her bireyin olgunluk kazandığı da iddia edilememektedir. Evlenen ve çocuk sahibi olan birçok yetişkin hiçbir zaman psikolojik olgunluğa ulaşamazken,
evlenmeyen birçok insanın da evlenenlere göre çok daha ileri düzeyde yetişkin
sorumluluğuna sahip olabildiği görülmektedir.

Genç yetişkinlik döneminde insanlar sonraki gelişim aşamaları için bir temel kurarlar. Bu dönemin temel görevleri:
• Eş seçimi,
• Eşle birlikte yaşamayı öğrenme,
• Bir aile kurma,
• Çocuk yetiştirme,
• Ev idare etme,
• Bir uğraş başlatma,
• Vatandaşlık sorumluluklarını yerine getirme,
• Uygun bir toplumsal gruba katılmadır.

Fiziksel değişimlere uyum sağlama görevinin ise daha çok ergenlik döneminin temel görevi olduğu söylenebilir.

Kimlik oluşturma süreci, yaşamda aşk, iş ve dünya görüşü gibi pek çok alanda denemeleri ve karar vermeleri içermektedir. Bu alanlardaki deneme ve karar verme süreçleri ergenlikte başlamakla birlikte, beliren yetişkinlik döneminde tam olarak belirginleşmektedir. Konuşma becerisinin gelişimi çocukluk; eşle özdeşleşme yetişkin; ölüm gerçekliğinin kabulü ve tinsel düşüncelerin oluşumu ise yaşlılık dönemine özgüdür.

Genç yetişkinlik, son yıllarda yapılan çalışmalara göre, “beliren yetişkinlik” dönemi olarak da adlandırılmaktadır.

Genç yetişkinlik dönemi hem ergenlikten hem de yetişkinlikten farklıdır ve bu dönemdeki bireylerin kendilerine özgü özellikleri vardır. Bu özellikler:
• Kimlik arama dönemidir.
• Değişkenlik dönemidir.
• Kişinin kendine en çok odaklandığı dönemdir.
• Olanaklar dönemidir.
• Ergenlik ve yetişkinlikte bir geçiş ve ara dönemdir.

"Yaşlı anne babaya uyum sağlama dönemidir." ifadesi ise, orta yetişkinlik dönemine ait bir özelliktir.

Doğru cevap D'dir.

Schai’ye göre; yetişkinler bilginin ve aklın
kullanımı konusunda Piaget’nin önerdiği formal işlemler döneminden daha fazlasını yaptıklarını düşünmektedir. Schai yetişkinlikteki bilişsel dönemlerle ilgili bazı evreler ortaya koymuştur. Bunlar;
• Başarma Evresi,
• Sorumluluk Evresi,
• Yönetim Evresi,
• Yeniden Bütünleştirme Evresidir.

Yeniden düzenleme ise; Piaget'in Bilişsel Gelişim Kuramı'nda yer alan bir kavramdır.

Doğru cevap A'dır.

K. Warner Schai (1977) yetişkinlikteki bilişsel gelişim evrelerine dair bir teori geliştirmiştir. Schai yetişkinlikteki bilişsel dönemlerle ilgili bazı evreler ortaya
koymuştur. Bunlar;
• Başarma Evresi,
• Sorumluluk Evresi,
• Yönetim Evresi,
• Yeniden Bütünleştirme Evresidir.

Başarma Evresi: Bu evre genel anlamda genç yetişkinlik dönemini kapsar.

Sorumluluk Evresi: Bu evre genç yetişkinlikte başlar ve orta yetişkinliğe kadar devam edebilir.

Yönetim Evresi: Bu evre orta yetişkinlik dönemine denk gelmektedir.

Yeniden Bütünleştirme Evresi: Bu evre insan yaşamında geç yetişkinlik dönemine
denk gelir.

Doğru cevap A'dır.

Robert Peck, yetişkinlik döneminde kişinin, Erikson’un belirlediği yaşam krizlerinden
daha fazlasını yaşadığını düşünmektedir. Orta yetişkinlik ve geç yetişkinlik hayatına özgü zorluk ve sıkıntılar için Peck 7 aşamalı bir yetişkin gelişimi teorisi oluşturmuştur. Aşağıda bu teorinin konumuz kapsamında olan orta yetişkinlik dönemine
ait aşamalar açıklanacaktır.
1. Bilgeliğe Değer Vermeye Karşı Fiziksel Güçlere Değer Verme: Orta yetişkinlik
döneminde kişinin artık fiziksel güçleri ve performansı gerilemeye başladığı için kişinin,
fiziksel yapabilirlikten ziyade mantıksal ve akılsal yapabilirliklere daha fazla enerji aktarımı yapması gerekir.

2. İnsan İlişkilerinde Cinselleştirmeye Karşı Sosyalleşme: Sosyal ve fiziksel açıdan
kişinin orta yaş döneminde uyum sağlayabilmesi için yapması gereken değişimlerden biri de insan ilişkilerinde cinsellikten ziyade sosyalliğin ön plana alınmasıdır. Kişi artık stresle  başa çıkmada kendine destek olacak arkadaş ve partnerleri, cinsel olarak yakınlık ve rekabet göstermesi gerekenlerden daha çok önemsemeye başlar.

3. Duygusal Esnekliğe Karşı Duygusal Fakirleşme: Orta yaş döneminde kişinin ailesinden çocukların ayrılması, arkadaşlarının uzaklaşması veya taşınması ve eski ilgi alanlarının sona ermesi ile birlikte duygusal esneklik kazanılması önemli bir hâle gelir. Aksi takdirde tüm bu yaşam olayları kişiyi olumsuz etkileyebilir.

4. Zekâ Esnekliğine Karşı Zekâ Katılığı: Bireyler, eylemleri yapma yöntemlerine çok
bağlı ve yeni fikirlere karşı çok katı olmamak için çabalamalıdır. Zekâsal anlamda çok katı bir düşünüş şekline sahip olmak kişinin geçmişte yaşamasına ve eskiden verdiği yargılara aşırı bağlanmasına neden olur. Bu durumda orta yaşın getirdiği yeni zorluklar ve durumlara uyum güçleşir.

Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk ise, Erik Erikson'un Psikososyal Gelişim Kuramı'na ait olan bir evredir.

Doğru cevap B'dir.

Becvar ve Becvar (1982)’ a göre Genç Yetişkinlikte Aile Döneminin duygusal sorunu; yeni üyeleri ve yeni kişiliği evlilik sistemine kabul etme ile çocuğun aile dışında ilişkiler kurmasına izin verme olup; özellikleri ise:
a. Evliliğe uyum sağlama
b. Ebeveyn rollerini üstlenme
c. Büyük ebeveynlere oda hazırlama
d. Çocuğun ihtiyaçlarını aile sistemine uydurma
e. Ebeveynlerin enerjilerinin çocuğa doğru harekete geçirmesi, çocuğa yönelik harcamaları
ve çocuk olduğu için eve ziyaretlerin artmasından dolayı evin gizliliğinin
giderek yok olması
f. Çocuğun toplumla etkileşime girmek suretiyle aile sistemini geliştirmesi
g. Çocuğun eğitimsel başarısının desteklenmesidir.

Ebeveynlerin yaşlanması ile ilgilenme ise, Orta Yaş Döneminde Aile evresinin özellikleri arasında yer almaktadır. 

Doğru cevap A'dır.

Tinsellik veya spritüalizm; kişinin kendi varlığı için bir anlam arama çabasıdır. Dinî inançlar da tinsellik kapsamındadır. Kişilerin kendi varlıklarına ve dünyaya anlam katmak için inandıkları her türlü farklı yönelim tinselliğe karşılık gelir. Doğru cevap A'dır.

Olgunlaşma, beliren yetişkinlik, psikolojik yetişkinlik, biyolojik yaşlanma kavramları; yetişkinlik dönemi içerisinde ele alınabilecek kavramlar arasındadır. Özümseme ise, Piaget'in Bilişsel Gelişim Kuramı içerisinde ele alınan birkavramdır. Doğru cevap C'dir.

Genç Yetişkinlik Döneminde  insanlar sonraki gelişim aşamaları için bir temel kurarlar. Bu dönemin temel görevleri:
• Eş seçimi,
• Eşle birlikte yaşamayı öğrenme,
• Bir aile kurma,
• Çocuk yetiştirme,
• Ev idare etme,
• Bir uğraş başlatma,
• Vatandaşlık sorumluluklarını yerine getirme,
• Uygun bir toplumsal gruba katılmadır.

Yetişkinlere özgü boş zaman etkinlikleri geliştirmek ise, Orta Yetişkinlik Döneminin genel gelişimsel özellikleri arasında yer almaktadır. Doğru cevap D'dir.

Orta yaş krizi; güçlü bir değişim isteği ile güdülenen orta yaş (40-60 yaş) döneminde
ortaya çıkan duygusal bir karmaşa dönemidir. Kavramın orjinali aslında erkeklerin ya-
şadığı bir kriz olarak kabul görmüştür. Fakat yıllar içinde yaşlanmanın etkileri ile başa
çıkmada hem kadınların hem de erkeklerin yaşadığı bir kriz olduğu görülmüştür. Orta yaş krizi aslında kadınların ve erkeklerin kendilerini yeniden değerlendirme ve yeniden tanımlama yolculuğunda yaşanan sorunlardır. Doğru cevap A'dır.

Genç yetişkinlik döneminde görülebilen bazı sağlık ve fiziksel performans sorunlarına yol açan durumların başında obezite, bağımlılık, cinsellikle ilgili sorunlar, tecavüz ve taciz gelmektedir. Üniversite öğrencileri, genç yetişkinlik dönemi içinde yer alan kişilerdir. Bu bağlamda kendilerine yönelik sağlıklı beslenme, madde bağımlılığı, sağlıklı cinsellik ve tacizden korunma gibi konularla ilgili seminerler düzenlenebilir. Aile kurma ve evlilik gibi fikirler bu dönemde geri planda olduğu için çocuk bakımı hakkında bilgi aktarımının ise daha ileri yaş gruplarında verilmesi beklenir.

Piaget'nin bilişsel gelişim kuramına göre çocukluk dönemi işlem öncesi dönem olarak tanımlanmaktadır ve bu dönemde çocuklar korunum ve tersine çevrilebilirlik gibi işlemleri kazanırlar. Soyut işlemlerin ise ergenlik dönemi ile birlikte kazanılması beklenir. Genç yetişkinlik dönemindeki en önemli bilişsel gelişim, ergenlikteki iki kutuplu düşünme örüntülerinin yerini farklılıklara saygı ve çeşitliliğe bırakmasıdır. Her bir insanın farklı bir bakış açısına sahip olduğunun anlaşılması bu döneme denk gelir.

Schai’ye göre yetişkinler bilginin ve aklın kullanımı konusunda Piaget’nin önerdiği formal işlemler döneminden daha fazlasını yaptıklarını düşünmektedir. Schai yetişkinlikteki bilişsel dönemlerle ilgili bazı evreler ortaya koymuştur. Bunlar: Başarma Evresi, Sorumluluk Evresi, Yönetim Evresi ve Yeniden Bütünleştirme Evresidir.

Erikson’a göre genç yetişkinler, kendilerine bir kimlik oluşturduktan sonra psikososyal bir kriz olan ‘yakınlığa karşı izolasyon’ krizi ile karşılaşırlar. Bu kriz döneminde kişi diğer insanlarla yakın ilişkiler kurma çabasındadır. İyi arkadaşlık ilişkileri kurmak ve romantik anlamda bir partner bulmak önemlidir. Ayrıca bu dönemde; etik-ahlak duygusu da ortaya çıkmaya başlar. Eğer kişi; iyi, yakın ve doyurucu ilişkiler kuramazsa yalnızlık duygusu yaşar. Bu ilişkide partnerler birbirlerini duygusal ve bilişsel olarak anlayabilir ve birbirlerinin bakış açılarını tanıyabilir. Kişinin yakın ilişkilerini sürdürebilmesi için empatiye dayalı paylaşımlar yapması ve davranışlar sergilemesi beklenir. Eğer birey, bu tarz ilişkileri kurmayı beceremez veya bu ilişkilerde sorunlar yaşarsa bir yaşam kriziyle karşı karşıya kalabilir.

Soruda açıklaması verilen kavram, yakınlıktır. Genç yetişkinlik dönemindeki bir kişi; iyi, yakın ve doyurucu ilişkiler kuramazsa yalnızlık duygusu yaşar. Yakın bir ilişkide partnerler birbirlerini duygusal ve bilişsel olarak anlayabilir ve birbirlerinin bakış açılarını tanıyabilir.

Bilim ve teknolojinin gelişimi ile günümüzde orta yetişkinlik dönemi 20 yıl ve daha fazla sürmekte ve yaşam döngüsünün en uzun aşaması olarak kabul görmektedir. Sağlık koşullarının iyileşmesi ve yaşam süresinin uzaması, gelecekte bu dönemin daha da uzun olacağına işaret etmektedir. Bu kapsamda, genç nüfusta yaşanan artışla orta yetişkinlik döneminin uzamasının bir ilişkisi yoktur.

Orta yetişkinlik döneminde vücutta değişimler meydana gelmektedir. Bu değişimler arasında görme ve duyma konusunda sorunlar, yüksek seslere karşı hassasiyet, saçların beyazlaması, kırışıklıklar ve sarkmalar, kalp damar hastalıkları, kanser ve kilo alımıyla ilişkili obezite sorunları gibi sorunlar yer almaktadır. Orta yetişkinlik döneminde kadınlar menopozu yaşarlar. Menopoz, kadınların doğurganlıklarını sağlayan adet döngülerinin sona ermesi anlamına gelir. Fakat bu dönemde erkeklerde benzer şekilde cinsel bezlerin aktivitesinde hızlı bir gerileme ve duraklamanın
olduğuna ilişkin kesin bir kanıt bulunmamaktadır.