YAŞAM BOYU BÜYÜME VE GELİŞİM

Ergenlik sözcüğünün İngilizcedeki karşılığı olan “adolescence”, Latincede “olgun hâle gelmek” anlamına gelen “adolescere” sözcüğünden türemiştir.

Erken Ergenlik (12-14 yaş) dönemi, bedensel gelişimin yaşandığı evredir. Bu evrede boy uzaması, kilo artışı, iç organlarda gelişme ve bunlara bağlı fiziksel kapasite artışı görülür.

Orta Ergenlik (15-17 yaş) döneminde bedensel gelişim büyük ölçüde tamamlanmıştır. Ergen daha çok ruhsal alandaki gelişimsel sorunları çözmekle meşguldür. Bu evrede arkadaş ilişkileri önem kazanır. Sosyal alanlarda kendini ortaya koyma, anne-babayla çatışma, ayrışma ve bireyleşme bu dönemin başlıca gelişimsel özelliklerindendir.

Geç Ergenlik (18-21 yaş) dönemi, kimlik gelişiminin tamamlandığı ve kimlik duygusunda bir bütünlüğe erişildiği aşamadır. Meslek seçmek, yaşam biçimini belirlemek, karşı cinsle sevgiye dayalı ilişkiler kurmak, kendine özgü bir değer sistemi edinmek kimliğin kazanılmasında rol oynayan etkenlerdendir.

Ergenlik dönemindeki bireylere, kendini anlamasına ve güven kazanmasına yardım edilmelidir. Sevilmek, beğenilmek, başarılı olmak, kendini güven altında hissetmek ve yeni tecrübeler kazanmak gereksinimleri böylece karşılanmış olacaktır.

Ergenlikte her iki cins de yalnız kalmak ister. Ebeveynlerinin ve arkadaşlarının birlikte olma isteğine karşı gelip içe dönebilir. Yalnız kalıp kendisindeki değişiklikleri düşünüp, yeni durumuna alışmak isterler.

Ergenlik döneminde duygularda ani iniş-çıkışlar olduğu gibi istikrarsızlık da vardır. Ergen, aynı olaya farklı zamanlarda değişik tepkiler gösterebilir. Çabuk öfkelenir, çabuk sevinir, çabuk sinirlenir. Tepkiler önceden kestirilemez.

Ergenlerin okul hayatında, çalışmaya karşı isteksizlik, evde sürekli sürtüşme ve kavgaya neden olur. Bu dönemde ergen daha çok arkadaşlarıyla birlikte olmak ister. Söz dinlememe, kurallara karşı gelme, bağırıp çağırma, vurup kırma, her şeyi boş verme, sorumsuzluk görülür.

Kişiliğin yapısını ve gelişimini açıklamak üzere oluşturulan psikoseksüel gelişim kuramı Sigmund Freud’un psikoloji alanı için önemli bir katkısını sembolize etmektedir.

Ergen gelişiminin anlaşılmasında kimliğe dair soruların ne kadar önemli olduğunu ilk defa gören kişi Erik Erikson olmuştur. Ergenlikte, özellikle ergenliğin son döneminde, kimlik gelişimi için önemli olan şey, fiziksel gelişimin, bilişsel gelişimin ve sosyo-duygusal gelişimin ilk defa bireyin çocukluk kimlikleri ve özdeşleşmesini yetişkin olgunluğuna giden uygun bir yol oluşturacak biçimde seçip sentezleyeceği bir noktaya kadar ilerlemesidir.

Kızlar için ortalama 10, erkekler için ortalama 12 yaş büluğ öncesi bedensel farklılaşmaların başladığı yaşlardır. Doğru cevap C'dir.

Orta Ergenlik (15-17 yaş) evresinde bedensel gelişim büyük ölçüde tamamlanmıştır. Ergen daha çok ruhsal alandaki gelişimsel sorunları çözmekle meşguldür. Bu evrede arkadaş ilişkileri önem kazanır. Sosyal alanlarda kendini ortaya koyma, anne-babayla çatışma, ayrışma ve bireyleşme bu dönemin başlıca gelişimsel özelliklerindendir. Karşı cinsle ilişkiler artar ve cinsel kimlik gelişiminde ilerleme görülür. Doğru cevap D'dir.

Çocuk düşüncesi daha çok “şimdiki” zamanla sınırlı olduğu hâlde ergen şimdiki zamanın yanı sıra “geleceği” de hesaplayabilir. Geleceğe yönelik soyut biçimde düşünebilir, varsayımlar ileri sürerek çeşitli ihtimaller üzerinde akıl yürütebilir. Ergenler çocuklara oranla kelime oyunları, atasözleri, mecazlar ve benzetmeler gibi daha yüksek soyut mantık gerektiren işleri daha kolay anlarlar. Çocuklar benzetmeleri ergenler kadar iyi kavrayamaz. Cevaplardan II harici diğerleri doğru bilgilerdir. Doğru cevap D'dir.

Ergenlik dönemindeki bireyler soyut düşünme becerisinin de etkisiyle daha fazla kendilerine dönük olmaya başlamıştır. Bunun bir sonucu olarak ergen, kendi düşüncelerini diğerlerinin düşüncelerinden ayırt edememektedir. Ancak ergen bu dönemde diğerlerinin de kendilerine ait düşünceleri, deneyimleri, bakış açıları olduğunun bilincinde olarak iki tür inanç geliştirmektedir. Bunlardan ilki “hayali seyirci” olarak adlandırılmaktadır. Ergenlik dönemine özgü bir diğer inanç türü “kişisel efsane”dir. Bu kavram, ergenin sadece kendisinin bu evrede olduğunu hissetmesi nedeniyle kendi düşünce ve duygularını özel ve biricik olarak görmesi biçiminde açıklanmaktadır. Cinsiyet rolü ise kadının ve erkeğin nasıl düşüneceğini ve hissedeceğini belirleyen ve kısmen çevre tarafından verilen bir roldür. Bu durumda cevap kişisel efsanedir. Doğru cevap A'dır.

Sigmund Freud kişiliğin yapısını ve gelişimini açıklamak üzere geliştirdiği psikoseksüel gelişim kuramını beş döneme ayırarak ele almaktadır. Piaget’e göre zekâ, çevreye uyum sağlama gücüdür. Piaget yaptığı çalışmaların sonucunda duygu, hareket, işlem öncesi, somut işlemler ve soyut işlemler dönemlerinden belirli yaşlarda geçildiğini içeren bir kuram ortaya koymuştur. Ergen gelişiminin anlaşılmasında kimliğe dair soruların ne kadar önemli olduğunu ilk defa gören kişi Erik Erikson olmuştur. Ergenlikte, özellikle ergenliğin son döneminde, kimlik gelişimi için önemli olan şey, fiziksel gelişimin, bilişsel gelişimin ve sosyo-duygusal gelişimin ilk defa bireyin çocukluk kimlikleri ve özdeşleşmesini yetişkin olgunluğuna giden uygun bir yol oluşturacak biçimde seçip sentezleyeceği bir noktaya kadar ilerlemesidir. James Marcia, Erikson’un psikososyal gelişim kuramı üzerine önemli araştırmalar yapmış ve insanların kimlik kriziyle baş etmesinin belli başlı dört yolunu tanımlamıştır.

Erikson’a göre ergenlik, genç bireyin kendini tanımlama ve benlik saygısı üzerinde yoğunlaştığı “yaşamsal bir kavşak noktası”dır. Erikson bu dönemi yaşam döngüsünde özel bir görevin yerine getirilmesini veya zorlayıcı bir girişimde bulunulmasını gerektiren bir evre olarak görür. Ergenin bu kimlik arayışının sonucu ya “kimlik kazanımı” ya da “kimlik bunalımı” olacaktır. Doğru cevap E'dir.

James Marcia, Erikson’un psikososyal gelişim kuramı üzerine önemli araştırmalar yapmış ve insanların kimlik kriziyle baş etmesinin belli başlı dört yolunu tanımlamıştır.
Bunlar:
a. Kimlik kazanımı
b. Moratoryum
c. Mevcut kimliği benimseme
d. Kimlik dağılması

Bu tanımlamaya göre uymayan cevap A'dır.

Geleneksel Düzeyde (10-13 Yaş) ergenin üyesi olduğu ailenin, arkadaş grubunun ya da çevrenin beklentileri kendi başına değer taşır. Seçilen referans grubunun doğru kabul ettikleri, çocuğun gözünde de doğrudur. Doğru cevap A'dır.

Kohlberg’in ortaya koyduğu evre teorisine göre; gelişim evreleri birbirini hiyerarşik olarak takip etmektedir. Ahlaki gelişim herhangi bir evrede sona erebilmektedir. Öyle ki yetişkinlerin çoğunluğu dördüncü evrede kalmakta, bazıları beşinci ve altıncı evreye doğru gelişip yükselebilmektedir. Bireyin ahlaki yargısı, zaman zaman bir üst ya da alt evreye kaysa bile baskın olan evrenin özelliklerini taşımaktadır. Birey temsil ettiği evreden bir üst evreye doğru yöneltilebilir fakat bir alt evreye yönlendirilemez. Ayrıca bireyin yaşı her zaman ahlaki gelişimin göstergesi olarak kullanılamaz. Bazı gençler yetişkinlerden daha üst bir evrede bulunabilirler. Bilişsel gelişim, ahlaki gelişim için gerekli; ancak tek başına yeterli koşul değildir. Soruda ifade edilenlerin hepsi doğrudur. Doğru cevap C'dir.

Heyecan, genellikle yoğun yaşanan, olumlu ya da olumsuz duyguların organizmada durgun ve olağan durumunu bozması olarak tanımlanır. Elem, bireylerin ihtiyaçları karşılanmadığı ve duyguları tatmin edilmediği zaman gergin ve mutsuz olmalarıdır. Elem insanda gerilim yarattığı kişinin kendisini ve karşısındakini üzdüğü veya zarara uğrattığı için olumsuz bir duygudur. Öfke, herhangi bir isteğin engele uğramasından dolayı ortaya çıkan olumsuz duygudur. Saldırganlık ise, çocuğun olumsuz duygularını bastırmayıp çevresindeki eşyalara veya başkalarına zarar vermesidir. Saldırganlık, engellenme duygusuna gösterilen bir tepkidir. Soruda tanımı verilen duygu ise kıskançlıktır. Doğru cevap E'dir.

Çocuklar öfke, kızgınlık, sevinç gibi duygularını daha açık davranışlarla ve anında ifade ederken, ergenler bu duyguları daha fazla gizleyip maskelerler. Doğru cevap C'dir.