YAŞAM BOYU BÜYÜME VE GELİŞİM

Kızlar için ortalama 10, erkekler için ortalama 12 yaş buluğ öncesi bedensel farklılaşmaların başladığı yaşlardır.

Geç Ergenlik (18-21 yaş): Ergenliğin bu son evresi kimlik gelişiminin tamamlandığı ve kimlik duygusunda bir bütünlüğe erişildiği aşamadır.

Erken olgunlaşmanın olumsuz sonuçları da olabilmektedir. Sigara, alkol ve madde kullanımının yanı sıra saldırganlık ve suça sürüklenme konusunda da daha yüksek risk taşımaktadırlar.

Çok otoriter, baskıcı ise ergenin onlara karşı bir duruş sergilemesi ters kimlik olarak adlandırılır.

Erikson’a göre ergenlik, genç bireyin kendini tanımlama ve benlik saygısı üzerinde yoğunlaştığı “yaşamsal bir kavşak noktası”dır.

Benlik saygısı (öz saygı) bireyin benliğini beğenme derecesidir. Benlik saygısı benliğin duygusal yanıdır (Kulaksızoğlu, 2015).

James Marcia, Erikson’un psikososyal gelişim kuramı üzerine önemli araştırmalar yapmış ve insanların kimlik kriziyle baş etmesinin belli başlı dört yolunu tanımlamıştır. Bunlar:
-Kimlik kazanımı, 
-Moratoryum,
-Mevcut kimliği benimseme, 
-Kimlik dağılması.

Kimlik dağılması yaşayan insanlar, ciddi bir karar ve yönelim yoksunluğunun acısını çeker. Her ne kadar bir kimlik krizinden geçseler de bunu hiçbir zaman çözemezler. Onlar, ne kişisel ideolojileri ne de kariyer seçimleri konusunda kesin kararlar alamaz. Bu insanlar düşük öz güven ve karar yoksunluğuyla karakterize olma eğilimindedir.

Moratoryum kategorisi kimlik krizleri boyunca yoğun kaygı yaşayan ancak kişisel değerleri ya da bir kariyer seçimi konusunda bir karar almayan kişileri kapsar.

Öfke herhangi bir isteğin engele uğramasından dolayı ortaya çıkan olumsuz duygudur.

Her ergen büyüme hızı doruğuna farklı yaşlarda erişebilir. Kızlarda ilk adet kanamasından sonra ortalama 6 cm. kadar boy uzaması görülür. Boy uzaması kızlarda 16-18 yaşlarda, erkeklerde 18-20 yaşlarda durmaktadır.

Ergenlik yıllarında kızlar ortalama 16 kilogram, erkekler ortalama 20 kilogram alır.

Geç Ergenlik (18-21 yaş): Ergenliğin bu son evresi kimlik gelişiminin tamamlandığı ve kimlik duygusunda bir bütünlüğe erişildiği aşamadır.

Orta Ergenlik (15-17 yaş): Bu evrede bedensel gelişim büyük ölçüde tamamlanmıştır. Ergen daha çok ruhsal alandaki gelişimsel sorunları çözmekle meşguldür. Bu evrede arkadaş ilişkileri önem kazanır. Sosyal alanlarda kendini ortaya koyma, anne-babayla çatışma, ayrışma ve bireyleşme bu dönemin başlıca gelişimsel özelliklerindendir. Karşı cinsle ilişkiler artar ve cinsel kimlik gelişiminde ilerleme görülür. Verilmiş olan ilk iki özellik genç ergenlik dönemine aittir.

Büluğ (erinlik) çağına ilk giriş ani boy uzamasıyla karakterize olmuştur. Bu dönemde kız ve erkek çocuklar 5-12 cm arasında uzayabilirler. Büyüme atılımından önce erkek çocuklar genellikle kız çocuklardan yaklaşık %2 daha uzundur.

Geç olgunlaşan erkek ergenler akranları yanında çocuk görünüşleri nedeniyle göze battıkları hissine kapılabilmektedirler. Erken olgunlaşan erkekler geç olgunlaşan akranlarına oranla daha popüler ve okullarında da liderler olmaya daha yakındırlar. Erken olgunlaşan erkekler genellikle daha dengeli, daha sakin ve iyi huylu olmaktadırlar. Sporlardaki üstünlükleri ve akranlarının onlara yönelik takdir duyguları, özdeğer duygularının güçlenmesini sağlamaktadır.

Soyut İşlemler Dönemi (12 Yaş ve Üstü): Ergenler çocuklara oranla kelime oyunları, atasözleri, mecazlar ve benzetmeler gibi daha yüksek soyut mantık gerektiren işleri daha kolay anlarlar. Ergenlikte kazanılan soyut düşünme yetisi gelişmiş bir akıl yürütmeye, toplumsal ve ideolojik konularda mantıksal süreçlere izin verir. Bu özellik ergenin daha çok kişiler arası ilişkiler, politika, felsefe, din, ahlak, daha fazla soyutlanma gerektiren arkadaşlık sadakat, demokrasi, hakkaniyet ve dürüstlük gibi konulara ilgi duymasıyla belirgin şekilde görülebilir.

Genital Dönem: (12-20 yaş) Bu dönemde ergende hızlı bir değişim görülmektedir. Cinsel duygular ortaya çıkarak gencin ilgisi yetişkin cinselliğine yönelir. Cinsellik dışında arkadaşlık, meslek edinme, evlilik gibi konulara ilgi duyar. Ergen zihinsel olgunlaşma, olasılıklı düşünce, varsayımsal düşünce, göreceli düşünme gibi yetiler kazanmıştır. Ergen bu yetileri kullanmak ister, test eder, sınırlarını öğrenmek ister, risk alır.

James Marcia, Erikson’un psikososyal gelişim kuramı üzerine önemli araştırmalar yapmış ve insanların kimlik kriziyle baş etmesinin belli başlı dört yolunu tanımlamıştır. Bunlar:
-Kimlik kazanımı, 
-Moratoryum, 
-Mevcut kimliği benimseme, 
-Kimlik dağılması.

Duyuş, pozitif ya da negatif olması fark etmeksizin duygusal durumun yönünü açıklayan bir kavramdır. Duyuş, hareketin arkasında yatan duygular ve duygu durumlarının normalden farklı olmasıdır.