YAŞAM BOYU BÜYÜME VE GELİŞİM

Fırtına ve stres kavramlarıyla karakterize edilen ergenlik duygusal çatışma ve
çelişkiler dönemi olarak değerlendirilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Büyüme ve gelişmede bazı ortak özellikler görülür. Büyümenin yönü baştan ayaklara doğrudur. Başka bir ifade ile çocuklukta önce baş ve başa yakın organların gelişimi öne çıkar, sonra gelişme sırt, bel ve kalçalarda devam eder. Büyümenin merkezden uç organlara doğru olması, büyüme ve gelişmenin gövde ve ona yakın organlarda daha önce olduğunu gösterir. Örneğin; el ve parmakların olgunlaşması kolun büyüyüp olgunlaşmasından sonra gerçekleşir. Doğru cevap B'dir.

Cinsiyet rolünde “şema” kuramına göre her bireyde algılarına rehberlik eden ve onları
düzenleyen içsel bir “bilgi ağı” mevcuttur. Buna göre bireyin bilinci ve davranışı, içsel
bir dürtü tarafından cinsiyet temelli sosyo kültürel standartlara ve kalıp yargılara uyum
sağlayabilmesi için yönlendirilir. Cinsiyete, etnik kökene ve diğer gruplara ait bütün kalıp yargılarımız kültürel değerlendirmelere ve öğrenmeye bağlıdır. Gelişmiş ülkelerdeki kadın ve erkekler, gelişmekte olan ülkelerdeki kadın ve erkeklere göre kendilerini birbirlerine daha çok benzer algılamaktadırlar. Cinsiyetler arasında eşitlik arttıkça kadın ve erkekler arasında davranış farklılıkları azalmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Ergen benmerkezci dönemde diğerlerinin de kendilerine ait düşünceleri, deneyimleri, bakış açıları olduğunun bilincinde olarak iki tür inanç geliştirmektedir. Bunlardan ilki “hayali seyirci” olarak adlandırılmaktadır. Bu kavram ergenin, çevresindeki tüm insanların dikkatinin kendi üzerinde olduğuna ilişkin inancını tanımlamak için kullanılmaktadır. Gerçekte hayali seyirci, gerçekliğe ilişkin öznel ve nesnel bakışları ayırt edememekten kaynaklanmaktadır. Ergenlik dönemine özgü bir diğer inanç türü “kişisel efsane”dir. Bu kavram, ergenin sadece kendisinin bu evrede olduğunu hissetmesi nedeniyle kendi düşünce ve duygularını özel ve biricik olarak görmesi biçiminde açıklanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Erikson’un kuramının ergenlik dönemi "kimlik kazanımına karşı kimlik karmaşası" dönemine denk gelmektedir. Doğru cevap C'dir.

Moratoryum: Moratoryum kategorisi kimlik krizleri boyunca yoğun kaygı yaşayan ancak
kişisel değerleri ya da bir kariyer seçimi konusunda bir karar almayan kişileri kapsar.
Bununla beraber moratoryum insanları bu sorunları çözmek için sürekli ve yoğun bir
mücadele içindedirler. Karar alma sorunundan kaçınmak yerine sürekli olarak bundan
söz ederler. Onlar neye inanmaları ve ne yapmaları konusunda güçlü ve çatışan duygularla karakterize olur. Moratoryum insanları birçok ciddi ama henüz çözülmemiş sorunlara sahip olma eğilimindedir. Doğru cevap D'dir.

Kohlberg, ahlaki yapının ve ahlaki düşüncenin ergenlik ve yetişkinliği de içine alan
üç ayrı düzey ve altı evrede oluştuğunu, her bir düzeyin diğer ikisi ile bağlantılı olduğunu ileri sürmüştür. Doğru cevap C'dir.

Kohlberg’in ortaya koyduğu evre teorisine göre; gelişim evreleri birbirini hi yerarşik
olarak takip etmektedir. Ahlaki gelişim herhangi bir evrede sona erebilmektedir. Öyle ki
yetişkinlerin çoğunluğu dördüncü evrede kalmakta, bazıları beşinci ve altıncı evreye doğru gelişip yükselebilmektedir. Bireyin ahlaki yargısı, zaman zaman bir üst ya da alt evreye kaysa bile baskın olan evrenin özelliklerini taşımaktadır. Birey temsil ettiği evreden bir üst evreye doğru yöneltilebilir fakat bir alt evreye yönlendirilemez. Ayrıca bireyin yaşı her zaman ahlaki gelişimin göstergesi olarak kullanılamaz. Bazı gençler yetişkinlerden daha üst bir evrede bulunabilirler. Bilişsel gelişim, ahlaki gelişim için gerekli; ancak tek başına yeterli koşul değildir. On iki yaşından küçük bireylerin, ahlaki gelişimin üst evrelerine çıkamamalarının nedeni, bu evrelerin soyut bilişsel yetenekler özellikle de soyut muhakeme yeteneği gerektirmesidir. Doğru cevap D'dir.

Duyuşsal alan ile kavramlar; duygu, duyuş, heyecan, haz, elem, öfke, kıskançlık ve saldırganlık olarak ele alınabilir. Doğru cevap A'dır.

Ergenlik döneminde suça sürüklenme iki şekilde ele alınmaktadır.
1. Sosyal genç suçluluğu
2. Bireysel genç suçluluğu
Sosyal genç suçluluğu çete davranışlarında görülen çalma, kavga etme gibi yetişkin
kültürünün onaylamadığı davranışların sergilenmesini içerir. Çevresel faktörlerden kaynaklanır. Bireysel genç suçluluğu ise gencin kendine ait çözümleyemediği problemlerin sonucu ortaya çıkan anti sosyal davranışlardır. Doğru cevap B'dir.

Farklı iklim koşullarında yaşayan çocukların büluğa erme yaşları farklıdır, bu nedenle A şıkkı yanlıştır. Ergenlik dönemindeki kızlar azami boy uzunluğuna erkeklerden daha erken ulaşır, bu nedenle B şıkkı yanlıştır.  Baştaki büyüme ergenlikte tamamlanır, bu nedenle D şıkkı yanlıştır. Büluğ çağına girenlerde genellikle eşit olmayan ve orantısız bir büyüme görülür. Çoğu ergende orantısız organlar olduğu görülür. İlk önce kafa, eller ve ayaklar yetişkin formuna ulaşır. Bunu bacaklar ve kollar takip eder. En sonunda gövde tam büyüklüğüne ulaşır.  Bu eşitsiz büyümenin tipik bir sonucu olarak sakarlık ve hantallık görülür. Bu nedenle E şıkkı yanlıştır. Doğru cevap C'dir.

Soruda açıklaması verilen kavram erinliktir. Kızlarda ortalama 11-12 yaşlarda başlayan bu dönem altı aydan daha uzun sürmezken, bu evreye ortalama 13 yaşlarında giren erkeklerde iki yıl ve daha uzun sürebilir. Doğru cevap A'dır.

Büluğ (erinlik) çağının dışa vurumu birincil ve ikincil cins özelliklerin gelişimiyle görülür. Birincil cins özellikleri cinsel organlarla ve üremeyle doğrudan ilgilidir. Bu kız çocuklarında döl yatağının (rahim), vajinanın ve yumurtalıkların gelişimini içerir. Erkek çocuklarda ise birincil cins karakteristikleri penisin büyümesini, prostat bezleri ile testislerin gelişimini içerir. İkincil cins özellikleri ise cinsleri birbirinden ayıran fakat üremede doğrudan bir rolü bulunmayan cinsiyete özgü bedensel özelliklerdir. Bu özellikler arasında üreme organlarının büyümesi, derideki değişiklikler (sivilceler),kızlarda regl (aybaşı) kanamaları, göğüs ve kalçaların gelişimi, erkeklerde kıllanma, kasların gelişimi, ses değişikliği görülür. Doğru cevap E'dir.

Ergenlik dönemindeki bireyler soyut düşünme becerisinin de etkisiyle daha fazla kendilerine dönük olmaya başlamıştır. Bunun bir sonucu olarak ergen, kendi düşüncelerini diğerlerinin düşüncelerinden ayırt edememektedir. Ancak ergen bu dönemde diğerlerinin de kendilerine ait düşünceleri, deneyimleri, bakış açıları olduğunun bilincinde olarak iki tür inanç geliştirmektedir. Bunlardan biri hayali seyirci, diğeri ise kişisel efsanedir. Soruda açıklaması verilen kavram kişisel efsanedir. Doğru cevap B'dir.

Ergenlikte kazanılan soyut düşünme yetisi gelişmiş bir akıl yürütmeye, toplumsal ve ideolojik konularda mantıksal süreçlere izin verir. Bu özellik ergenin daha çok kişiler arası ilişkiler, politika, felsefe, din, ahlak, daha fazla soyutlanma gerektiren arkadaşlık sadakat, demokrasi, hakkaniyet ve dürüstlük gibi konulara ilgi duymasıyla belirgin şekilde görülebilir. Bu kapsamda, soyut bir kavram olan etik hakkında konuşabilmesi, bilişsel gelişimi hakkında fikir verecektir. Doğru cevap A'dır.

Kimlik dağılması yaşayan insanlar, ciddi bir karar ve yönelim yoksunluğunun acısını çeker. Her ne kadar bir kimlik krizinden geçseler de bunu hiçbir zaman çözemezler. Onlar, ne kişisel ideolojileri ne de kariyer seçimleri konusunda kesin kararlar alamaz. Bu insanlar düşük öz güven ve karar yoksunluğuyla karakterize olma eğilimin dedir. Örneğin bu tür kişi herhangi bir yerde, hiçbir zaman, birkaç aydan fazla kalmayan ve herhangi bir ciddi bağlanmaya direnen bir gezgin olabilir. Doğru cevap D'dir.

Kanun ve düzen aşamasında önemli olan başkalarını memnun edecek davranışlarda bulunmak değil, yerleşmiş kurallar ve sosyal düzeni korumaktır. Doğru davranış görevini yapmak, otoriteye saygı göstermek, kural ve yasalara uymaktır. Kurulu düzen eleştirilmeden kabul edilir. Doğru cevap D'dir.

James Marcia, Erikson’un psikososyal gelişim kuramı üzerine önemli araştırmalar yapmış ve insanların kimlik kriziyle baş etmesinin belli başlı dört yolunu tanımlamıştır. Bunlar: Kimlik kazanımı, moratoryum, mevcut kimliği benimseme ve kimlik dağılmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Haz, bir güdünün doyumu sağlandığında ya da bir amaca varıldığında yaşanan duygudur. Haz, bireye mutluluk ve rahatlık verir. İhtiyaçların doyumundan kaynaklanan bu duygu insanı sevindiren duygular olarak tanımlanır. Sevinç, mutluluk, hoşlanma ile ifade edilir. Doğru cevap A'dır.

Erinlikten başlayarak ergenin duygularının yoğunluğunda artma olur. Artan duygu ve coşku hâli duygularını dışa vurma ihtiyacı doğurur. Olumsuz duygular el, kol hareketleri, yüz ifadesi ve bağırma gibi sözlü ve sözsüz davranışlarla dışa vurulurken; coşku ve karşı cinse yönelik duygular şiir, öykü yazma, hatıra defteri tutma gibi eylemlerle kâğıda dökülür. Doğru cevap E'dir.