YAŞAM BOYU BÜYÜME VE GELİŞİM

Yapısal artışı dile getiren “büyüme” bedende gerçekleşen sayısal değişiklikleri içermektedir (boy, kilo artışı gibi). Gelişim ise vücutta sosyal-duygusal, bilişsel, dil, psiko-motor, ahlak, cinsel yönden meydana gelen büyüme ve olgunlaşma sürecidir.

Dünya çocuklarının boy ve kilo özelliklerine ilişkin bir araştırmaya göre boy uzunluklarındaki farklılıkta rol oynayan iki etmen vardır: Etnik köken ve beslenme. Bu kapsamda, gelişmiş ülkeler arasında kabul edilen Norveç, İsviçre, Kanada ve Almanya'daki çocuklarla kıyaslandığında, Afganistan'daki çocukların boy ortalamalarının daha kısa olacağı söylenebilir.

Sinir hücrelerinin yağ hücreleri dokusuyla kaplanması ve yalıtılması miyelinleşmedir.

Yumuşak yiyecekleri kesebilmek için bıçak kullanımı becerisinin beş yaş ve sonrasında gözlenmesi beklenmektedir. Şekil ve harfleri kopyalama, elleriyle top yakalayabilme, makas kullanma ve insan vücudunu iri başlı olacak şekilde  çizme becerilerinin ise dört yaşındaki bir çocuğa uygun olduğu söylenebilir.

6-11 yaş grubu çocukların büyük kas gelişimleri özetlendiğinde, dört temel motor kapasitede çeşitli beceriler kazanılır. Bunlar: Esneklik, denge, çeviklik ve güçtür.

Görünümü değişse bile bir maddenin niceliğini muhafaza ettiğinin anlaşılmasını Piaget "Korunum" kavramı ile açıklamaktadır.  Piaget’in ölçüm tekniğinde, çocuğa önce iki eşit nesne ya da nesneler kümesi gösterilir; çocuk bu ikisinin ağırlık, nicelik, uzunluk ya da sayı açısından eşit olduğunu kabul ettikten sonra nesne ya da nesne kümelerinden biri kaydırılır, değiştirilir ya da deforme edilir. Ardından çocuğa hâlâ bu ikisinin eşit olup olmadığı sorulur. Daha sonra Piaget, çocuğa bu sonuca nasıl ulaştığını sorar. İşlem öncesi şemalar kullanan çocukar “ekmeğin hamuru daha fazla çünkü artık daha uzun” gibi gerekçeler öne sürer. Piaget, 5 ya da 6 yaştan önce çocuklarda nadiren gerçek bir korunum anlayışı görülebileceğini savunmuştur.

Vygotsky, öğrenmenin tek başına yapılan bir etkinlik olmadığını, çocuğun diğer insanlarla karşılıklı ilişkileri içinde ona aktarıldığını, çocuğun bunu bağımsız olarak oluşturmadığını söyler. İnsan sosyal olarak oluşturulan bir fenomendir. Çünkü çocuğun kullandığı dilin, kavramların, olguların, araç-gereçlerin tarihî ve kültürel bir karakteri vardır. Bu kapsamda, bilişsel gelişimde sosyo-kültürel yapıya en fazla vurgu yapan kuramcı olduğu söylenebilir.

Verilen seçenekleri sırası ile inceleyecek olursak :Piaget bilişsel gelişimi dört dönemde incelemektedir: Duyusal-motor (0-2 yaş), İşlem öncesi dönem (2-6 yaş), Somut işlemler dönemi (7-11 yaş) ve Soyut işlemler dönemi (12 yaşve üstü). Nesne sürekliliği duyu-motor dönemde kazanılır. Duyu-motor dönemde korunum ilkesi edinilmemiştir. Çocuklar işlem öncesi dönemde benmerkezcidir. Verilen seçeneklerden Piaget'nin bişlilsel gelişim kuramına ilişkin sadece somut işlemler dönemindeki bir çocğun sıralama yapabileceği bilgisi doğrudur.

Erikson’un gelişim dönemlerini; oral-duyum dönemi (güven ya da güvensizlik), anal dönemi (özerklik ya da utanç ve kararsızlık), cinsel devinsel dönemi (girişim ya da suçluluk), gizillik dönemi (beceri ya da aşağılık duygusu), erinlik ve ergenlik dönemi (ego kimliği ya da rol kargaşası), genç yetişkinlik dönemi (yakın ilişkiler ya da soyutlanma), yetişkinlik dönemi (üretkenlik ya da kısırlık) ve olgunluk dönemi (ego bütünleşimi ya da umutsuzluk) olarak sınıflanmaktadır. İşlem öncesi dönem Piaget'nin bilişsel gelişim kuramında belirttiği dönemlerden biridir.

Sorudaki davranışı sergileyen çocuğun amacı cezadan kaçmaktır. Doğru ve yanlışı belirleyen şeyin ödül ve cezalar olduğu kabul edilen basamak ceza ve itaat basamağıdır.

İnsan gelişiminin dönemleri, doğum öncesi dönem, bebeklik dönemi (0-2 yaş),ilk çocukluk (3-5 yaş), orta çocukluk (6-11yaş), ilk ergenlik  (12-14 yaş), geç ergenlik (15-18 yaş), genç yetişkinlik  (19-29 yaş), yetişkinlik (30-64 yaş), yaşlılıktan (65yaş ve üzeri) oluşmaktadır.

Gelişim sırasında, önemli zaman dilimleri bulunmaktadır. Bu dönemlerde insan, çevreye daha duyarlıdır, öğrenmeye daha açıktır ve belirli deneyimler meydana geldiği takdirde gelişim normal seyrinde devam eder. Okul öncesi yıllar, çocuğun zihinsel ve dil gelişimi açısından kritik bir dönemdir.

Bir çocuğun yakan top oynayabilmesi için koşabilmesi (büyüme-olgunlaşma), topun nasıl oynanacağını bilmesi (önkoşul öğrenmeler), top oynamaya istekli (motivasyon) ve sağlıkla ilgili top oynamasına engel teşkil edecek bir hastalığının olmaması gerekmektedir. Bunun için gelişim sürecinde hazır bulunuşluk stratejik öneme sahiptir.

Bir bebeğin öğrenmesi, refleksler ve duyu organları aracılığıyla topladığı bilgilere bağlıdır. Bu bakımdan gelişim, psikolojinin önemli araştırma konularından birisini temsil etmektedir.

İlk çocukluk ya da okul öncesi dönem olarak adlandırılan 2–6 yaş, bebeklikten çocukluğa geçilen bir dönemdir. Çocuk aktif olarak çevresine yönelir,  uyarıcılar ile dış dünyayı keşfetmeye çalışır ve insan yaşamının en temel becerilerini kazanır. Çeşitli oyunlarda çocukların beceri kazanması, orta çocukluk ya da okul döneminin gelişim görevlerinden birisidir.

Orta çocukluk ya da okul dönemi olarak adlandırılan 6-11 yaş, çocukların aileden sonraki en önemli sosyalleşme kurumu olan okul ile tanıştığı dönemdir. Okul sayesinde çocuk, kendisine dair birçok yeni özelliğin farkına varır. Kurallara uyarak yaşamayı öğrenme, orta çocukluk döneminin gelişim görevlerinden birisidir.

Piaget bilişsel gelişim kuramını geliştirme sürecinde, verilerini klinik gözlemlerden ve bilimsel araştırmalarından ve günlük yaşamdan yararlanarak elde etmiştir. Piaget, gözlemler sonucunda çocukların düşünce yapılarının yetişkinlerden farklı olduğunu ve farklı yaşlarda farklı düşünme yapılarının bulunduğunu vurgulamıştır. Bu bakımdan şemalar oluşturma, özümseme, uyum sağlama, organize etme ve uzlaşma, Piaget’e göre insanın doğumla gelen yetenekleridir.

Yaşça büyük çocuklar, küçük çocuklara göre topu eli ya da ayağı ile daha uzağa atabilir ve koşup atlarken vücutlarını daha yükseğe çıkarabilirler. Bu durum doğrudan güç kavramına vurgu yapmaktadır.

Merkezî sinir sistemindeki miyelinlenmedeki artış, orta çocukluk döneminde ince motor becerilerinde ilerlemeye yansımaktadır. Çocuklar, ellerini daha ustaca, bir alet gibi kullanır. Yedi yaşından itibaren çocukların elleri daha sabit bir hâl almaktadır. Bu yaşta, çocuklar yazmak için mum boya yerine kalemi tercih eder ve harflerin ters yazımı daha az gözlenir.

Dans ederken ve ekiplerini destekleme esnasında daha hızlı ve doğru hareketler sergilemekte; ebeleme ve top oyunlarında rakip takımın oyuncularını oyalamak için ileri, geri ve yana doğru başarılı hareketler sergilemektedirler. Bu süreç çeviklik ve atiklik kavramına vurgu yapmaktadır.