YAŞAM BOYU BÜYÜME VE GELİŞİM

İnsan gelişimi, yaşam sürelerinin belli dönemlerinde, birbirini izleyerek gerçekleşen bir dizi değişiklikten oluşur. Gelişim dönemlerinden önemli bir dönem olarak ergenlik insan hayatında stratejik öneme sahiptir. İlk ergenlik dönemi bireylerde 12-14 yaş aralığını kapsamaktadır.

Çocuğun eğitimi açısından 0–2 yaş döneminin önemi büyüktür. Bu dönemde motor yetenekler ve koordinasyon, dil becerisi, duyusal beceri gibi çeşitli açılardan gelişim gösteren bebekler, aile üyelerine ve diğer bakıcılara bağlılık duygusu geliştirir; güvenmeyi ya da güvenmemeyi, sevgilerini ya da başka duygularını göstermeyi ya da göstermemeyi öğrenir. Bu bağlamda bebeklik döneminde vücudu kontrol eylemi ön plana çıkan bir özelliği yansıtmaktadır.

İnsanların geç ergenlik döneminden sonraki önemli gelişim dönemlerinden birisi de yetişkinlik dönemidir. Genç yetişkinlik, bireylerde genellikle 18-30 yaş aralığını kapsamaktadır.

Çocuk, içine doğduğu dünyayı anlama çabasını sürekli bir biçimde sürdürür ve basitten başlayarak gittikçe karmaşıklaşan bir bilişsel düzen geliştirir ve çevresine uyum sağlamayı becerir. Bu kavram çocuklar için bilgiyi edinme, işleme, depolama ve sonunda gerektiği yerde kullanma yetilerini içeren bilişsellik kavramını ön plana çıkarmaktadır.

İnsanların bilişsel ve düşünme yetilerini geliştirme aşamalarını dikkate alan kuramında Piaget, hemen tüm insanların nasıl düşüneceğini aynı aşamalardan geçerek öğrendiğini kabul etmiştir. Bebeklik ve erken çocukluk aşamasında, düşünme son derece basit ve somuttur. Çocuklar geliştikçe, düşünme ilerler, daha karmaşık ve soyut hâle gelir. Bilişsel gelişimin her aşaması, bir bireyin düşünmesinin belirli ilke ve yolları ile karakterize olur.

Lev Vygotsky, Piaget tarafından geliştirilen kurama alternatif bir sosyokültürel bilişsel gelişim kuramı öngörmüştür. Piaget’ye göre çocuk hızla ilerleyen yalnız bir maceracıdır; ancak Vygotsky’e göre ise çocuklar gelişimsel yolda nadiren yalnız başlarına ilerler, daha çok uzman bir ebeveyn eşliğinde yürürler.

Bellek; zamanla bilginin tutulmasını içermektedir. Bazı araştırmacılar, 2-6 aylık bebeklerin bir buçuk yaşından iki yaşına kadar yaşantılarından bazılarını hatırlayabildikleri sonucuna varmıştır. Açık bellek; bireylerin bilinçli olarak bildikleri ve ifade ettikleri gerçekleri ve yaşantıları içermektedir.

Bebekler algı ve eylemle motor becerilerini birleştirir. Motor becerilerini geliştirmek için bebekler çevrelerinde bazı şeyleri algılamalıdırlar; böylece eylem için güdülenmeli ve algılamalarını ince-ahenkli hareketler için kullanabilmelidir. Motor becerileri, bebeklerin yönelişlerinin çözümünü temsil etmektedir. 13-18 aylık bebekler ince motor beceriler kapsamında iki küpü üst üste koyar; nesneleri küçük kaplara koyar   ve dışarı dökebilirler.

1-3 aylık bebekler ince motor beceriler kapsamında ellerine konan nesneleri tutabilir ve nesnelere hızlıca vurabilirler.

Kaba motor beceriler bağlamında ele alındığında bireyler 2-4 yaş aralığında, kolayca koşabilmekte, her basamağa bir adım atarak merdivenleri çıkabilmekte, iki ayak üzerinde sıçrayabilmekte, üç tekerlekli bisikletin pedallarını çevirebilmektedirler.

İnsanın gelişimi bedensel gelişim, bilişsel/zihinsel gelişim, sosyo-duygusal gelişim olmak
üzere temel üç boyuttan oluşan karmaşık bir süreçtir. Doğru yanıt A'dır.

Sosyo-duygusal gelişim, bütün olarak insanda duygu gelişimini kapsar.  Sosyal gelişim süreci ise ahlak gelişimini, yaşıtlarıyla ve aile üyeleriyle ilişkilerini içermektedir Verilen örnek ahlak gelişimi ile ilgili olduğundan bu boyutta yer almaktadır.

İnceleme kolaylığı açısından yaşam süreci genellikle çocuk gelişimi, ergen gelişimi ve yetişkin gelişimi olmak üzere üç ana gelişim dönemine ayrılmaktadır. Çocuk gelişimi doğum öncesi dönem, bebeklik, ilk çocukluk (okul öncesi) ve orta çocukluk (okul dönemi) dönemlerini kapsar. Ergen gelişimi, ön ergenlik ve geç ergenlik dönemlerini içermektedir. Yetişkin gelişimi ise genç yetişkinlik, yetişkinlik ve yaşlılık olmak üzere üç dönemden oluşmaktadır. Bu dönemlerden her birinin, öne çıkan bir gelişim görevi bulunmaktadır. Sosyal ilişkilerin ön plana çıktığı dönem 18-30 yaş arasını kapsayan genç yetişkinlik dönemidir.

Bebek duyu organları doğuştan itibaren hemen hemen mükemmel bir biçimde işleyiş göstermektedir. kendisini besleme konusunda son derece yararlı bazı refleksleri de beraberinde getirir. Bunların başında emme refleksi gelmektedir. Bunun yanında yapılan araştırmalar yenidoğan bebeğin hem operant (sebep-sonuç ilişkisine dayanan) koşullanma hem de klasik koşullanma yoluyla öğrenebildiğini göstermiştir. Ancak E seçeneğinde verilen örnek, gözlem yoluyla öğrenme örneğidir. ve bunun doğuştan geldiğine dair bir bilgi bulunmamaktadır.

Yenidoğan bebeğin kafatası arasında altı tane boşluk olup bu boşluklar “bıngıldak” (fontonel) adı verilen “yumuşak noktalara” bölünmüştür. Boşluklar bebeğin iri başının annenin dar olan doğum kanalından geçmesine yardımcı olur. Doğru yanıt A'dır.

Yukarıda verilen örnekteki gibi 10-12 aylık bir bebek, koltuğa tutunarak ayağa kalkabilir, nesneleri tek eliyle kavrayabilir. Ancak merdiven inip çıkma veya küpleri üst üste dizme gibi motor becerileri ilerleyen dönemlerde gelişmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Her çocuk ayrı aylarda, haftalarda ya da günlerde farklı aşamalara ulaşsa da hareket aşamalarını sırasıyla takip eder. Dünyanın değişik yörelerinde yapılan araştırmalar, çocuğun hareket gelişmesinde izlediği sıranın evrensel olduğunu göstermiştir. Hangi ırktan ya da hangi milletten olursa olsun ve hangi iklim kuşağında büyürse büyüsün her çocuk gelişim sırasını izler. Bu gözlem bedensel gelişimin ilk yıllarda olgunlaşmaya bağlı biyolojik bir süreç olduğunu gösterir. Doğru yanıt A'dır.

İki aylık bebeklerin şeklin değişmezliği algısına, dört aylık bebeklerin ise rengin değişmezlik algısına ulaşmış oldukları görülmüştür. Yenidoğmuş bebekler kokuları ayırt edebilse de koku duyusu ancak 6 yaşına kadar tamamlanır. Derinlik algısının bebeklerde 1-1,5 ay sonra geliştiği düşünülmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Çocuklardan korunum kazanması, somut işlemler döneminde gerçekleşmektedir. Buna göre Ahmet'in en erken somut işlemler döneminde olması gerekmektedir. Doğru yanıt D'dir.

Anne-babaya karşı güven duygusu geliştiremeyen çocuklar, ilkokul çağlarında arkadaşlık kurmakta, beraber oyun oynamakta zorluk çekerler ve ders ile ilgili konulara diğer çocuklara göre daha az ilgi duyarlar. Doğru yanıt C'dir.