Tebligat Usulü

Tebligat Kanunu ve Tebligat Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik’in amacı tebliğe bağlanan hukuki sonuçların doğabilmesi için tebliğ konusu işlemin muhatabına en kısa zamanda ulaşmasını sağlamaktır. Tebligat Kanunu, tebliğ usulünü düzenlerken muhatabın veya muhatap adına tebligatı kabule kanuna göre yetkili olan kişilerin adreste bulunmamaları ya da tebliğ işleminden kaçınmaları hâlinde uygulanacak usulü de belirlemiştir. Böylece tebliğ işleminin gerçekleşmesinin muhatabın tercihine terk edilmesinin önüne geçilmiş olunmaktadır.

Muhatap veya muhatap adına tebligatı kabule kanuna göre yetkili olan kişiler tebligat adresinde oturmalarına rağmen tebligatın yapılacağı sırada adreste bulunmuyorlarsa tebliğ imkânsızlığı söz konusu olur. Muhatap adına tebligatı kabule kanuna
göre yetkili olan kişinin, görünüşüne nazaran on sekiz yaşından aşağı olması ve bariz bir surette ehliyetsiz olması ve o adreste muhatap adına tebligatı kabule kanuna göre yetkili olan başka bir kişinin bulunmaması hâli de tebliğ imkânsızlığı olarak nitelendirilmektedir.

Muhatap tebligat adresinde bulunmuyorsa, tebliğ memurunun, Tebligat Kanunu’nun 21. maddesinin 1. fıkrasına göre tebligat yapabilmesi için  muhatabın adreste bulunmama sebebini, adrese ne zaman döneceğini, sürekli olarak mı yoksa geçici
olarak mı adreste bulunmadığını araştırarak tespit etmesi gerekir. Tebligat Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik’in 30. maddesinin 1. fıkrasına göre, adres kayıt sistemindeki yerleşim yeri adresine meşruhat verilerek çıkarılan tebligatlar hariç olmak
üzere, muhatap veya muhatap adına tebliğ yapılabilecek olanlardan hiçbiri gösterilen adreste sürekli olarak bulunmazsa tebliğ memurunun, adreste bulunmama sebebini bilmesi muhtemel komşu, yönetici, kapıcı, muhtar, ihtiyar heyeti veya meclisi üyeleri, kolluk amir ve memurlarından araştırarak beyanlarını tebliğ mazbatasına yazıp imzalatması, imzadan çekinmeleri hâlinde bu durumu yazarak imzalaması gerekir. Tebliğ memurunun böyle bir tebligat yöntemini belirlemesi mümkün değildir.

Muhatabın veya muhatap adına tebligatı kabule kanuna göre yetkili olan kişilerin tebliğ anında adreste bulunmamaları hâlinde, TebK m.21/1’e göre yapılacak tebliğlerde, ihbarnamenin kapıya yapıştırıldığı tarih, tebliğ tarihi sayılır (TebK m.21/1 c.son).

Bu durumda tebligat, muhatabın adres kayıt sistemindeki yerleşim yeri adresine bu husus meşruhat verilerek çıkarılmışsa, tebliğ memuru tebliğ olunacak evrakı, o yerin muhtar veya ihtiyar heyeti üyelerinden birine veyahut zabıta amir veya memurlarına imza karşılığında teslim edecektir. Muhtar, ihtiyar heyeti üyeleri, zabıta amiri ve memurları kendilerine teslim edilen evrakı kabule mecburdurlar (TebK m.21/3). Tebliğ memuru daha sonra tebliğ evrakını teslim ettiği kişinin adresini ihtiva eden ihbarnameyi tebliğ evrakında gösterilen adresteki binanın kapısına yapıştıracaktır (TebK m.21/2, TebY m.31/1). Bu hâlde ihbarnamenin kapıya yapıştırıldığı tarih, tebliğ tarihi sayılır (TebK m.21/2, TebY m.32).

İlan, kendisine tebliğ yapılacak kişinin en güvenilir bir şekilde öğrenmesini sağlayabilecek ve varsa tebliği çıkaran merciin bulunduğu yerde yayımlanan bir gazetede ve elektronik ortamda Basın İlan Kurumu vasıtasıyla yapılır (TebK m.29/1 b.1,
TebY m.49/1-a c.1)

Muhatabın adresinin meçhul sayılması için Tebligat Kanunu’nun ve Tebligat Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik’in ilgili hükümlerine göre muhataba tebligatın yapılamaması, tebliğ memuru tarafından muhatabın adresinin tespit edilememesi, muhatabın adres kayıt sisteminde yerleşim yeri adresi bulunmaması ve kişinin adresinin tespiti için tebligatı çıkaran merci tarafından adres araştırması sonucunda da adresin belirlenememiş olması gerekir (TebK m.28/2, TebY m.48/1)

İlanen tebligatın yapılabilmesi için dördüncü şart ilanen tebligat masraflarının karşılanmasıdır. Tebligat Kanunu’nun 5. maddesine göre ilanen tebligat masrafları aksine bir hüküm bulunmadıkça tebliğin bu yolla yapılmasını isteyen veya tebligat
yapılmasında hukuki yararı olan tarafça karşılanır.

İlanda;
1. İlgililerin ad ve soyadları,
2. İşleri,
3. Yerleşim yeri veya mesken ya da iş yeri adresleri,
4. Tebliğ olunacak evrakın içeriğinin özeti,
5. Tebliğin anlaşılabilecek şekilde konusu,
6. Tebliğin sebebi,
7. İlanın hangi merciden verildiği,
8. İlan daveti gerektiriyorsa nerede ve ne için,
hangi gün ve saatte hazır bulunacağı hususlarına yer verilir (TebK m.30, TebY m.51).

İlanen tebliğ, son ilan tarihinden itibaren yedi gün sonra yapılmış sayılır. İlanen tebliğe karar veren merci, işin gereğine göre daha uzun bir süre tayin edebilir. Ancak bu süre on beş günü geçemez (TebK m.31, TebY m.52).

Elektronik tebligat, Tebligat Kanunu hükümlerine göre, tebligatı çıkaran mercii tarafından kazai, mali veya idari işlemlere
ilişkin tebligatın PTT vasıtasıyla Ulusal Elektronik Tebligat Sistemi (UETS) üzerinden muhatabın elektronik tebligat adresine elektronik ortamda bildirilmesi ve bu bildirimin belgelendirilmesi işlemidir.

1. (Tebligat Kanunu m.7/a/1)10.12.2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu

Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na ekli
(I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetvellerde yer
alan kamu idareleri ile bunlara bağlı döner
sermayeli kuruluşlar
2. 5018 sayılı Kanun’da tanımlanan mahallî
idareler
3. Özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum
ve kuruluşları ile kanunla kurulan fonlar ve
kefalet sandıkları
4. Kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunların bağlı ortaklıkları, müessese ve işletmeleri
5. Sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait diğer ortaklıklar
6. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları
7. Kanunla kurulanlar da dâhil olmak üzere
tüm özel hukuk tüzel kişileri
8. Noterler
9. Baro levhasına yazılı avukatlar
10. Sicile kayıtlı arabulucular ve bilirkişiler
11. İdareleri, kamu iktisadi teşebbüslerini veya
sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait diğer ortaklıkları; adli ve idari yargı
mercileri, icra müdürlükleri veya hakemler
nezdinde vekil sıfatıyla temsile yetkili olan
kişilerin bağlı bulunduğu birimler (TebK
m.7/a/1, ETebY m.5/1).

Tebligat Kanunu uyarınca yapılan elektronik tebligat işlemleri, Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi tarafından kurulan ve işletilen Ulusal Elektronik Tebligat Sistemi üzerinden yürütülür.

Elektronik tebligatın ne şekilde yapılacağı Elektronik Tebligat Yönetmeliği’nin 9. ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Tebligat çıkarmaya yetkili makam ve merci, elektronik tebligat mesajını hazırlayarak UETS’ye teslim eder (ETebY m.9/1). UETS, elektronik tebligat mesajını zaman damgasıyla ilişkilendirerek muhatabın elektronik tebligat adresine ulaştırır (ETebY m.9/2). Gizliliğin
sağlanması amacıyla tebliğ edilecek içerik ve ekli dokümanlar, UETS tarafından şifrelenir ve bunlar ancak muhatap tarafından görülür (ETebY m.9/3). Gerek UETS içi ve gerekse sistemler arası entegrasyon yoluyla yapılan tebligata ait delil kayıtları,
elektronik tebligat mesajının tamamının ulaştığı anda üretilir (ETebY m.9/4). Elektronik yolla tebligat, idareleri, kamu iktisadi teşebbüslerini veya sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait diğer ortaklıkları; adli ve idari yargı mercileri, icra
müdürlükleri veya hakemler nezdinde vekil sıfatıyla temsile yetkili olan kişilerin bağlı bulunduğu birime yapılır. Temsile yetkili olan kişilerin ayrı bir elektronik tebligat adresinin bulunması bu kuralın uygulanmasına engel olmaz (ETebY m.9/5).

Elektronik yolla tebligat, muhatabın elektronik adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda
yapılmış sayılır (TebK m.7/a/4, ETebY m.9/6). Beş günlük süre, elektronik tebligatın muhatabın elektronik tebligat adresine ulaştığı günün ertesi gününden başlanarak hesaplanmalıdır.

Türkiye’den çıkarılacak tebliğin yurt dışında yaşayan muhataba yapılmasına ilişkin Tebligat Kanunu’ndaki ve Yönetmelik’teki hükümlerin uygulanabilmesi için ülkesinde tebligat yapılacak devlet ile Türkiye arasında tebligatın nasıl yapılacağına ilişkin iki taraflı bir sözleşme olmaması gerektiği gibi her iki devletin tebliğ usulünü düzenleyen çok taraflı bir sözleşmeye de katılmamış olmaları gerekir.

Tebligat Kanunu’nun 25. maddesine göre yabancı ülkede kendisine tebligat yapılacak kişi Türk vatandaşı olmadığı takdirde, tebligat, o ülkenin yetkili makamı vasıtasıyla yapılır (TebK m.25/1 c.1, TebY m.42 c.1). Bunun için anlaşma veya o
memleket kanunları müsait ise, o yerdeki Türkiye siyasi memuru veya konsolosu tebligat yapılmasını yetkili makamdan ister (TebK m.25/1 c.2, TebY m.42 c.2). Tebliğ işlemi, devletin egemenlik yetkisinin kullanımı görünümünde olduğundan Türk
temsilciliği tarafından Türk vatandaşı olmayan kişilere doğrudan tebligat yapılamaz. Yabancı ülkelerde bulunanlara tebliğ olunacak evrak, tebligatı çıkaran merciin bağlı bulunduğu bakanlık aracılığıyla Dışişleri Bakanlığına, oradan da o yerdeki Türkiye Büyükelçiliğine veya başkonsolosluğuna gönderilir (TebK m.25/2, TebY m.38/1). Dışişleri Bakanlığının aracılığına gerek
görülmeyen hâllerde, tebligat evrakı bakanlıklarca doğrudan o yerdeki Türkiye Büyükelçiliğine veya başkonsolosluğuna gönderilebilir (TebK m.25/3, TebY m.38/2). Uygulamada, yargı işleri ve Adalet Bakanlığına bağlı işler bakımından Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü tebliğ evrakını doğrudan muhatabın yaşadığı ülkede bulunan Türk konsolosluğuna, konsolosluk bulunmayan yerlerde Türkiye Büyükelçiliğine göndermektedir.

Yabancı bir ülkede resmî bir vazife ile bulunan Türk memurlarına tebligat, Dışişleri Bakanlığı vasıtasıyla yapılır (TebK m.27/1). Tebliğ olunacak evrak, tebligatı çıkaran merciin bağlı bulunduğu bakanlık aracılığıyla Dışişleri Bakanlığına, oradan
da o yerdeki Türkiye Büyükelçiliğine veya başkonsolosluğuna gönderilir (TebY m.46, TebY m.38/1). Tebligatı Türkiye siyasi memuru veya konsolosu ya da bunların görevlendirilecekleri bir memur yapar (TebY m.46).

Yabancı ülkelerde bulunan askerî şahıslara yapılacak tebligat bağlı bulundukları Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı vasıtasıyla yapılır (TebK m.27/2, TebY m.47/1). Bu komutanlıklar tebliğ evrakını, tebligat yapılacak şahsın bulunduğu yabancı ülkedeki birlik veya kurum komutan veya amirine gönderirler (TebY
m.47/2). Tebligatı, kıta komutanı, kurum amiri gibi en yakın üst yapar. Kıta veya bir kurum yoksa tebligat en yakın amiri tarafından yapılır (TebY m.47/3). Bu hâl haricinde yurt dışında bulunan asker kişilere tebligat, yabancı ülkelerde Türk memurlarına tebligat hükümlerine göre yapılır (TebY m.47/4). 

Tebligatı gönderen yabancı devlet ile Türkiye arasında tebligatın nasıl yapılacağına ilişkin iki taraflı bir
sözleşme olması veya her iki devletin tebliğ usulünü düzenleyen çok taraflı bir sözleşmeye katılmış olmaları hâlinde yurt dışından Türkiye’de bulunan muhataba tebligatta işbu uluslararası sözleşmenin hükümleri uygulanacaktır. Tebligatı gönderen yabancı devlet ile Türkiye arasında böyle bir uluslararası sözleşmenin olmadığı hâllerde uygulanacak tebligat usulü, Tebligat Kanunu’nun 26. maddesi ile Tebligat Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik’in 44. maddesinde düzenlenmiştir. Yerleşim yeri Türkiye’de bulunan yerli veya yabancı kişilere tebliğ edilmek üzere yabancı bir ülkenin elçiliğinden veya havzasında bulunduğu valilik kanalıyla konsolosluğundan Dışişleri Bakanlığına tevdi olunan evrak, Dışişleri Bakanlığı tarafından anlaşma hükümleri ve karşılıklılık esaslarına uygun görüldüğü takdirde, tebliğ mazbatası, zarf içinde tebligatın mahiyetine göre ilgili bakanlığa gönderilir (TebK m.26, TebY m.44/1 c.1). İlgili bakanlık, tebligatı, muhatabın bulunduğu yerdeki yetkili merci vasıtasıyla Tebligat
Kanunu ve Yönetmelik hükümleri gereğince yaptırır (TebY m.44/1 c.2). Tebliğ işlemi yerine getirildikten sonra tebliğ mazbatası aynı yollardan iade edilir (TebY m.44/2).