Tebligatın Anlamı, Tebligat Çıkarmaya ve Tebligat Yapmaya Yetkili Merciler ve Tebligat Yapılabilecek Kişiler

Tefhim kanunlarda öngörülen durumlarda sözlü bildirim yapılması anlamına gelir. Tefhimde yetkili merci (örneğin mahkeme) kararını huzurda bulunan taraf veya ilgiliye sözle bildirir ve yine yasada öngörülen hâllerde süreler tefhim ile işlemeye başlar. Kural olarak bildirim tebligatla yapılsa da istisnai hâllerde tefhimle de bildirim yapılması mümkündür. Tebligat ise hukuki bir işlem hakkında ilgili
kişilerin bilgilendirilmesi amacıyla, mevzuatta belirlenen yetkili merciler tarafından yazılı olarak, ilanen veya elektronik ortamda yapılan bildirim ve
bu bildirimi belgelendirme işlemi olarak tanımlanabilir.

Tebligat yargılamalar bakımından özellikle temel yargısal haklardan olan hukuki dinlenilme hakkı ve adil yargılanma hakkı ile doğrudan ilgilidir.

Tebligatın doğrudan amaçları tebligatın konusu olan hukuki veya usuli işlemin muhatabına ulaşması (teslim işlevi), muhatabın bilgilendirilmesi (bilgilendirme işlevi) ve bilgilendirme işleminin belgelendirilmesidir (belgelendirme işlevi).

Tebligatın yargılama hukuku bakımından dolaylı amaçları yargılamanın hızlandırılması, yargılamanın daha sağlıklı ve güvenli yürütülmesi, yargıya güvenin korunmasıdır.

Yapılış şekli bakımından tebligat Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü
aracılığıyla yapılan tebligat, memurla tebligat, doğrudan doğruya tebligat,
ilan yoluyla tebligat ve elektronik tebligat olmak üzere sınıflandırılabilir.

İlan yoluyla tebligat, adresi meçhul sayılanlara basın ve yayın araçlarıyla yapılan tebligattır. Tebligat yapılmasına ilişkin Kanun ve Yönetmelik hükümlerine göre tebligat yapılamayan ve tebliğ memuru tarafından adresi tespit edilemeyen, adres kayıt sisteminde yerleşim yeri adresi bulunmayan ve tebligatı çıkaran merci tarafından adres araştırması yapılmasına rağmen adresi bulunamayan
kişinin adresi meçhul sayılır ve bu kişilere ilanen tebligat yapılabilir.

Kanun elektronik tebligat yapılması zorunlu olan gerçek ve tüzel kişileri sınırlı olarak saymıştır. Tebligat Kanunu’nun 28.2.2018 tarihli 7101 sayılı
Kanun’la değişik 7/a maddesine göre;
• 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na ekli cetvellerde yer alan kamu idareleri ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlara,
• 5018 sayılı Kanun’da tanımlanan mahallî idarelere,
• Özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan fonlar ve kefalet sandıklarına,
• Kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunların bağlı ortaklıkları, müessese ve işletmelere,
• Sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait diğer ortaklıklara,
• Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşlarına,
• Kanunla kurulanlar da dâhil olmak üzere tüm özel hukuk tüzel kişilerine,
• Noterlere,
• Baro levhasına yazılı avukatlara,
• Sicile kayıtlı arabuluculara ve bilirkişilere,
• İdareleri, kamu iktisadi teşebbüslerini veya sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait diğer ortaklıkları; adli ve idari yargı mercileri, icra müdürlükleri veya hakemler nezdinde vekil sıfatıyla temsile yetkili olan
kişilerin bağlı bulunduğu birimlere elektronik tebligat yapılması zorunludur.

Tebligat, konusu bakımından ise kazai, mali ve idari tebligat olmak üzere üç türe ayrılabilir.

Yapıldığı yere göre tebligat, yurt içi tebligat ve yurt dışı tebligat olarak ikiye ayrılır.

Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebligat yapmaya yetkili merci ve kişiler Tebligat Kanunu ve diğer kanunlarla belirlenmiştir. Tebligat kural olarak, Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü (PTT) tarafından; özel düzenlemeler gereğince
memur veya kolluk vasıtasıyla ya da doğrudan tebligatı çıkartan merci veya kişi tarafından; yabancı ülkelerde ise ilgili ülkenin yetkili makamı tarafından yapılabilir.

Muhatap, genel olarak tebligat yapılacak kişi olarak tanımlanabilir. Tebligat bakımından muhatap ise asil veya onun adına kanuni veya iradi temsilci olarak tebligat yapılabilecek kişilerdir. Örneğin bir davadaki taraflar, müdahiller (örneğin feri ve asli müdahil), tanıklar, sanıklar veya icra takibindeki alacaklı, borçlu
veya üçüncü kişiler ile bu kişilerin kanuni ve iradi temsilcileri muhataptır.

Tüzel kişilerde ise tebligat tüzel kişinin yetkili temsilcisine yapılır (TK m. 12). Tüzel kişiler özel hukuk tüzel kişileri (örneğin; dernek, vakıf, kooperatif vb.) ve kamu tüzel kişileri (örneğin; belediye,  köy gibi kamu idareleri ve üniversiteler veya Karayolları Genel Müdürlüğü gibi kamu kurumları) olarak ikiye ayrılır. Tüzel kişinin yetkili temsilcisi ilgili kanunlara ve statülerine göre belirlenir. Tüzel kişinin temsilcisi birden fazla ise bunlardan birine tebligat yapılması yeterlidir.

Muhatap yerine tebligat yapılabilecek kişiler;
• Muhatapla birlikte aynı konutta sürekli olarak oturan kişiler,
• Meslek veya sanatını belirli bir yerde sürekli olarak icra edenler bakımından bu kişilerin sürekli memur veya yardımcıları,
• Tüzel kişilerin veya ticarethanelerin yetkili temsilcilerinin memur veya yardımcıları,
• Er ve erbaşlar dışında kalan askerî şahıslar bakımından, bağlı olduğu birlik veya kurumun nöbetçi amir veya subayı,
• Otel, hastane, tedavi veya istirahat evi, fabrika, okul, öğrenci yurdu gibi içine serbestçe girilemeyen veya arananın kolayca bulunması mümkün olmayan bir yerde bulunanlar bakımından ise o yerin idarecisi veya ilgili kısmın amiridir.

Tebligatın temel aşamaları tebligat talebi, tebligat evrakının hazırlanması ve tebliğ evrakının muhataba teslim edilmesidir.

Muhatap yerine kendisine tebliğ yapılacak kişinin görünüş itibarıyla on sekiz yaşından aşağı olmaması ve açık bir şekilde ehliyetsiz bulunmaması gereklidir.

Mali tebligat, Tebligat Kanunu’nda mali tebligat (TK m. 50) ve diğer mali tebligat
(TK m. 51) olarak iki maddede düzenlenmiştir. Mali tebligat Sayıştay tarafından yapılacak tebligatı, diğer mali tebligat ise mali konularda yetkili kurumlar tarafından yapılacak tebligatı ifade eder.

Tebligatın önemli iki unsurundan biri bilgilendirme diğeri ise belgelendirmedir. Bilgilendirme tebligat işleminin maddi unsuru olarak tebligatın içeriğini gösterir.
Belgelendirme ise tebligatın şeklî unsuru olup bilgilendirmenin kime, nerede, ne zaman ve ne şekilde yapıldığını gösterir.

Kazai tebligat yargı organları tarafından yapılan tebligattır. Dar anlamda yargı organları mahkemelerdir. Geniş anlamda ise yargı organlarına mahkemeler yanında, savcılıklar ve icra iflas organları da dâhildir. Kazai tebligat bakımından yargı organları geniş anlamıyla dikkate alınmalıdır. Buna göre kazai tebligata ilişkin hükümler savcılıklar ve icra organları için de geçerlidir. Ancak noterler, yargı yeri kabul edilemeyeceğinden, kazai tebligata ilişkin hükümlere göre
tebligat yapamaz.

Kanun’a göre, vekil vasıtasıyla takip edilen davalarda vekil makbuz karşılığında diğer vekile tebligat yapabilir (TK m. 38; TY m. 60). Avukatlık Kanunu’na göre de avukatlar, vekâlet aldıkları işlerde, ilgili yargı mercii aracılığı ile ve bu yargı
merciinin tebligat konusunda bir kararı olmaksızın, diğer tarafa adli kâğıt ve belge tebliğ edebilirler. Tebliğ edilen kâğıt ve belgelerin birer nüshası, gerekli harç, vergi ve resim ödenmek şartıyla, ilgili yargı merciinin dosyasına konulur (AK m. 56/IV).

Tebligatın bizzat muhataba yapılması gereken durumlarda kanuni temsilciye tebligat yapılmaz.

Ayırt etme gücüne sahip küçükler ile kısıtlılar kişiye sıkı sıkıya bağlı haklarını bizzat kullanabileceklerinden bu haklarla ilgili yargılama ve icra takiplerine ilişkin tebligatlar (İİK m. 57, II) kanuni temsilcisine değil kişinin bizzat kendisine yapılmalıdır.

Belirli bir meslek veya sanatla uğraşmasına izin verilen vesayet altındaki kişilere bu işle ilgili hukuki uyuşmazlık ve icra takiplerinde bizzat tebligat yapılmalıdır.