YANGIN VE YANGIN GÜVENLİĞİ

Kaçış yollarının kapsamına giren alanlar aşağıdaki gibi tariflenebilir:

Odaların ve bağımsız mekânların çıkışları

Her katta bulunan koridor ve geçitler

Kat çıkışları

Zemin kata ulaşan merdivenler

Zemin katta bulunan merdiven ağızların- dan bu katta ki çıkışlara ulaşan yollar

Yangın merdivenleri

Yapı dışında bulunan güvenlik bölgeleri

Kaçış yollarının belirlenmesinde aşağıdaki parametreler dikkate alınır:

Yapının kullanım sınıfı

Kullanıcı yükü / kattaki kişi sayısı

Bina kullanıcılarının profili

Kat alanı

Çıkışa kadar alınacak yol

Çıkışların kapasitesi

Tehlike altındaki insanların ortak temel davranış modelleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

Bahanelere başvurarak etrafına ve kendine güven vermeye çalışırlar.

Özellikle yönlendirme işaretleri belirsiz ve/ veya tutarsız olduğunda, eylem arayışında bulunurlar. 

Yangın anında gerçekçi ve fedakâr olarak hareket ederler. Kaçma ya da mücadele etme kararlarını değerlendirerek sorumluluk alırlar.

Tahliye hareketine başlamadan önce güzergâh planı yaparlar ve genellikle her zaman kullanılan bildikleri yolları kullanırlar.

Yapılan araştırmalar sonucu tahliye süreci beş aşamaya ayrılmıştır:

Algılama süresi

Farkına varma süresi

Karar verme süresi

Harekete geçme süresi

Hareket süresi

Panik

Belli belirsiz kavranabilen, gerçek veya varsayılan tehlikelerden kaynaklanan; genellikle insan vücudunu etkileyen, güvende olabilmek için tedbirsiz ve aşırı güç sarf etmeye yol açan, korku ve tedirginlik sonucu birden ve şiddetli ortaya çıkan histir.

Yangın güvenliği açısından yangın merdivenlerinin sahip olması gereken optimum nitelikler ve fiziksel özellikler söz konusudur:

450 / 1.5 = 300 kişi

Kaçış yollarının sağlaması gereken özellikler şu şekildedir;

Toplam kullanıcı sayısı 50 ile 500 kişi arasında ise kattaki bir kaçış yolunun genişliği en az 100 cm, 501 ila 2000 kişi arasında ise en az 150 cm, 2001 kişi ve daha fazlası ise en az 200 cm olmalıdır.

Yüksek yapılarda yatay veya düşey hiçbir kaçış yolunun genişliği 120 cm’den daha dar olamaz.

İki çıkış gereken mekânlarda, her bir çıkışın toplam kullanıcı yükünün en az yarısını karşılayacak genişlikte olması gerekir ve bütün genişlikler temiz / net ölçüler olarak alınır.

Tek kanatlı bir çıkış kapısının temiz genişliği 80 cm’den az ve 120 cm’den çok olamaz.

Acil durum aydınlatmasının zorunlu olduğu yapı tipleri aşağıda verilmiştir:

Hastaneler, huzurevleri ve eğitim amaçlı binalar

Kullanıcı yükü 200’den fazla olan bütün binalar

Zemin seviyesinin altında 50 veya daha faz- la kullanıcısı olan binalar

Penceresiz binalar

Otel, motel ve yatakhaneler

Yüksek tehlikeli yerler

Yüksek binalar

Acil durum yönlendirme işaretlerinin zorunlu olduğu alanlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Tüm çıkış kapıları

Kaçış güzergâhı üzerindeki yön değişim noktaları

Kaçış koridorları boyunca

Merdivenler

Zemin seviyesinin değişim noktaları

Tüm yangın söndürme ve yangın alarm cihazlarının etrafı

İlk yardım noktaları

Emniyet ekipmanlarının bulunduğu yerler

Tehlike riski yüksek alanlar

Doğru bir düzenleme için kaçış yolları kapsamı-
na giren alanlar iyi tanımlanmalıdır. Bu bağlamda
kaçış yollarının kapsamına giren alanlar aşağıdaki
gibi tariflenebilir [1]:
• Odaların ve bağımsız mekânların çıkışları
• Her katta bulunan koridor ve geçitler
• Kat çıkışları
• Zemin kata ulaşan merdivenler
• Zemin katta bulunan merdiven ağızlarından
bu katta ki çıkışlara ulaşan yollar
• Yangın merdivenleri
• Yapı dışında bulunan güvenlik bölgeleri

Kaçış yollarının planlanmasında dikkate alınacak temel parametreler aşağıda verilmiştir: • Her tür kullanıcı için yeterli sayıda, kapasitede ve nitelikte çıkış sağlamak • Birbirlerine alternatif olabilecek farklı çıkış- lar düzenlemek • Çıkış güzergâhlarını yangın ve yan ürünlerinin etkisinden tamamen yalıtmak / arındırmak • En basit, görünebilir ve net şekilde düzenlemek • Kaçış güzergâhının başladığı kottan son çı- kışa kadar sürekliliğini sağlamak

Yangın Merdivenlerinin Özellikleri: Bir merdivenin bileşenlerini aşağıdaki şekilde olduğu gibi tanımlamak mümkündür. Merdivenlerin tüm bileşenleri ile birlikte doğru boyutlandırılması ve yetkin bir şekilde donatılması yangın güvenliği açısından son derece önemlidir. Bu bağlamda yangın merdivenlerinin sahip olması gereken optimum nitelikler ve fiziksel özellikler söz konusudur: • Merdiven kollarında birbiri ardına en az dört, en fazla 17 basamak yapılabilir. • Dört basamaktan daha az kot farklarına sahip olan tüm kot farkları rampalarla geçilmelidir. • Yön değişimlerinde ve en fazla 17 basamaktan sonra merdiven kolu genişliğinden daha dar olmayacak en ve boy oranlarına sahip sahanlıklar düzenlenmek zorundadır. Sahanlıklar arasında olabilecek kot farkı ise en fazla 3 m olmalıdır. • Yüksek yapılarda merdiven kolunun geniş- liği 120 cm’den daha dar olmamalıdır. İlgili hesaplamalar ve planlamalar dahilinde genişliği 200 cm’yi geçecek şekilde düzenlenen merdivenler, tahliye akışının kontrolü için 100 cm’den dar ve 160 cm’den geniş olmayacak şekilde korkuluklarla bölünmelidir. 152 Kaçış Yolları • Merdiven kolu genişliği değerlendirilirken iki tür genişlikten söz edilebilir. Konstrüktif genişlik (Lk) merdivenin çıkış hattına paralel kenarları arasında kalan boşluğu tanımlar. Ancak merdiven üzerine kurulacak olan korkuluk ve küpeşte ile konstrüktif genişlik daralabilmektedir. Küpeştelerin arasında kalan temiz genişlik ise faydalı genişliktir (Lf) ve kaçış merdivenlerinde faydalı genişlik esas alınmalıdır. Küpeşte çıkıntısının 80 mm’sinin faydalı genişliğe ilave edilebilmesi mümkündür. Şekil 7.4 Merdiven kollarının genişliğinde konstrüktif ve faydalı genişlikler • İki merdiven kolu arasındaki baş kurtarma yüksekliğinin optimum ölçüsü basamak üzerinden 210 cm olarak belirlenmiştir. Şekil 7.5 Baş kurtarma yüksekliği Lf Lk Lk Lf 140 70 H 153 Yangın ve Yangın Güvenligi • Kaçış merdivenlerinde basamak yüksekliği (rıht yüksekliği) 175 mm’den çok ve basamak genişliği 250 mm’den az olmamalıdır. Rıhtlar arasındaki ufak farklılıklar tehlike yaratacağı için bir merdivenin tüm basamaklarında rıht yükseklikleri aynı olmalıdır

Yangın Kapıları Yangın kaçış güzergâhı üzerinde yer alan kapıların da yangın güvenliği açısından taşıması gereken özellikler bulunmaktadır. Kaçış yolları üzerinde yer alan kapılarda dönel kapılar ya da turnike sistemler kullanılmasına izin verilmemektedir. Kişi sayısının 50’yi aştığı mekânların çıkış kapıları kaçış yönüne doğru açılmalı ve asla kilitli, sürgülü tutulmamalıdır. Kaçış merdivenlerine ve yangın güvenlik holüne açılan kapıların ise yangın kapısı niteliğinde olması şarttır. Kendiliğinden kapanan düzeneklerle donatılmış ve duman sızdırmaz nitelikte olan yangın kapılarının 4 kattan daha az kata hizmet veriyor ise en az 60 dakika, bodrum katlara ve 4 kattan daha fazla kata hizmet veriyor ise en az 90 dakika yangına karşı dayanıklı olması gerekmektedir. Bir kattaki kişi sayısının 100’ü geçmesi durumunda veya merdivenlerden güvenli bir dış alana açılan kaçış yolu kapılarında kaçış koridoru dahil olmak üzere tüm güzergâh üzerinde bulunan kapılar kapı kolu kullanılmaksızın açılabilecek şekilde panik barlı olmalı ve kaçış yönüne açılmalıdır.

Acil durum aydınlatmasının zorunlu olduğu yapı tipleri aşağıda verilmiştir: • Hastaneler, huzurevleri ve eğitim amaçlı binalar • Kullanıcı yükü 200’den fazla olan bütün binalar • Zemin seviyesinin altında 50 veya daha fazla kullanıcısı olan binalar • Penceresiz binalar • Otel, motel ve yatakhaneler • Yüksek tehlikeli yerler • Yüksek binalar

Acil durum yönlendirme işaretlerinin zorunlu olduğu alanlar aşağıdaki gibi sıralanabilir: • Tüm çıkış kapıları • Kaçış güzergâhı üzerindeki yön değişim noktaları • Kaçış koridorları boyunca • Merdivenler • Zemin seviyesinin değişim noktaları • Tüm yangın söndürme ve yangın alarm cihazlarının etrafı • İlk yardım noktaları • Emniyet ekipmanlarının bulunduğu yerler • Tehlike riski yüksek alanlar

YANGIN ANINDA İNSAN DAVRANIŞLARI Bir yangın olayı gerçekleştiği zaman, o binada bulunan tüm insanların tehlikeden en kısa sürede ve güven içerisinde uzaklaşabilecekleri ve tamamıyla güvende olabilecekleri bir yere ulaşan korunmuş kaçış yolları mutlaka tasarlanmalıdır. Normal ko- şullarda kullanılan dolaşım alanlarının kaçış yolu  Kaçış Yolları olarak kullanılmasının mümkün olmadığı durumlarda kullanılacak alternatif kaçış yolunun tasarımında binanın ve bina kullanıcılarının çok iyi değerlendirilmesi, yapılan risk analizi sonucu belirlenen her türlü tehlikeye karşı gerekli önlemlerin standartlara uygun olarak yerine getirilmesi, gerek bu yolların işleyişi ve gerekse optimum çözümlere ulaşılması için büyük önem taşımaktadır. Ancak belirli bir düzeni olmaması ve önceden tam olarak kestirilememesi nedeniyle özellikle yangın tehlikesi altındaki insan davranışlarını kaçış yollarının tasarımı sürecine dahil etmek son derece zordur. Genel itibarıyla bu davranış modelleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir [3]: • İnsanların ilk içgüdüsü çevrelerinde kendilerini güvende hissetmek ihtiyacıdır; bahanelere başvurarak etrafına ve kendine güven vermeye çalışırlar. • Özellikle yönlendirme işaretleri belirsiz ve/ veya tutarsız olduğunda, eylem arayışında bulunurlar. Ne yapılacağı, nasıl mücadele edileceği, binadan nasıl uzaklaşılacağı hususlarında değerlendirmeler yaparlar. • Yangın anında gerçekçi ve fedakâr olarak hareket ederler. Kaçma ya da mücadele etme kararlarını değerlendirerek sorumluluk alırlar. • Tahliye hareketine başlamadan önce güzergâh planı yaparlar ve genellikle her zaman kullanılan bildikleri yolları kullanırlar.

Kaçış yollarının düzenlenmesinde çıkmaz alanlara girmemeleri ve kullanılan mekânlardan geçmek zorunda kalmamalarına, kullanıcıların en kısa, basit ve engellerden arındırılmış yoldan bir çıkışa ulaşmalarına dikkat edilmelidir. Alternatif kaçış yolları olarak adlandırılan bu yollar aynı zamanda herhangi bir engelden, kilitten arındırılmış serbestçe kaçılabilecek güzergâhlar olmalıdır.

Doğru bir düzenleme için kaçış yolları kapsamına giren alanlar iyi tanımlanmalıdır. Bu bağlamda kaçış yollarının kapsamına giren alanlar aşağıdaki gibi tariflenebilir: • Odaların ve bağımsız mekânların çıkışları • Her katta bulunan koridor ve geçitler • Kat çıkışları • Zemin kata ulaşan merdivenler • Zemin katta bulunan merdiven ağızlarından bu katta ki çıkışlara ulaşan yollar • Yangın merdivenleri • Yapı dışında bulunan güvenlik bölgeleri

Kaçış yollarının belirlenmesinde şu parametreler dikkate alınır: • Yapının kullanım sınıfı • Kullanıcı yükü / kattaki kişi sayısı • Bina kullanıcılarının profili • Kat alanı • Çıkışa kadar alınacak yol • Çıkışların kapasitesi