YANGIN VE YANGIN GÜVENLİĞİ

3. ADIM-Tehditten kaynaklanan riskleri saptamak, değerlendirmek ve mevcut binada riski-tehdidi kontrol altına alabilecek herhangi bir önlem olup olmadığını değerlendirmek.

Aktif Yangın Güvenlik Önlemleri: Aktif yangın güvenlik önlemleri, yapı tamamlandıktan sonra kurulan algılama, uyarı ve söndürme sistemleri gibi genellikle mekanik savunma ve önleme sistemleridir. Bunlar, yangın başlangıçlarının bulunmasını sağlayan ısı, duman, alev ve gaz dedektörleri gibi algılayıcılar, yangın başlangıçlarını ses çıkararak ve/veya ışıklı olarak kullanıcılara haber veren erken uyarı sistemleri ve yangını kontrol altında tutan söndürme sistemlerinden oluşmaktadır.

Genel olarak yangından korunmada aşağıdaki amaçlar göz önünde bulundurulmalıdır:

• Tehlike altındaki insanların can güvenliğini sağlamak ve onlara yangın sırasında yeterli kaçış zamanı sağlamak

• Yangın başlangıcını ve yayılışını engellemek veya yeterince geciktirmek

• Yapının çökmesini engellemek

• Yangına kolay müdahale olanaklarını ve müdahale ekiplerinin güvenliğini sağlamak

• Yangının yaratacağı her türlü mal kaybının ve hasarın en aza indirilmesini sağlamak

Yapıda yangın güvenliğini sağlamada uygulanacak taktikler aşağıdaki gibi sıralanabilir [3]. • Önleme tedbirleri: Yakıt olarak, tutuşmaya neden olabilecek her şeyi ve tutuşma kaynaklarını kontrol altına alarak yangının çıkmasını engellemek • Algılama: Gerçekleşen bir yangın olayını erken safhada keşfetmek • İletişim: Tutuşma olduğunda, yangın başladığını haber vererek kullanıcıları uyarmak ve söndürme sistemlerini harekete geçirmek • Kaçış: Yapı içerisinde ve çevresinde bulunan kullanıcıları duman, zehirli gazlar ve sıcaklıktan etkilenmeden güvenli bölgelere ulaştırmak • Zapt etme: Yangını başladığı mahalde, mümkün olduğunca küçük alanlarda sınırlayarak yapı içerisinde serbestçe yayılmasını önlemek • Söndürme: Yangın çıktıktan sonra tehlikeyi en az zararla atlatabilmek için yangının hemen söndürülmesini sağlamak

• Yatay Bağlantılar: Koridorlar, mekânlar arası geçişler, kapılar, asma tavanlar, yükseltilmiş döşemeler, iklimlendirme kanalları ve tüm tesisat geçişleri

• Düşey Bağlantılar: Merdiven kovaları, asansör kuyuları, havalandırma boşlukları, tüm tesisat geçişleri, bacalar, şaftlar, dilatasyon derzleri, giydirme cephe birleşim noktaları, atriumlar ve galeriler

Düşey Bağlantılar: •Merdiven Kovaları, • Asansör Boşlukları, • Tesisat akanları ve Şaftları, • Havalandırma Boşlukları/ Bacaları, • Aydınlık Boşlukları, • Tüm Bacalar/Şaftlar, • Dilatasyon Derzleri, • Atrium ve Galeriler, • Giydirme Cephe Birleşim Noktaları

Yatay Bağlantılar: • İklimlendirme Kanalları, • Koridorlar, • Asma Tavanlar, • Yükseltilmiş Döşemeler, • Mekânlar Arası Geçişler, • Çatı ve Bodrum Katları, • Tüm Boru Bağlantıları

Yangın risk analizleri; nitel ve nicel risk analizleri olarak ikiye ayrılmaktadır. Nitel yangın risk analizi, yangın güvenliğinin sağlanabilmesi için, risk oluşturan etmenlerin, deneyim ve gözlemlere dayanarak belirlenmesi, olayların bir senaryo bağlamında, gerçekte nasıl oluşabileceğine yönelik kurguların oluşturulması olarak tanımlanmaktadır. Nitel yangın risk analizinde riski hesaplarken ve ifade ederken sayısal değerler yerine tanımlayıcı (düşük, yüksek, çok yüksek gibi) değerler kullanılmaktadır.

Nicel yangın risk analizi, yangın güvenliğinin sağlanabilmesi için risk oluşturan etmenlerin, hesaplamalar, istatistiki veriler ve ölçümler kullanılarak belirlenmesidir. Tehlikeler, gerçekte nasıl ve ne gibi sonuçlar doğurur sorusu sayısal modellemelerle hesaplanır. Yoruma ve tartışmaya açık olmayan sonuçlar, yangın güvenliğinin eksikliklerini ve/veya kuvvetlendirilmesi gereken unsurları saptar. Nicel risk analizinde, yangın yayılımının modellenmesi, yangının fiziksel ve kimyasal sonuçlarının hesaplanması (ısı yayılım hızı, açığa çıkabilecek enerji), çok boyutlu matris, olay ve hata ağacı hesaplamaları gibi yöntemler kullanılarak yapılmaktadır. Bir riskin zaman içinde alınan tedbirlerle azalıp azalmadığının kontrolü, risklerin kabul edilebilir olup olmadığının tespiti ve risklerin birbirleriyle kıyaslanması açısından önemlidir.

Hata Ağacı Analiz Yöntemi (Fault Tree Analysis-FTA): Hata ağacı analiz yöntemi; önceden tahmin edilebilen istenmeyen hata olayını en üst olay olarak ele alır ve olayı alt bileşenlerine ayırarak grafiksel olarak gösterir. Hata ağacı risk analiz yöntemi, risk analiz yöntemleri içerisinde en ayrıntılı ve etkili olanıdır. Büyük bilgi ve tecrübe gerektirdiğinden oldukça zor bir yöntemdir.

Olay Ağacı Analiz Yöntemi (Event Tree Analysis-ETA): Başlangıçta seçilmiş olan olayın meydana gelmesinden sonra ortaya çıkabilecek sonuçların akışını diyagram ile gösteren bir yöntemdir. Hata ağacı analizinden farklı olarak tümevarımlı mantığı kullanmaktadır. Olay öncesi ve sonrası durumu gösterdiğinden sonuç analizinde kullanılan başlıca tekniktir. Yangın güvenliğinde güvenlik önlemlerine doğru ilerleyen olayların olası gidişatını izlemek için kullanılmaktadır. Olay ağacı analiz yönteminde, her bir güvenlik bariyerinin başarılı ya da başarısız olma olasılıkları kullanılarak her bir olay için olasılık belirlenmektedir.

Yangın riskinin gerçekleşmesi durumunda trajik sonuçların ortaya çıkmasında önemli olan etkenler ise aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Konstrüksiyonun yanabilirliği • Planlama hataları • Yapının yangın yükü • Yapının konumu, çevre yapılarla olan ilişkisi • Yapının işlevi, kullanıcı sayısı ve kullanıcıların fiziksel özellikleri • Yetersiz ya da işlemeyen çıkışlar • Geç kalan alarm sistemi • Kusurlu ya da eksik tasarlanmış havalandırma sistemi • Otomasyonun tam çalışmaması • Dikkatsiz malzeme seçimi, donatıların ve dekorasyon malzemelerinin bilinçsiz seçimi • Döşeme ve son kat malzemeleri • İşçilik ve detaylandırma hataları • Yangın anında bilinçsiz davranışlar. Doğru cevap B'dir.

Aktif Yangın Güvenlik Önlemleri: Aktif yangın güvenlik önlemleri, yapı tamamlandıktan sonra kurulan algılama, uyarı ve söndürme sistemleri gibi genellikle mekanik savunma ve önleme sistemleridir. Bunlar, yangın başlangıçlarının bulunmasını sağlayan ısı, duman, alev ve gaz dedektörleri gibi algılayıcılar, yangın başlangıçlarını ses çıkararak ve/veya ışıklı olarak kullanıcılara haber veren erken uyarı sistemleri ve yangını kontrol altında tutan söndürme sistemlerinden oluşmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Genel olarak yangından korunmada aşağıdaki amaçlar göz önünde bulundurulmalıdır: • Tehlike altındaki insanların can güvenliğini sağlamak ve onlara yangın sırasında yeterli kaçış zamanı sağlamak • Yangın başlangıcını ve yayılışını engellemek veya yeterince geciktirmek • Yapının çökmesini engellemek • Yangına kolay müdahale olanaklarını ve müdahale ekiplerinin güvenliğini sağlamak • Yangının yaratacağı her türlü mal kaybının ve hasarın en aza indirilmesini sağlamak. Doğru cevap E'dir.

Yapıda yangın güvenliğini sağlamada uygulanacak taktikler aşağıdaki gibi sıralanabilir. • Önleme tedbirleri: Yakıt olarak, tutuşmaya neden olabilecek her şeyi ve tutuşma kaynaklarını kontrol altına alarak yangının çıkmasını engellemek. Doğru cevap B'dir.

Tehlike; insanların yaralanması, sağlığının bozulması veya bunların gerçekleşmesine sebep olabilecek kaynak, durum veya işlemdir. Doğru cevap C'dir.

Binanın Fiziksel Özelliklerinin Saptanması: Kat sayısı / Bina yüksekliği / Yapı Yüksekliği • Toplam ve taban alanı • Plan geometrisi / formu. Doğru cevap D'dir.

Sorgulama adımlarına göre saptanan veriler doğrultusunda riskin ve risk alanlarının tanımlanması için yapılan değerlendirmeler üzerinden yönetim problemi hâline gelen riske karşı stratejilerin geliştirilmesi ile çözümler üretilmesi aşaması gelmektedir. Veriler değerlendirilirken izlenecek adımları ise aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür: 1. ADIM-Binadaki potansiyel yangın riskini-risk bölgelerini tanımlamak (İşlevsel risk analizi yapılarak işleve bağlı olası risklerin saptanması). Doğru cevap A'dır.

Nitel yangın risk analizinde riski hesaplarken ve ifade ederken sayısal değerler yerine tanımlayıcı (düşük, yüksek, çok yüksek gibi) değerler kullanılmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Kontrol Listeleri Kullanılarak Birincil Risk Analizi Yöntemi: Kontrol listeleri, yürürlükteki standart ve yönetmeliklerce belirlenen yangın güvenlik önlemlerinin evet-hayır, uygun-uygun değil, var-yok, yeterli-yetersiz şeklinde değerlendirilerek tehlikelerin belirlenmesini sağlamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Olay ağacını geliştirilmesinde izlenecek yolu aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: Adım1: Başlatıcı olayın belirlenmesi Adım2: Güvenlik bariyerlerinin ve fonksiyonlarının belirlenmesi Adım3: Olay ağacının oluşturulması Adım4: Sonuçların sınıflandırılması Adım5: Her bir dal için koşullu olasılıkların tahmini Adım6: Sonuçların nicelleştirilmesi. Doğru cevap B'dir.

Pasif Yangın Güvenlik Önlemleri: Yapılarda yangın riskinin gerçekleşmesi durumunda boyutlarının sınırlandırılmasına yönelik önlemler olup, binaların tasarım aşamasında başlamakta ve yapıdaki pencere büyüklüklerinden, mekânların birbirine göre konumlandırılmasına, çıkışların, kaçış yollarının boyut ve özelliklerine, kullanılan malzemelerin seçimine kadar pek çok tasarım değişkenini etkilemektedir. Doğru cevap C'dir.