YANGIN VE YANGIN GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 18

Aktif Yangın Güvenlik Önlemleri: Aktif yangın güvenlik önlemleri, yapı tamamlandıktan sonra kurulan algılama, uyarı ve söndürme sistemleri gibi genellikle mekanik savunma ve önleme sistemleridir. Bunlar, yangın başlangıçlarının bulunmasını sağlayan ısı, duman, alev ve gaz dedektörleri gibi algılayıcılar, yangın başlangıçlarını ses çıkararak ve/veya ışıklı olarak kullanıcılara haber veren erken uyarı sistemleri ve yangını kontrol altında tutan söndürme sistemlerinden oluşmaktadır.

Yangın risk analizleri; nitel ve nicel risk analizleri olarak ikiye ayrılmaktadır. Nitel yangın risk analizi, yangın güvenliğinin sağlanabilmesi için, risk oluşturan etmenlerin, deneyim ve gözlemlere dayanarak belirlenmesi, olayların bir senaryo bağlamında, gerçekte nasıl oluşabileceğine yönelik kurguların oluşturulması olarak tanımlanmaktadır. Nitel yangın risk analizinde riski hesaplarken ve ifade ederken sayısal değerler yerine tanımlayıcı (düşük, yüksek, çok yüksek gibi) değerler kullanılmaktadır.

Nicel yangın risk analizi, yangın güvenliğinin sağlanabilmesi için risk oluşturan etmenlerin, hesaplamalar, istatistiki veriler ve ölçümler kullanılarak belirlenmesidir. Tehlikeler, gerçekte nasıl ve ne gibi sonuçlar doğurur sorusu sayısal modellemelerle hesaplanır. Yoruma ve tartışmaya açık olmayan sonuçlar, yangın güvenliğinin eksikliklerini ve/veya kuvvetlendirilmesi gereken unsurları saptar. Nicel risk analizinde, yangın yayılımının modellenmesi, yangının fiziksel ve kimyasal sonuçlarının hesaplanması (ısı yayılım hızı, açığa çıkabilecek enerji), çok boyutlu matris, olay ve hata ağacı hesaplamaları gibi yöntemler kullanılarak yapılmaktadır. Bir riskin zaman içinde alınan tedbirlerle azalıp azalmadığının kontrolü, risklerin kabul edilebilir olup olmadığının tespiti ve risklerin birbirleriyle kıyaslanması açısından önemlidir.

İtfaiye araçlarının binaya yaklaşabildiği son sınırdan binanın dış cephesindeki herhangi bir noktasına olan yatay uzaklığın en çok 45 m olabileceği belirtilmiştir.

Toplanma maçlı binalar:

Kazan Daireleri

• Bu mahaller yangına en az 120 dakika dayanıklı bölmelerle diğer mahallerden ayrılmalı

• Mahal kapıları en az 90 dakika yangına dayanıklı duman sızdırmaz olmalı

• Kullanılan yakıt cinsine göre döşeme ve tavan malzemelerinin seçimi yönetmelikte belirtilen güvenlik sınırları çerçevesinde yapılmalı

• Sıvı yakıtların kullanıldığı yerlerde dökülen yakıtların döşemeye yayılmaması için döşeme üzerinde kanal sistemleri oluşturulmalı

Tip I ve Tip II yapıların yapı elemanları, yanmayan veya sınırlı yanabilen malzemelerden yapılmış olmalıdır. Tip III yapıların ısı duvarları ve yapı elemanları yanmayan veya sınırlı yanabilen malzemelerden yapılmış olmalıdır. Tip IV’te ise yapıların yapı elemanları ahşap malzemeden yapılmıştır. Tüm tiplerde bu malzemelerin yangına dayanıklılık süreleri Tablo 5.4’te verilen değerlerden az olmamalıdır.

Betonarme veya betonarme-çelik kompozit elemanların yangına karşı dayanıklı olabilmesi için, içindeki çelik profil veya donatının en dışta kalan kısımları olan pas payının, kolonlarda en az 3,5 cm kirişlerde 2,5 cm ve döşemelerde en az 2 cm kalınlığında beton ile kaplanmış olması gerekir.

Çelik, tüm olanak ve avantajları ile birlikte yanmaz bir malzeme olmasına ve yangın yüküne herhangi bir katkısı olmamasına rağmen, belirli bir sıcaklık (kritik sıcaklık) karşısında taşıyıcılığını, çok yüksek sıcaklıklarda ise tüm mekanik özelliklerini yitirmektedir.

Kütlesel yalıtım: Çelik taşıyıcı elemanların beton, tuğla vb. malzemelerle çerçevelenmesi veya doldurulması yöntemidir. Çelik elemanların kesit şekillerine göre beton, çelik elemanın içine veya dışına uygulanabilir. Uygulandığı elemanın üzerinde ısısal dağıtım yaparak, taşıyıcı elemanın kritik sıcaklığa ulaşmasını engeller ve diğer dış etkilere karşı koruma sağlar. Ancak betona gömme yöntemi hafif beton kullanılsa bile yapıyı ağırlaştırmaktadır.

Bina yüksekliği 21.50 m’den fazla olan konut harici binalarda ve bina yüksekliği 30.50 m’den fazla olan konut binalarında belirtilen yüksekliklerden daha yukarıda olan katlarında en çok üç kat bir yangın kompartımanı olarak düzenlenmelidir.

Yatayda kullanılan ısı yalıtım malzemeleri ise eğer kolay alevlenen petrol türevi bir malzeme ise, sadece üzeri en az 2 cm kalınlığında şap tabakası ile örtülerek herhangi bir yangın olayında yangın yan ürünleri ile yüzleşmesi engellenmek koşuluyla kullanılabilir.

Yangın ayırıcı fonksiyona sahip olan yük taşıyıcı elemanlar (örneğin; duvarlar, döşemeler ve çatılar) için; R süresi (dakika) tek bir kriterin, yük taşıma kapasitesinin karşılandığı en az süreyi, RE süresi (dakika) iki kriterin, yük taşıma kapasitesi ve bütünlüğün karşılandığı en az süreyi ve REI süresi (dakika) tüm kriterlerin (yük taşıma kapasitesi, bütünlük ve yalıtımın) karşılandığı en az süreyi ifade etmektedir.

Strüktürel / taşıyıcı olmayan elemanlar için ise, E süresi (dakika) bütünlük kriterinin karşılandığı en az süreyi ve EI süresi (dakika) bütünlük ve yalıtım kriterlerinin birlikte karşılandığı en az süreyi ifade etmektedir.

Yanıcılık sınıfını gösteren sınıflandırma düzeylerinin açık ifadeleri aşağıdaki gibidir:

• A1: Hiçbir şekilde yangına katkıda bulunmayan malzeme

• A2: Yangına aşırı derecede sınırlı boyutlarda katkıda bulunan malzeme

• B: Yangına çok sınırlı boyutlarda katkıda bulunan malzeme

• C: Yangına sınırlı boyutlarda katkıda bulunan malzeme

• D: Yangına makul boyutlarda katkıda bulunan malzeme

• E: Yangına karşı tepki performansı kabul edilebilir olan malzeme

• F: Yangına karşı tepki performansı belirlenemeyen malzeme

İlave sınıflandırma olarak duman üretimine dair sınıflandırmaların açık ifadesi de aşağıdaki gibidir:

• s1: Duman gazı üretimi çok sınırlı olan malzeme

• s2: Duman gazı üretimi sınırlı malzeme

• s3: Duman gazı üretimi s1 ve s2 sınıflarının gerekliliklerini karşılamamış olan malzeme

Yangın performansı tayin edilmemiş ve A1, A2, B, C, D, E sınıflarından biri olarak sınıflandırılmayan malzemeler F yanıcılık sınıfına dahildir.

Bir yapı malzemesinin teknik özelliklerinde yanıcılık sınıfı “A2-s1,d0” olarak belirtilmiş ise o malzeme zor yanıcı malzeme demektir.

Çelik: Aslında yanmaz bir malzemedir ve yangın yüküne herhangi bir etkisi / katkısı yoktur. Ancak belirli bir sıcaklık (kritik sıcaklık) karşısında taşıyıcılığını, çok yüksek sıcaklıklarda ise tüm mekanik özelliklerini yitirmektedir. Isıya karşı oldukça duyarlıdır ve ısı yükseldikçe mukavemetinde ve elastiklik modülünde hızlı düşüşler meydana gelir. Korunmasız olduğunda, yüksek sıcaklıklarda yumuşamaya başlayarak mukavemetini yitirir ve şekil değiştirir. Yüksek ısı karşısında artan plastik şekil değiştirmelerle birlikte, çelik konstrüksiyonlarda müsaade edilemeyecek kadar büyük şekil değiştirmelerine neden olur. Uzamalar ısıl gerilmelerin oluşmasına ve normal olarak yüksek sıcaklıklarda burkulma yapmayan kolonun burkulmasına ve daha düşük taşıma gücü göstermesine neden olabilir. Korunmamış çeliğin ısınma oranı, korunmuş çeliğe göre oldukça yüksektir. Bu nedenle, çelik yapı elemanlarının yangına karşı korunması zorunludur

Ahşap: Tutuşma sıcaklığı 250 – 300 oC’dir ve yanma sırasında yaklaşık dakikada 0.5 mm oranında kömürleşme olur, kömür katranı oluştuğunda çekirdek kısmının tutuşması yavaşlar. Bunların yanında ahşap, yangın sırasında yapısal özelliklerini korur. Tutuşabilir, yüzeyinde ateş yayılabilir ancak ahşap kesitinin kalınlığı oranında geç tutuşur. Tutuşma sıcaklığına erişen bir ahşap, gazlar ortaya çıkarır ve bu gazlar oksijenle birleşerek uzun alevli bir yanma oluşturur. Ahşabın bünyesinde bulunan reçine oranı da yanmanın hızını arttırır. Yanma süreci içerisinde ısının artması, ahşabın daha çok gaz çıkarmasına ve yangının devamına yol açar. Zamanla ateş ahşabın daha derin kısımlarına ulaşır ve geriye yavaş yavaş yanan kömür katranı kalır. Böylece ahşap yapı bileşeni taşıma gücünü gittikçe yitirir ve sonunda yapı içerisindeki görevini yerine getiremez olur.

Yalıtım malzemelerini genel olarak iki grupta ele almak mümkündür:

• İnorganik yalıtım malzemeleri; cam yünü, taş yünü, perlit

• Organik yalıtım malzemeleri; Polistre, poliüretan ve polietilen köpükler, çimentolu yonga levhalar vs.