YANGIN VE YANGIN GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 13

Kaçış yollarının başarısında en önemli parametrelerden biri tahliye sürecidir ve tahliye süreci, kalabalık insan topluluğu ve birbirleriyle etkileşimleri,
tehlike oluşturan unsurlar veya karmaşık bina yapıları gibi dış faktörler sebebiyle oldukça karmaşık
hâle gelebilmektedir. Karmaşıklığın altında yatan
temel sebep, sürecin tam olarak anlaşılamamış birçok alt yapı ve süreçten meydana geliyor olmasıdır.
Yapılan araştırmalar sonucu tahliye süreci beş aşamaya ayrılmıştır [5]:
• Algılama süresi
• Farkına varma süresi
• Karar verme süresi
• Harekete geçme süresi
• Hareket süresi

Yaşanmış tahliye süreçlerinden elde edilen verilere göre tehlike altındaki insanların ortak temel
davranış modelleri saptanmıştır. Genel itibarıyla bu
davranış modelleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir [3]:
• İnsanların ilk içgüdüsü çevrelerinde kendilerini güvende hissetmek ihtiyacıdır; bahanelere başvurarak etrafına ve kendine güven
vermeye çalışırlar.
• Özellikle yönlendirme işaretleri belirsiz ve/
veya tutarsız olduğunda, eylem arayışında
bulunurlar. Ne yapılacağı, nasıl mücadele
edileceği, binadan nasıl uzaklaşılacağı hususlarında değerlendirmeler yaparlar.
• Yangın anında gerçekçi ve fedakâr olarak
hareket ederler. Kaçma ya da mücadele
etme kararlarını değerlendirerek sorumluluk alırlar.
• Tahliye hareketine başlamadan önce
güzergâh planı yaparlar ve genellikle her zaman kullanılan bildikleri yolları kullanırlar.

Kaçış yollarının planlanmasında dikkate alınacak temel parametreler aşağıda verilmiştir:
• Her tür kullanıcı için yeterli sayıda, kapasitede ve nitelikte çıkış sağlamak
• Birbirlerine alternatif olabilecek farklı çıkışlar düzenlemek
• Çıkış güzergâhlarını yangın ve yan ürünlerinin etkisinden tamamen yalıtmak / arındırmak
• En basit, görünebilir ve net şekilde düzenlemek
• Kaçış güzergâhının başladığı kottan son çıkışa kadar sürekliliğini sağlamak

Merdivenlerin tüm bileşenleri ile birlikte doğru
boyutlandırılması ve yetkin bir şekilde donatılması
yangın güvenliği açısından son derece önemlidir.
Bu bağlamda yangın merdivenlerinin sahip olması
gereken optimum nitelikler ve fiziksel özellikler söz
konusudur:
• Merdiven kollarında birbiri ardına en az
dört, en fazla 17 basamak yapılabilir.
• Dört basamaktan daha az kot farklarına sahip
olan tüm kot farkları rampalarla geçilmelidir.
• Yön değişimlerinde ve en fazla 17 basamaktan sonra merdiven kolu genişliğinden daha
dar olmayacak en ve boy oranlarına sahip
sahanlıklar düzenlenmek zorundadır. Sahanlıklar arasında olabilecek kot farkı ise en
fazla 3 m olmalıdır.
• Yüksek yapılarda merdiven kolunun genişliği 120 cm’den daha dar olmamalıdır. İlgili
hesaplamalar ve planlamalar dahilinde genişliği 200 cm’yi geçecek şekilde düzenlenen
merdivenler, tahliye akışının kontrolü için
100 cm’den dar ve 160 cm’den geniş olmayacak şekilde korkuluklarla bölünmelidir.

• Merdiven kolu genişliği değerlendirilirken iki tür genişlikten söz edilebilir. Konstrüktif genişlik
(Lk) merdivenin çıkış hattına paralel kenarları arasında kalan boşluğu tanımlar. Ancak merdiven
üzerine kurulacak olan korkuluk ve küpeşte ile konstrüktif genişlik daralabilmektedir. Küpeştelerin
arasında kalan temiz genişlik ise faydalı genişliktir (Lf) ve kaçış merdivenlerinde faydalı genişlik
esas alınmalıdır. Küpeşte çıkıntısının 80 mm’sinin faydalı genişliğe ilave edilebilmesi mümkündür.
Şekil 7.4 Merdiven kollarının genişliğinde konstrüktif ve faydalı genişlikler
• İki merdiven kolu arasındaki baş kurtarma yüksekliğinin optimum ölçüsü basamak üzerinden 210
cm olarak belirlenmiştir.

Kullanıcı yükü, tasarım standartlarından gelen bir mahalde işlevine bağlı olarak kişi başına düşmesi
gereken alan üzerinden hesaplanır. Her bir kat için yapılan işlevsel analiz sonuçlarına göre katta bulunan
mahaller ve alanları belirlenir. İlgili mahallere ait kullanıcı yükü katsayıları BYKHY Ek-5/A tablosundan
bulunur ve yapılacak küçük hesaplamalarla mahalde olan kişi sayısı hesaplanmış olur. Kullanıcı yükü hesabında kullanılan formül aşağıda verilmiştir:
Kullanıcı Yükü = Kullanım Alanı / Kullanıcı Yükü Katsayısı

Acil durum aydınlatmasının zorunlu
olduğu yapı tipleri aşağıda verilmiştir:
• Hastaneler, huzurevleri ve eğitim amaçlı binalar
• Kullanıcı yükü 200’den fazla olan bütün
binalar
• Zemin seviyesinin altında 50 veya daha fazla kullanıcısı olan binalar
• Penceresiz binalar
• Otel, motel ve yatakhaneler
• Yüksek tehlikeli yerler
• Yüksek binalar

Acil durum yönlendirme işaretlerinin zorunlu olduğu alanlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Tüm çıkış kapıları
• Kaçış güzergâhı üzerindeki yön değişim noktaları
• Kaçış koridorları boyunca
• Merdivenler
• Zemin seviyesinin değişim noktaları
• Tüm yangın söndürme ve yangın alarm cihazlarının etrafı
• İlk yardım noktaları
• Emniyet ekipmanlarının bulunduğu yerler
• Tehlike riski yüksek alanlar

Yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan konut binaları ile içinde 50 kişiden
fazla insan bulunan konut dışı her türlü yapıda, binada, tesiste, işletmede ve içinde 200’den fazla kişinin
barındığı sitelerde aşağıdaki acil durum ekipleri oluşturulur:
• Söndürme ekibi
• Kurtarma ekibi
• Koruma ekibi
• İlk yardım ekibi

Kapalı ve açık otoparklar, bina otoparkları vs. motorlu ulaşım ve taşıma araçlarının bekletildiği ve muhafaza edildiği yerler olup depolama amaçlı tesislerdir. Doğru cevap D’dir.

Okullar ve hapishaneler düşük tehlike sınıfında, havai fişek fabrikaları ile otobüsler yüksek tehlike sınıfındadır. Fırınlar ise orta tehlike sınıfındadır. Doğru cevap C’dir.

Kazan daireleri için önlemler:

Buna göre doğru cevap A’dır.

TS 9935’e göre yangın dayanımları açısından yapılar dört gruba ayrılmıştır:

Tip I – Yanmayan: Tip I-445 ve Tip I-332 olmak üzere iki tipi vardır.
Tip II – Yangına Dayanıklı: Tip II-222 ve Tip II-111 olmak üzere iki tipi vardır.
Tip III – Dış Yüzeyleri Korumalı: Tip III-211 ve Tip III-200 olmak üzere iki tipi vardır.

Tip IV – Ahşap Karkas: Tip IV-111 ve Tip IV-000 olmak üzere iki tipi vardır.

Doğru cevap E’dir.

Kütlesel yalıtım: Çelik taşıyıcı elemanların beton, tuğla vb. malzemelerle çerçevelenmesi veya doldurulması yöntemidir. Çelik elemanların kesit şekillerine göre beton, çelik elemanın içine veya dışına uygulanabilir. Uygulandığı elemanın üzerinde ısısal dağıtım yaparak, taşıyıcı elemanın kritik sıcaklığa ulaşmasını engeller ve diğer dış etkilere karşı koruma sağlar. Ancak betona gömme yöntemi hafif beton kullanılsa bile yapıyı ağırlaştırmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Yangın riski yüksek olan alanların diğer alanlardan ayrılması, bir alanda çıkacak yangından dolayı, diğer alanlarda oluşabilecek hasarları azaltmak, kullanıcıların sığınabileceği güvenli alanlar oluşturmak ve yangın boyutlarını sınırlayarak söndürme çalışmalarını kolaylaştırmak amacıyla yapılan bölümleme / kompartımantasyon yapıyı yönetmeliklere uygun olarak yeterli yangın direncine sahip duvar ve döşemelerle kendi içinde bölümlere ayırmaktır. Doğru cevap B’dir.

Düşey iç bölmeler ve yangın duvarları, iki bina arasında veya aynı bina içinde farklı yangın yüküne sahip hacimlerin birbirinden ayrılması gereken durumlarda, yangının ilerlemesini ve yayılmasını belirlenmiş bir süre için durduran düşey elemanlardır ve üzerlerinde delikler ya da boşluklar olmamalıdır. Ancak kapı ve sabit ışık penceresi gibi boşluklardan kaçınmak mümkün değilse, bunlar da en az bölme ya da duvarın yangın dayanımının yarı süresi kadar yangına dayanıklı ve kesici özellik taşımalıdır. Düşey bölmelerin ya da yangın duvarlarının üzerinde bulunan kapıların otomatik olarak kendiliğinden kapanmaları zorunludur ve bu tür yarı dayanımlı boşlukların çevresi, her türlü yanıcı maddeden arındırılmış olmalıdır. Yüksek binalarda çöp, haberleşme, evrak ve teknik donanım gibi düşey tesisat şaft ve baca duvarlarının yangına en az 120 dakika ve üzerlerindeki kapakların en az 90 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması gerekir. Şu halde doğru sıralama E seçeneğinde verilmiştir.

Yapıda bulunan duvar, döşeme, kolon, kiriş, merdiven, çatı gibi yapı bileşenlerinin ya da elemanlarının yangın esnasında yük taşıma, bütünlük ve yalıtkanlık özelliklerini belirlenen bir süre boyunca koruyarak yangına dayanması “yangına karşı dayanım (direnç)” olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Yük taşıma kapasitesi R ile, standart zaman-sıcaklık eğrisi altında dayanıklılık süresi DH ile, gücün sürekliliği veya sinyal verilmesi (alarm) P veya PH ile, duman sızıntısı S ile ifade edilmektedir. D, sabit sıcaklık altında dayanıklılık süresini ifade etmektedir. Doğru cevap A’dır.

Bütünlük E ile ifade edilmektedir. Doğru cevap B’dir.

BYKHY hükümleri gereği aktif yangın güvenlik sistemlerinin yeterli ve yetkin olarak uygulanmasındaki sorumluluk aşağıdaki gibi dağıtılmıştır:

Yangın güvenliği kavramının alt sistemlerinden bir tanesi olan aktif yangın güvenlik sistemleri, yangın olayını en kısa sürede keşfetmek, bina kullanıcılarını uyarmak ve güvenli bir ortam içerisinde tahliyelerini sağlamak, en yakın itfaiye birimlerini haberdar etmek, yangını başladığı mahalde sınırlandırarak kontrol altına almak, yangının büyüklüğüne bağlı olarak söndürmek veya yangına müdahale ekipleri gelinceye kadar zaman kazanmak amacıyla uygulanan yöntemlerdir. Doğru cevap B'dir.