YANGIN VE YANGIN GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 11

Çelik taşıyıcı sistemli yapılarda yangın kompartıman alanlarının belirlenmesi, boyutlandırılması ve
detaylandırılması, yangın bariyerlerinin tesis edilmesi, uygun yangın algılama ve otomatik söndürme sistemlerinin tasarımı ve uygulaması önemsenmesi gereken yangın güvenlik önlemleridir. Ayrıca çelik elemanların yetkin yöntemlerle yalıtılarak yangından korunması gerekmektedir. Bunlara örnek olarak, Kütlesel yalıtım, Çerçeveyi sarma yöntemleri ile yalıtım, Kutuya alma – Plakalar/Levhalar ile yalıtım, Çelik bileşenlerde su dolaştırılarak soğutulması ile korunum, Kolonların dışarıya alınması yöntemi ile korunum sayılabilir. Doğru cevap C'dir.

Bina kullanım sınıflarına bağlı olarak binalarda zorunlu oluşturulması gereken en fazla kompartıman alanları BYKHY’nin Ek-4 olarak verdiği tabloda belirtilmiştir. Buna göre sağlık amaçlı binalarda en fazla kompartıman alanı 1500 metrekaredir. Binalarda uygun yangın kontrol sistemleri (otomatik algılama, yağmurlama sistemi, duman tahliye sistemi ve benzeri) yapılmış ise kompartıman alanı 2 katına çıkarılabilir. Doğru cevap B'dir.

Yapı Elemanlarının Yangına Dayanım (Direnç) Sembollerine örnek olarak R Yük taşıma kapasitesi,    E Bütünlük, I Yalıtım, W Işınım yayma ve M Mekanik dayanım verilebilir. Doğru cevap D'dir.

Yangın dayanıklılık süresi (dakika); R, REI, RE, EI, E harflerinden sonra, dakika cinsinden performans süreleri 15, 20, 30, 45, 60, 90, 120, 180, 240 veya 360 olarak ifade edilmektedir. Örneğin; REI 120 ölçütü yapı elemanının 120 dakika boyunca yük taşıma kapasitesi, sistem bütünlüğü ve yalıtım performanslarını sağladığını ifade etmektedir. Yapı elemanlarının yangına dayanım sembolleri ve yangın dayanım süreleri ile bina kullanım sınıflarına göre yangın dayanım sürelerine ait veriler BYKHY’nin Ek-3/A, B ve C tablolarında verilmiştir. Doğru cevap C'dir.

TS EN 13501-1+A1, yapı malzemelerinin yangın performansının ve olası bir yangının başlamasına olan katkısının belirlenmesine yönelik bir sınıflandırma standardıdır ve değerlendirme sonuçları, yanıcılık sınıfı için A1, A2 ve B, C, D, E ile F; duman üretimi için s1, s2 ile s3 ve yanma damlacıkları / tanecikleri oluşumu için d0, d1 ile d2 şeklinde olmaktadır.

Yanıcılık sınıfını gösteren sınıflandırma düzeylerinin açık ifadeleri aşağıdaki gibidir:

A1: Hiçbir şekilde yangına katkıda bulunmayan malzeme

A2: Yangına aşırı derecede sınırlı boyutlarda katkıda bulunan malzeme

B: Yangına çok sınırlı boyutlarda katkıda bulunan malzeme

C: Yangına sınırlı boyutlarda katkıda bulunan malzeme

D: Yangına makul boyutlarda katkıda bulunan malzeme

E: Yangına karşı tepki performansı kabul edilebilir olan malzeme

F: Yangına karşı tepki performansı belirlenemeyen malzeme

Binaların inşasında kullanılan yapı malzemeleri, yangın güvenliği hususunda öncelikli olarak binaların taşıyıcı sistemlerinde ve duvarlarında kullanılan malzemeler, yalıtım malzemeleri ve kaplama malzemeleri olarak üç grupta ele alınabilir.

Taşıyıcı sistemler ve duvar elemanlarında en yaygın kullanılan yapı malzemeleri beton, çelik, ahşap esaslı malzemeler ve tuğlalardır.

Tuğlalar: Üretimleri aşamasında yüksek ısılara maruz kalmaktadırlar. Bu nedenle yangına maruz kalmış bir tuğla duvarda renk değişikliği veya dayanım kayıpları beklenmemelidir. Ancak yangın esnasında oluşan çevre sıcaklığının 1200 oC’den yüksek olduğu durumlarda tuğla duvarlarda sinterleşmeye rastlanır.

Yalıtım malzemelerini genel olarak iki grupta ele almak mümkündür:

İnorganik yalıtım malzemeleri; cam yünü, taş yünü, perlit

Organik yalıtım malzemeleri; Polistre, poliüretan ve polietilen köpükler, çimentolu yonga levhalar vs.

Taş yünü: Yerli olarak temin edilen inorganik ham maddelerin 1350 °C - 1400 °C’de ergitilerek elyaf hâline getirilmesi sonucu oluşmaktadır.

Yangın damperleri, havalandırma kanallarının yangın kompartıman duvarlarını geçtikleri noktalarda, duvarın niteliğini koruyacak zorunlulukların tamamını sağlamak zorundadır. Perde, klape ve çok kanatlı olmak üzere üç çeşit yangın damperi bulunmaktadır.

Basınçlandırma sistemi çalıştığı zaman, bütün kapılar kapalı iken basınçlandırılan merdiven yuvası ile bina kullanım alanları arasındaki basınç farkının en az 50 Pa olması şarttır. Açık kapı durumu için basınç farkı en az 15 Pa olmalıdır.

Atrium alanlarının dar kesitli baca gibi çalışmaması için hiçbir noktada 90 m2’den daha küçük olmasına izin verilmez. Bunun mümkün olmadığı durumlarda ise atriuma açılan döşemelerin boşluk sınırından aşağıya en az 45 cm sarkan duman perdelerinin yapılması zorunlu tutulmuştur. Duman perdelerine 15 – 30 cm uzaklıkta yerleştirilecek olan yağmurlama sistemleri ile ilave koruma yapılması da gerekmektedir. Bu yağmurlama sistemlerinin tesisinde yağmurlama başlıkları arasındaki mesafe ise 2 m olmalıdır.

Yapılan araştırmalar sonucu tahliye süreci beş aşamaya ayrılmıştır [5]:

Algılama süresi

Farkına varma süresi

Karar verme süresi

Harekete geçme süresi

Hareket süresi

Panik:

Belli belirsiz kavranabilen, gerçek veya varsayılan tehlikelerden kaynaklanan; genellikle insan vücudunu etkileyen, güvende olabilmek için tedbirsiz ve aşırı güç sarf etmeye yol açan, korku ve tedirginlik sonucu birden ve şiddetli ortaya çıkan histir.

Kaçış uzaklığının ölçülmesine mekânların içerisindeki en uzak noktadan başlanır. Bu noktaya gelen duvarın 40 cm önü itibarıyla ölçülür.

Kişi sayısına bağlı olarak çok amaçlı salonlar, restoranlar, spor salonları gibi büyük hacimlere sahip alanlarda 500 kişiyi aşan mekânlarda en az 3, 1000 kişiyi aştığı durumlarda ise en az 4 çıkış sağlanmalıdır.

Yangın Merdivenlerinin Özellikleri: Bir merdivenin bileşenlerini aşağıdaki şekilde olduğu gibi tanımlamak mümkündür.

Merdivenlerin tüm bileşenleri ile birlikte doğru boyutlandırılması ve yetkin bir şekilde donatılması yangın güvenliği açısından son derece önemlidir. Bu bağlamda yangın merdivenlerinin sahip olması gereken optimum nitelikler ve fiziksel özellikler söz konusudur:

• Merdiven kollarında birbiri ardına en az dört, en fazla 17 basamak yapılabilir.

• Dört basamaktan daha az kot farklarına sahipolan tüm kot farkları rampalarla geçilmelidir.

• Yön değişimlerinde ve en fazla 17 basamaktan sonra merdiven kolu genişliğinden daha dar olmayacak en ve boy oranlarına sahip sahanlıklar düzenlenmek zorundadır. Sahanlıklar arasında olabilecek kot farkı ise en fazla 3 m olmalıdır.

• Yüksek yapılarda merdiven kolunun genişliği 120 cm’den daha dar olmamalıdır. İlgili hesaplamalar ve planlamalar dahilinde genişliği 200 cm’yi geçecek şekilde düzenlenen merdivenler, tahliye akışının kontrolü için 100 cm’den dar ve 160 cm’den geniş olmayacak şekilde korkuluklarla bölünmelidir.

Merdiven kolu genişliği değerlendirilirken iki tür genişlikten söz edilebilir. Konstrüktif genişlik(Lk) merdivenin çıkış hattına paralel kenarları arasında kalan boşluğu tanımlar. Ancak merdiven üzerine kurulacak olan korkuluk ve küpeşte ile konstrüktif genişlik daralabilmektedir. Küpeştelerin arasında kalan temiz genişlik ise faydalı genişliktir (Lf) ve kaçış merdivenlerinde faydalı genişlik esas alınmalıdır. Küpeşte çıkıntısının 80 mm’sinin faydalı genişliğe ilave edilebilmesi mümkündür.

Kendiliğinden kapanan düzeneklerle donatılmış ve duman sızdırmaz nitelikte olan yangın kapılarının 4 kattan daha az kata hizmet veriyor ise en az 60 dakika, bodrum katlara ve 4 kattan daha fazla kata hizmet veriyor ise en az 90 dakika yangına karşı dayanıklı olması gerekmektedir.