YANGIN VE YANGIN GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 4

Uluslararası Standardizasyon Kuruluşu - ISO (International Organization for Standartization) Kuruluş Yılı:1947

Ülkemizde yangın güvenliği ile ilgili standartlar Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından hazırlanmaktadır.

BYKHY hükümlerinin uygulanmasında proje ve yapım ile ilgili konularda tereddüde düşülen, yorumlanması gereken veya belirsizlikler içeren hususlar hakkında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetkilidir.

2002 yılında yürürlüğe giren BYKHY, yaşanan gelişmeler doğrultusunda duyulan ihtiyaç çerçevesinde 2007 ve 2009 yıllarında revize edilmiş, 2015 yılında yapılan değişiklikler ile şimdiki son halini almıştır.

BYKHY içindeki kısımlar ve kapsamlarına göre;

Osmanlı’da ise düzenli yangın söndürme teşkilatı 1714’te kurulmuş ve itfaiye teşkilatının değişimi dört aşamadan geçmiştir. 1714-1826 arasında Yeniçeri İtfaiye Ocağı, 1826-1874 arası Semt Tulumbacıları dönemi, 1874-1923 arası Askerî İtfaiye Teşkilatı ve sonuncusu da bugünkü itfaiye teşkilatının esasını teşkil eden Cumhuriyet Dönemi İtfaiye Teşkilatıdır.

BİNALARDA YANGIN GÜVENLİĞİ YAKLAŞIMLARI

İşlevi ne olursa olsun, her türlü yapı için yangın riskinin gerçekleşme olasılığı söz konusudur. Özellikle kullanıcı sayısının fazla olduğu yapılarda, gerekli uyarılar ve önlemler alınmamışsa riskin gerçekleşmesi ve korkunç sonuçların ortaya çıkması an meselesidir. Ancak yapıların planlanma özelliklerine, konumlarına ve işlevlerine bağlı olarak riskin gerçekleşme olasılığı ve gerçekleştiği durumda neden olabileceği can ve mal kayıplarının boyutları, yapıdan yapıya farklılık göstermektedir. Yangın riskinin gerçekleşme olasılığının bağlı olduğu etkenler şunlardır [2]: • Yapının işlevi • Konstrüksiyonun yanabilirliği • Planlama hataları • Yapının yangın yükü • Dikkatsiz malzeme seçimi • Döşeme ve son kat malzemeleri • Yanıcı malzemelerin göz ardı edilen davranışları (cila vb.) • İşçilik ve detaylandırma hataları Yangın riskinin gerçekleşmesi durumunda trajik sonuçların ortaya çıkmasında önemli olan etkenler ise aşağıdaki gibi sıralanabilir

Yukarıda sıralanan amaçlar yangından korunma konusunda alınacak kararları, önlemleri, uygulanacak yöntem ve usulleri belirlemektedir. Alınan önlemlerle sağlanacak başarı, binanın yangın güvenliği performansını ortaya koyacaktır. Yapıda yangın güvenliğini sağlamada uygulanacak taktikler aşağıdaki gibi sıralanabilir [3]. • Önleme tedbirleri: Yakıt olarak, tutuşmaya neden olabilecek her şeyi ve tutuşma kaynaklarını kontrol altına alarak yangının çıkmasını engellemek • Algılama: Gerçekleşen bir yangın olayını erken safhada keşfetmek • İletişim: Tutuşma olduğunda, yangın başladığını haber vererek kullanıcıları uyarmak ve söndürme sistemlerini harekete geçirmek • Kaçış: Yapı içerisinde ve çevresinde bulunan kullanıcıları duman, zehirli gazlar ve sıcaklıktan etkilenmeden güvenli bölgelere ulaştırmak • Zapt etme: Yangını başladığı mahalde, mümkün olduğunca küçük alanlarda sınırlayarak yapı içerisinde serbestçe yayılmasını önlemek • Söndürme: Yangın çıktıktan sonra tehlikeyi en az zararla atlatabilmek için yangının hemen söndürülmesini sağlamak

Tablo 3.3 Binalarda yangın ve yan ürünlerin yayılmasına olanak veren yatay ve düşey bağlantılar [11]

Düşey Bağlantılar:                                                                  Yatay Bağlantılar:

Örneğin, bir binada yangın çıkma olasılığı 3, yangın sonrası meydana gelecek zarar 4 ise, risk skoru 3 x 4 = 12 olacaktır.

Tablo 3.11 Sonucun kabul edilebilirlik değerleri [13] SONUÇ EYLEM Tolere Edilemez Riskler (Skor:25) Belirlenen risk kabul edilebilir seviyeye düşürülünceye kadar analiz yapılan bölümde güvenlik riski yüksektir. Acil önlemler alınması zorunludur. Can ve mal güvenliği açısından bölümün kullanılması uygun değildir. Çözüm sırası 1. önceliklidir. Önemli Riskler (Skor:15-16-20) Belirlenen risk kabul edilebilir seviyeye düşürülünceye kadar ilave güvenlik önlemleri sağlanmalı, zorunluluk gerekmedikçe kullanım sağlanmamalıdır. Çözüm sırası 2. önceliklidir. Orta Düzeydeki Riskler (Skor:8-9-10-12) Belirlenen risk kabul edilebilir seviyeye düşürülünceye kadar, alternatifler kontrollü biçimde kullanılabilir. Çözüm sırası 3. önceliklidir. Katlanabilir Riskler (Skor:2-3-4-5-6) Belirlenen risk kabul edilebilir seviyeye düşürülünceye kadar mevcudun minimum gerekliliklere uygunluğu sağlanmalıdır. Çözüm sırası 4. önceliklidir. Önemsiz Riskler (Anlamsız) (Skor:1) Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için özellikli bir çalışmaya gerek olmayabilir.

Tablo 3.2 Risk alanlarını ve olasılıklarını saptamak için sorgu adımları.

Yangın ve Yangın Güvenliği 1. Yangın riskini sınırlamaya yönelik eylemler [2]: • Yangın yükünün belirlenmesi • Yapının arazi üzerindeki konumunun değerlendirilmesi • Yapı malzemelerinin ve yapı elemanlarının yangın karşısındaki davranışlarının irdelenmesi • Yapı taşıyıcı sisteminin yangından korunumunun sağlanması 2. Yangın riskinin gerçekleşmesi durumunda en az can ve mal kaybı ile atlatılmasına yönelik önlemler [2]: • Yapılarda duman kontrolünün sağlanması • Yangından kaçış yollarının planlanması • Yangın kompartımanlarının oluşturulması • Yangına müdahale olanaklarının değerlendirilmesi 2. Aktif Yangın Güvenlik Önlemleri: Aktif yangın güvenlik önlemleri, yapı tamamlandıktan sonra kurulan algılama, uyarı ve söndürme sistemleri gibi genellikle mekanik savunma ve önleme sistemleridir. Bunlar, yangın başlangıçlarının bulunmasını sağlayan ısı, duman, alev ve gaz dedektörleri gibi algılayıcılar, yangın başlangıçlarını ses çıkararak ve/veya ışıklı olarak kullanıcılara haber veren erken uyarı sistemleri ve yangını kontrol altında tutan söndürme sistemlerinden oluşmaktadır.

Tablo 3.3 Binalarda yangın ve yan ürünlerin yayılmasına olanak veren yatay ve düşey bağlantılar

Risk gerçekleştiği durumda gerek bina kullanıcılarının ve gerekse olaya müdahale eden ekiplerin can güvenliğini esas alan yaklaşımlar, 2002 yılından beri yürürlükte olan (Türkiye Yangından Korunma Yönetmeliği) 2007 ve 2009’da büyük revizyonlar geçiren (Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik), dönem dönem geliştirilme ve iyileştirilmesi için değişikliklere maruz kalan ve en son 9 Temmuz 2015’te yenilenen yönetmelik ile de garanti altına alınmıştır.

Basınçlandırma: Kaçış yollarındaki iç hava basıncını yapının diğer mekânlarındaki basınca göre daha yüksek tutarak duman sızıntısını önleme yöntemidir.

Yüksek bina tabiri, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikte bina yüksekliği 21.50 m’den, yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan binalar olarak tanımlanmıştır. Yüksek bina tanımı yerel olanaklarla yakından ilgilidir. Bina yüksekliğinden kaynaklanan risklere (can güvenliği ve boşaltma olanakları ile yangın söndürme işlemlerinde yaşanacak güçlükler ve imkansızlıklar) bağlı olarak olanaklar çerçevesinde değerlendirilmelidir.

Bir yangın olayının gerçekleşmesinde tutuşma
kaynağı, yakıt ve oksijenden oluşan yangın üçgeni
kuralı söz konusudur. Üçgeni oluşturan bu üçünden herhangi birisi olmadığında, zincir bozulur ve
yangın olayı gerçekleşmez. Ancak yangın bir kez
başladı mı çok çabuk gelişir ve yayılır.

Tutuşma Kaynakları:
• Sigara, kibrit, çakmak
• Çıplak ateş
• Elektrik, gaz ya da sıvı yakıtlı ısıtıcılar (Sabit ya da taşınabilir)
• Kaynak ya da bileme gibi işlemler
• Mutfaklarda pişirme sürecinde yer alan
aletler
• Mekanik tesisat
• Elektrik tesisatında meydana gelen aksaklıklar ve hatalar
• Halojen lambalar gibi aydınlatma elemanları
• Havalandırma kanallarında meydana gelen
tıkanmalar
• Sıcak yüzeyler
• Statik elektrik
• Metal elemanların birbirine çarpması ile kıvılcım ortaya çıkması
• Güç hattını taşıyan kablolarda kırılmalar
• Kundaklama

26 Temmuz 2002 yılında Bakanlar Kurulu tarafından kabul edilen “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY)” ile başlamıştır.