YAKINÇAĞ AVRUPA TARİHİ

1914 yılında başlayan Birinci Dünya Savaşı, insanlığın o ana kadar gördüğü en büyük yıkım oldu. Bu büyük felaketin ardından yeniden kuru- lan düzenin ana hedefi, böyle bir trajedinin tekrar etmesini önlemekti. Ancak kısa süre sonra Avrupa ve Dünya daha da acı olaylara tanıklık etti.

Birleşmiş Milletler örgütünün kurucu anlaşmasını hazırlamak amacıyla toplanan konferansın çalışmaları yaklaşık iki ay devam etti. Konferansa katılan 51 ülke temsilcisi sonunda Birleşmiş Milletler Antlaşması’nı imzaladılar. Söz konusu metin, katılımcı devletler tarafından da onaylandıktan sonra 24 Ekim 1945’de yürürlüğe girdi. Örgütün bundan sonraki ilk görevi, uluslararası barışın ve güvenliğin sağlanması ve korunmasıydı.

1805 yılında kazandığı Trafalgar Deniz Zaferi ile 19.yüzyılın tek hâkimi olacağını ilan eden İngiltere’nin yanı sıra Fransa ve İtalya’nın durumları da savaşın ardından oldukça hüzün verici bir hal almıştır. Her iki dünya savaşını galip bitirse de özellikle ikincisinden sonra İngiltere ekonomik olarak tükenmiştir. Savaş, İngiltere’nin kendi ülkesi dışındaki yaklaşık 40 milyar dolarlık yatırımını eritmiştir.

İngiltere Başbakanı Churchill ile Sovyet lideri Stalin, daha savaş devam ederken 1944 yılında Moskova’da buluşarak Doğu Avrupa ülkelerinin kaderini belirledikleri Yüzdeler Anlaşması’nı imzalamışlardı. Ancak Almanya’nın geleceğine karar verilmemişti. Stalin, uygulanacak yaptırımlarla Almanya’nın, uzun süre ayağa kalkamamasını istiyor ve bu konuda acı tecrübelere sahip Fransa da benzer bir yol izlenmesini talep ediyordu.

Batı Almanya, ileride Doğu Almanya ile birleşmesi halinde savaş sonrasında kurulan dengeyi bozabilecek en ciddi ülkeydi. Bu düşünceden hareketle Batı Almanya, 9 Mayıs 1955’de NATO üyesi yapıldı. Bu üyelik en çok Sovyetler Birliği’ni rahatsız etti.

İkinci Dünya Savaşı’nın hemen sonra- sında Orta ve Batı Avrupa ülkeleri arasındaki işbirliğini artıracak pek çok anlaşma ve kurum hayata geçirildi. Mesela 1948 yılında Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü kurulurken aynı yıl Brüksel Antlaşması da imzalandı. Bir yıl sonra ise bir danışma meclisine de sahip olan Avrupa Konseyi oluşturuldu. Ancak ABD’nin desteğine ihtiyaç duyulduğu için bu kurumların başarısı sınırlı düzeyde kaldı.

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından her geçen gün biraz daha toparlanan Avrupa’da önce Fransa sonra da Almanya başrol oynamayı istemişlerdir. İkinci Dünya Savaşı sırasında sürgündeki Fransız hükümetinin liderliğini yapmış olan Charles de Gaulle, Fransız dış politikasının ABD’den bağımsız olması gerektiğini öne sürmüştür. De Gaulle, savaş sonrasındaki siyasi çekişmeler sebebiyle istifa etmiştir.

ABD, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ana rakibi olarak gördüğü Sovyetler Birliği’ni yakından izlemek için U-2 casus uçaklarını devreye sokmuştu. Buna karşın Sovyetler Birliği de Florida eyaletine oldukça yakın mesafedeki Küba’ya balistik füzeler yerleştirdi. İşin ilginç tarafı, Sovyetlerin bu eyleminden ABD haberdar olmamıştı. Bunu öğrendi- ği andan itibaren ABD ile Sovyetler arasında nükleer bir kriz çıktı. (16-28 Ekim 1962) Dünya açık bir nükleer savaş tehdidi altına girmişti. Ancak her iki ülke de krizi görüşmeler yoluyla çözmeyi başardılar.

1972’de Nixon ve Sovyet liderleri “barış içinde bir arada yaşama” hedefini teyit ederek SALT-I anlaşmasını imzaladılar. Anlaşma ile iki devlet, füze savunma kapasitesini azaltma ve saldırı silahlarını da beş yıl boyunca sabit tutma konusunda uzlaştılar. Anlaşma silahlanma yarışına son vermese de iki tarafın önleyici saldırı endişelerinin giderilmesi ve görüşmelerin devam etmesini sağladı. Nitekim 1979 yılında yürütülen SALT-II görüşmelerinde de sonuca ulaşıldı. Ancak aynı yıl Sovyetlerin Afganistan’ı işgal etmesiyle ABD, bu anlaşmayı onaylamadı.

9 Aralık 1991’de de Rus, Ukrayna ve Beyaz Rusya Cumhuriyetlerinin liderleri bir araya gelerek Sovyetler Birliği’nin dağıldığını ve yerine daha gevşek yapılı Bağımsız Devletler Topluluğu’nun kurulduğunu ilân ettiler. 25 Aralık 1991 günü ise Gorbaçov, televizyondan artık tarihe karışmış bir ülkenin başkanı olarak istifasını sundu.

4-11 Şubat 1945 yılında gerçekleştirilen Yalta Konferası'nda savaş sonrasında Almanya'nın müttefikler arasında nasıl bölüşüleceği kararlaştırılmıitır. Buna göre Almanya üç devlet arasında çeşitli işgal bölgelerine ayrılmıştır. ABD, güneybatı; Sovyetler, doğu ve İngiltere, kuzeybatı Alman topraklarını işgal edecekti.

25 Nisan 1945 yılında gerçekleştirilen San Francisco Konferansı'nda ciddi bir rol oynamayı beceremeyen Milletler Cemiyeti yerine Birleşmiş Milletler örgütünün kurucu antlaşması imzalanmıştır. 51 ülkenin temsilcileriyle katıldığı konferans metni 24 Ekim 1945'te yürürlüğe girmiştir.

17 Temmuz - 2 Ağustos 1945 tarihleri arasında Postdam'da buluşan Müttefik Devletler Almanya'nın Nazizm'den temizlenmesi gündem maddesinin yanında Rusya ile Abd ve İngiltere arasının açıldığı bir konferans gerçekleştirmişlerdir.

Temmuz-Ekim 1946'da Paris'te gerçekleşen konferansta savaştan yenik çıkan Macaristan, Romanya, Bulgaristan, İtalya ve Finlandiya'nın durumları görüşülmüştür. Danimarka bu ülkelerden birisi değildir.

H.S. Truman Mart 1947'de yaptığı konuşmasında içeriden ve dışarıdan tehdit altında kalan hür ülkelerin ABD tarafından desteklenmesi gerektiğini ilan etmiştir. Türkiye ve Yunanistan'ın işgale uğramasını ya da otoriter bir yönetimle karşılaşmasını engellemek amacıyla 400 milyon Dolar yardım teklif etmiştir. Bu teklif tarihe Truman doktrini olarak geçer.

Marshall Yardımı adıyla anılan program 1948-1951 yılları arasında devam etmiş ve tüm Avrupa ülkelerinin kalkınması amacıyla yapılmıştır. Sovyetler Birliği savaşın yarattığı tahribatın ortaya çıkmaması amacıyla bu yardıma başvurmamıştır.

Ukrayna Brüksel Anlaşması'na katılmamıştır. Brüksel'de İngiltere, Fransa ve Benelüks (Belçika, Hollanda ve Lüksemburg) toplanmış ve Sovyet tehdine karşı görüşmeler yapmışlardır.

1961 Ağustos'unda Batı Berlin'in çevresinin önce tel örgülerle sonra da duvarla çevrilmesi kararı verilmiştir. Böylelikle Almanya'nın birleştirilmesi düşüncesi gündem dışı kalmış ve bölünmüş bir Almanya ortaya çıkmıştır.

Küba 16-28 Ekim 1962 tarihleri arasında ABD ile Sovyetler Birliği arasında nükleer bir gerginliğin yaşanmasına sebep olan krizin yaşandığı Orta Amerika ülkesidir. Sovyetler Birliği Florida Eyaletine oldukça yakın olan Küba'ya balistik füzeler yerleştirmiş ve sonrasında bundan haberdar olan ABD ile buı sebepten kriz yaşamıştır.

Malta 1989 yılında ABD başkanı G.W. Bush ile Sovyetler Birliği başkanı M. Gorbaçov arasında geçen ve Soğuk Savaş'ın sonlandığı görüşmeye ev sahipliği yapan ülkedir. Bu zirvede iki blok arasındaki rekabetin sona erdiği tekrarlanmış ve bölünmüş Avrupa'nın tamamen tarihe karışması yönünde hayati bir aşama geçilmiştir.