YAKINÇAĞ AVRUPA TARİHİ - Deneme Sınavı - 3

24 Ekim 1909’da imzalanan Racconigi Antlaşması’na göre taraflar Balkanlar’da statükonun muhafazası konusunda anlaştılar. Statükonun bozulması halinde ise bölgenin milliyet esasına göre taksim edilmesi konusunda uzlaşmaya vardılar. Ayrıca, iki devletten biri Avrupa’nın doğusu hakkında üçüncü bir devletle (Avusturya-Macaristan) yürürlükteki anlaşmalardan başka bir anlaşma yapmak isterse bu anlaşmaya diğeri de katılacaktı.

Berlin Antlaşması ile 1878’de Balkanlar’da oluşturulan denge, Avusturya-Macaristan ve Bulgaristan’ın ortaklaşa eylemiyle 1908 yılında bozuldu. 5 Ekim 1908’de Bulgaristan bağımsızlığını ilan ederken, Avusturya-Macaristan da Bosna-Hersek’i ilhak ettiğini duyurdu. Durum- dan yararlanmak isteyen Girit Meclisi, ertesi gün Yunanistan’la birleştiğini açıkladı.

Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında 29 Eylül’de imza edilen İstanbul Antlaşması ile Bulgaristan, Kırklareli, Dimetoka ve Edirne’yi Osmanlı Devleti’ne iade etti. Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında 14 Kasım 1913’de imzalanan Atina Antlaşması ile Girit Yunanistan’a bırakıldı. Ege adalarının geleceğini tayin etmek ise yine Büyük Devletlere bırakıldı. 1914 Şubat’ında Londra’da toplanan “Büyükelçiler Konferansı”nda bu adalardan Meis Adası hariç, İtalya’nın işgal ettiği adaların İtalya’da; İmroz (Gökçeada) ve Bozcaada hariç, Yunanistan’ın işgal ettiği bütün diğer Ege adalarının Yunanistan’da kalmasına karar verildi. Ancak, bu antlaşmalar imzalanmadan Birinci Dünya Savaşı patlak verdi.

Fransa’yı yalnızlaştırma politikası bağlamında Almanya, Avusturya-Macaristan ve Rusya ile anlaşma yolunu seçti. 7 Eylül 1872’de üç imparator Berlin’de buluştular ve çeşitli konular üzerinde 9 Eylül’de sözlü olarak anlaşmaya vardılar. Böylece, Üç İmparator Birliği veya yaygın adıyla Üç İmparator Ligi kurulmuş oldu.

Bâbıâli, 3 Mart 1878’de Ayastefanos Antlaşması’nı imzalamak zorunda kaldı. Buna göre, Sırbistan, Karadağ ve Romanya’ya bağımsızlık verildi. Bosna-Hersek’te, İstanbul Konferansı’nda öngörülen ıslahat yapılacaktı ve burada Avusturya ve Rusya’nın dolaylı kontrolü kurulacaktı. Bulgaristan’da ise Osmanlı Devleti’ne vergi ile bağımlı özerk ve büyük bir prenslik kuruluyordu. Bulgaristan Prensliği’nin sınırları Sırbistan’dan başlayıp Tuna yoluyla Karadeniz’e uzanıyordu. Güneyde ise Ohri gölünden Kavala limanına ve oradan Edirne’nin kuzeyinden geçerek yine Karadeniz’e ulaşıyordu. Buna karşılık, Niş Sırbistan’a, Tulça ve Dobruca tarafları ise Romanya’ya verilecekti. Girit’te 1868’de başlayan ıslahat programı sürdürülecek ve Arnavutluk, Tırhala ve Rumeli’nin diğer yerlerinde de uygulanacaktı.

20 Mayıs 1882’de Almanya, İtalya ve Avusturya-Macaristan arasında beş yıl geçerli olmak üzere “Üçlü İttifak” Antlaşması imzalandı. Daha sonra ise Romanya da 1883 yılında Avusturya-Macaristan ve Almanya ile imzaladığı savunma anlaşmaları ile ittifaka katıldı.

Üçlü İttifak Antlaşması, 1892, 1907, 1912 yıllarında daha da genişletilerek yenilendi ve Büyük Harbe kadar, Avrupa siyasetinin temel taşlarından biri olarak kaldı. Ancak, İtalya, 1902’de gizlice Fransa ile de anlaştığından, Birinci Dünya Savaşı başlayınca, müttefiklerinin karşısında yer aldı.

Kayser, Osmanlı Devleti ile de yakın ekonomik ve siyasi ilişkiler peşinde idi. Bismarck’ın itirazına rağmen 1889’da İstanbul’u ziyaret etti ve 1890’da Türk-Alman Ticaret Antlaşması imzalandı.

Boer Savaşı: İngiltere ile Güney Afrika’da hâkim olan aslen Hollanda kökenli Boer Cumhuriyetleri (Transvaal Cumhuriyeti ve Özgür Orange Devleti) arasındaki savaştır (11 Ekim 1899-31 Mayıs 1902). Güney Afrika Savaşı ve İngiliz-Boer Savaşı olarak da bilinir. Bu savaşla Güney Afrika’ya yaklaşık yarım milyon asker yığan İngiltere, iki buçuk yıllık mücadeleden sonra Boerleri dize getirmiş ve Güney Afrika’yı tamamen kendi sömürgesi haline getirmiştir. Boer Savaşı, toplama kamplarının kurulduğu ilk savaş olma özelliğine de sahiptir.

20.yüzyılın başına gelindiğinde Fransa-İngiltere-Rusya arasındaki büyük ortaklık ya da İtilaf Bloku’nun doğması ile sonuçlandı. Ülkeler arasında yapılan antlaşmalar sırasıyla şunlardır:

       3. İngiltere-Rusya Antlaşması (1907)

Fransa’nın İtalya’dan beklentisi Almanya’nın saldırması halinde tarafsız kalmasıydı. İtalyan Dışişleri Bakanı Prinetti, İtalya’nın Üçlü İttifak’taki varlığının hiçbir şekilde Fransa’ya yönelmeyeceğine dair Fransız meslektaşı Delcassé’ye teminat verdi. Fransa’nın bunu yazıya dökmek istemesi üzerine 1 Kasım 1902’de Prinetti ve Fransa’nın Roma büyükelçisi arasında nota teatisiyle gizli bir anlaşma yapıldı. Prinetti-Barrère Antlaşması adıyla bilinen bu anlaşmaya göre taraflardan biri, bir veya birkaç devletin saldırısına uğraması durumunda ya da bir tahrik sonucu onurunu ve güvenliğini korumak amacı ile bir veyahut bir kaç devlete savaş ilan etmesi halinde diğer taraf tam bir tarafsızlık sergileyecekti. Açıkçası bu anlaşma ile İtalya, Fransa ve Almanya’nın savaşması halinde tarafsız kalmayı taahhüt ediyordu. Bu anlaşmadan sonra İtalyan-Fransız ilişkileri gelişti ve 1904’de İngiltere ile Fransa’nın anlaşmasından sonra Fransa, İngiltere ile İtalya arasındaki yakınlaşmada köprü görevi üstlendi. Prinetti-Barrère Antlaşması, İtalya’yı Üçlü İttifak’tan uzaklaştırmaya başladı. Nitekim bunun ilk işareti Fas Krizi’nde ortaya çıkacak ve El-Cezire Konferansı’nda İtalya, Almanya’yı desteklemeyecekti. Ayrıca, İtalya’nın Adriyatik’teki emelleri ve Arnavutluk’a olan ilgisi Avusturya’nın çıkarlarıyla çakışıyordu. Öyle ki, Avusturya’nın 1908’de Bosna-Hersek’i ilhakına tepki olarak İtalya, Rusya ile Balkanlar konusunda anlaşma yapmaktan çekinmeyecekti. Ancak, Prinetti-Barrère Antlaşması’nın en önemli sonucu şüphesiz İtalya’nın Birinci Dünya Savaşı’nın başında tarafsız kalmasını sağlamasıdır.

Avusturya-Macaristan’ın 28 Temmuz 1914’de Sırbistan’a savaş ilan etmesi üzerine, Almanya da 1 Ağustos’ta Rusya’ya, 3 Ağustos’ta Fransa’ya, 4 Ağustos’ta da Belçika’ya savaş ilan etti. İngiltere de anlaşmalar gereği 4 Ağustos’ta Almanya’ya savaş ilan etti. Böylece, Büyük Harp başladı. Osmanlı Devleti de 2 Ağustos’ta Almanya ile gizli bir ittifak antlaşması imzalayarak sonunu getirecek olan Birinci Dünya Savaşı’na girdi.

Almanya, sömürgecilik faaliyetlerinden vazgeçmemiş aksine Fransa’nın sanayi bölgesi Alsace-Lorraine’i tekrar topraklarına katmak için kendisine müttefikler aramıştır.  Doğru cevap “E” seçeneğidir.

Almanya’nın Fransa’yı yalnızlaştırma politikası bağlamında doğu ve güney sınırlarında bulunan, Avusturya-Macaristan ve Rusya ile anlaşma yapmıştır.  Doğru cevap “A” seçeneğidir.

30 Aralık 1875'de Bâbıâli'ye tebliğ edilen Andrassy Notası'nda Osmanlı hükümetinden yerel meclislerin kurulması, din ve mezhep özgürlüğünün sağlanması, köylülerin topraklandırılması, iltizam vergisinin kaldırılması gibi reformlar yapılması istenmiştir. Doğru cevap "B" seçeneğidir.

1877-1878 Osmanlı-Rus savaşından yenilen Osmanlı devleti Ruslarla Ayastefanos antlaşmasını imzalamış olmasına rağmen antlaşmanın  Rusların lehine ağır maddeler içermesinden rahatsız olan batılı devletlerin baskısıyla yeni bir antlaşma olarak 13 Temmuz 1878' de Berlin Antlaşması imzalanmıştır. Doğru cevap "C" seçeneğidir.

Üçlü İttifak 1882; Alman-Rus Teminat Antlaşması 1887; İngiltere-Fransa Antlaşması 1904 ve İngiltere-Rusya Antlaşması 1907 yılında imzalanmıştır. Doğru cevap “D” seçeneğidir.

Bismarck’ın aksine II. Wilhelm, artık Almanya’nın iç sorunlarını hallettiği için  sömürgecilik faaliyetlerini yerine getirmek maksadıyla barışçıl bir politika yerine rekabetçi ve saldırgan bir politika izlemiştir. Doğru cevap “A” seçeneğidir.

II. Wilhelm dönemiyle birlikte Almanya'nın emparyalist politikalara ortaya koyarak dış siyasette saldırgan bir politika izlemesi İngiltere ve Fransa'yı endişe düşürmüş ve birbirine yaklaştırmıştır. Daha sonra bu ikili yanlarına Rusya'yı da çekmek suretiyle 20. yüzyılın başlarında Almanya'ya karşı İngiltere, Fransa ve Rusya Üçlü İtilaf oluşturmuştur. Doğru Cevap "B" seçeneğidir.

İtalya gelişen sanayisi için hammadde ve pazar arayışına girmiş olması İtalya'nın Trablusgarp üzerinden Afrika’ya yeni sömürge kapısı açma isteğini ortaya çıkarmıştı. Nitekim İtalya bu meyanda Osmanlı Devletine bir ültimatom vererek Trablusgarp ve Bingazi den Osmanlı askerlerinin çıkmasını istedi. Bu isteğin Osmanlı tarafından reddedilmesi üzerine İtalya 1 Ekim 1911'de Trablusgarp'a asker çıkararak Osmanlı devletine savaş ilan etti. Doğru cevap "E" seçeneğidir.