XVIII. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI

Tarih düşürme sanatındaki ustalığından ötürü “müverrih” sıfatıyla anılan Sürûrî’nin asıl adı Osman’dır. Şairliğinin ilk beş yılında Hüznî mahlasını kullandıktan sonra hamisi Şeyhülislam Yahyâ Tevfik Efendi’nin tavsiyesiyle Sürûrî’yi tercih eder. Hiciv ve hezel türündeki şiirlerinde ise Hevâyî mahlasını kullanır. Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır.

Tarih düşürme sanatına düşkünlüğü, şiirin hüner tarafına ilgisi çağdaşları arasında bir konum edinmesine imkân sağlamıştır. Osmanlı tarih düşürme geleneğinin en ünlü ismi olan Sürurî, bu özelliğiyle hem asrında hem de sonraki yüzyıllarda bir hayli şöhret kazanmıştır. Kuburizade Hevayi’yi örnek alarak Hevayi mahlasıyla yazdığı hezelleri bayağı ve müstehcen söyleyişler taşısa da divanındaki manzumeleri ve tarihleri zekice nükteler üzerine kurulmuştur. Sürurî, bunlardaki ifade gücünü, halk dilinin sadeliğine ve akıcılığına borçludur. Yazdığı iki bin yüze yakın tarih manzumesi, Osmanlı toplumunun gerçekçi, muzip, kıvrak zekâlı ve hazır cevap bir şair tarafından çıkarılmış panoraması gibidir. Sürurî, hayatın en acı gerçekleriyle alaycı bakış açısını ustalıkla birleştirebilmiş nadir kalemlerdendir. Önemli, önemsiz, hatta şahit olduğu ya da olmadığı her türlü olayı tarihleştiren Sürürî, tüm sanat kudretini bu tarih manzumelerine vakfetmiştir. Bu bilgilerden de anlaşılacağı üzere doğru cevap C şıkkıdır.

Sürurî’nin Neşatengiz adını verdiği divanı (Batur, 2010) dışında Hezliyat’ı ve çeşitli şairlerden derlediği tarih manzumelerini ihtiva eden bir Mecmua’sı vardır. Divanına özel bir isim veren şair, Enderunlu Vasıf ve Keçecizade İzzet Molla gibi kendisinden sonraki bazı şairlere örnek olmuştur. Bu bilgi doğrultusunda bakıldığı zaman doğru cevap B şıkkıdır.

Divan şairleri, kabullendikleri estetik anlayışın bir gereği olarak şahsi yaşantıları, kendileriyle ilgili ayrıntıları doğrudan söylemezler. Dolaylı bir aktarımı tercih ederler. Bu beyitte Nedim Beşiktaş’a yakın, eski, yıkık dökük bir evinin olduğunu söylemektedir. Şair, hüccet kelimesinin farklı anlamlarını çağrıştıracak bir biçimde kullanmıştır. Evine davet ettiği küçük sevgilinin izin alıp gelmesini söylemiş olabileceği gibi gel bu evin tapusunu al, bu ev senin olsun da demiş olabilir. Bu durum söz sanatları içerisinde iham olarak bilinmektedir. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

Nedim’in bentlerden oluşan nazım biçimleri (musammat) arasında en çok tercih ettiği biçim, murabbadır. Murabbaların şarkı formunda bestelenmesinden ötürü Nedim şarkı şairi olarak da tanınmıştır. Doğru cevap C'dir.

Fazıl, İstanbul manzaralarını, sosyal olayları ve gerçek sevgili tipine ait güzellik unsurlarını kendine has bir yaklaşımla anlatır. Bu yönüyle Nedim’i çağrıştıran bir edası vardır. Özellikle şarkılarında bu yakınlık daha fazla sezilir. Fakat onun şiirinde küçük yaşta girdiği Enderun’un izleri daha belirgindir. Divanında başta tarih ve coğrafya olmak üzere çeşitli ilimlerden devşirdiği kavramlarla örülmüş şiirler vardır. Özellikle geleneğin aksine feleği övdüğü bir kasidesi, Yahudilik ve Hristiyanlıkla ilgili kavramların sıklıkla geçtiği bazı şiirleri ve doğrudan bir sevgili adına (Çiçek, Âfet, Anton vb.) söylenmiş şarkıları, onu Nedim çizgisinden ayırır. Doğru cevap B'dir.

Defter-i Aşk: Aruzun “fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilün” kalıbıyla yazılan bu eser, şairin aşk maceralarını anlattığı 438 beyitten oluşan bir mesnevidir. Eserine güzellik (hüsn) ile aşk arasındaki ilişkinin öznesi konumundaki âşığın tanımıyla başlayan Fazıl, Allah’ın sıfatlarına ve Hz. Muhammed’e göndermelerde bulunarak güzellikle aşk ilişkisini temellendirir. Doğru cevap D'dir.

Şair, hayatının büyük bölümünü sürgün ve affedilme arasında geçirdiği için divanında döneminin yöneticilerine yazılmış doksan kadar kaside vardır. Bu kasideler, şairin hayatına ve piskolojisine dair önemli veriler içerir. Fazıl Divanı’nda kasideler önemli bir yekûn tutar. Hemen tüm ömrünü himaye ve lütuf arayışında geçiren rint şairin, tahmin edileceği gibi çok sayıda kasidesi vardır. Doğru cevap E'dir.

Tarih düşürme sanatındaki ustalığından ötürü “müverrih” sıfatıyla anılan Sürurî’nin asıl adı Osman’dır. Adanalıdır. Şairliğinin ilk beş yılında Hüznî mahlasını kullandıktan sonra hamisi Şeyhülislam Yahya Tevfik Efendi’nin tavsiyesiyle Sürurî’yi tercih eder. Hiciv ve hezel türündeki şiirlerinde ise Hevayî mahlasını kullanır. Doğru cevap C'dir.

Tüm şıklardaki bilgiler Süruri için doğru olmakla birlikte  Osmanlı tarih düşürme geleneğinin en ünlü ismi olan Sürurî, bu özelliğiyle hem asrında hem de sonraki yüzyıllarda bir hayli şöhret kazanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Sürurî’nin Neşatengiz adını verdiği divanı (Batur, 2010) dışında Hezliyat’ı (Ayan, 2002) ve çeşitli şairlerden derlediği tarih manzumelerini ihtiva eden bir Mecmua’sı vardır (BaturKarabuçak 2010). Divanına özel bir isim veren şair, Enderunlu Vasıf ve Keçecizade İzzet Molla gibi kendisinden sonraki bazı şairlere örnek olmuştur. Doğru cevap D'dir.

Eski Zağra’dan İstanbul’a döndükten sonra III. Selim’e bir kaside sunan şair, bu kaside sayesinde atandığı görevle memuriyet hayatını noktalamıştır.

Müverrih sözcüğü, tarihçi anlamına gelmektedir. Sürurî ise tarih düşürme sanatında oldukça usta bir şair olduğundan bu ismi almıştır.

Neşatengiz ve Hezliyat Sürurî'nin eserleridir. Dğer yandan, Defter-i Aşk, Zenanname ve Çenginame Enderunlu Fazıl'a aittir.

Mahallîleşmenin Nedimden’ sonra daha da yaygınlaştığı ve sıradanlaştığı bilinmektedir.

Nedim’in yukarıda verilen şiirindeki “siyehkâr” sözcüğünün anlamı “suçlu”dur. Doğru yanıt A’dır.

Nedim’in yukarıda verilen şiirindeki “cevr” sözcüğünün anlamı “eziyet”tir. Doğru yanıt D’dir.

Nedim’in yukarıda verilen şiirindeki “bûy” sözcüğünün anlamı “koku”dur. Doğru yanıt C’dir.

Nedim’in yukarıda verilen şiirindeki “Harut” “Babil kuyusuna asılı olan iki melekten biri”dir. Doğru yanıt C’dir.

Nedim’in yukarıda verilen şiirindeki “Firengistan” “kafirlerin ülkesi”dir. Doğru yanıt B’dir.