XVIII. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI

XVIII. yüzyıl şairlerinden Kâmî, Neylî, Âsım, Âtıf, Râşid, İzzet Ali Paşa, Seyyid Vehbî, Sâmî, Kelîm ve Pertev gibi şairlerin Nedim’e nazireleri vardır. Bununla birlikte bahsi geçen Sâlim de bir tezkire şairidir. Bu nedenle sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

Sevilen birisinin güle benzetilmesinden dolayı, samimiyeti ve sevgiyi ifade etmek için ‘gülüm’ hitabı bugün de günlük konuşma dilinde kullanılır. Şair güle, seni severim demek yerine seni canım sever diyerek konuşma dilinin sıcaklığını hissettirir. Gülü sevmesinin sebebi ise sevgilisine gülüm diye hitap ediyor olmasıdır. Bu durum da bir güzel sebebe bağlama yani hüsn-i tâlildir. Doğru cevap A şıkkıdır.

XVI. yüzyıldan itibaren divan şiirinde görülen yerlilik arzusu; günlük hayat sahnelerinin, konuşma kalıplarının ve mahallî konuların şiire yansıması biçiminde özetlenebilir. Bu eğilim Necatî, Zatî, Bakî, Şeyhülislam Yahya ve Sabit üzerinden Nedim’e ulaşan bir zincire eklemlenir. XVIII. yüzyılda mahallîleşme, Nedim’in adı ile özdeşleşir. Doğru cevap A'dır.

Arapça kelimelerin daha evvel şiirde yer bulamayan Türk telaffuzu biçimleri yavaş yavaş aruza girer. Türkçenin aruza uydurulmaya çalışıldığı uzun asırlardan sonra bunlar şaşırtıcı gelişmelerdir. B şıkkı dışındaki tüm şıklar XVIII. yüzyıl divan şiiri özelliklerini yansıtmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Damat İbrahim Paşa’nın hemen her faaliyeti Nedim’in dikkatini çeker. Şair, kıta ve kasideleriyle her fırsatta hamisine bağlılığını ifade eder. İbrahim Paşa’yı takdir eden, öven tek şair sadece Nedim değildir. Fakat Nedim, bu şairlerin içinde en başarılı olanıdır. Doğru cevap C'dir.

Nedim, Nedimane denilen yeni bir tarz geliştirmiştir. Bu tarzın esasını; söyleyiş mükemmelliği, yerlilik arzusu ve Nedim’e özgü edâ oluşturur. Kendisi de bir gazelinde; Ma‘lûmdur benim sühanım mahlas istemez / Fark eyler onu şehrimizin nükte-dânları diyerek üslup sahibi bir şair olduğunu ifade etmiştir (Macit 1997: 355).  Doğru cevap D'dir.

E şıkkı dışındaki tüm şıklar Nedim'in tarz özelliklerini içermektedir.Nedim, şiir lügati zengin olmayan şairlerdendir. Bulduğu bir imajı veya hoşuna giden benzetme unsurlarını tekrar tekrar kullanır. Onun asıl kudreti dili kullanmadaki ustalığında saklıdır. Doğru cevap E'dir.

Nedim, Türk şairlerinden kasidede Nef’î’yi; gazelde Bakî ve Yahya’yı; mesnevi tarzında Atayî’yi ve rubaide ise Haletî’yi beğendiğini söylemiştir (Macit 1997: 2). Özellikle ilk kasidelerinde Nefî etkisine sonuna kadar açık olan Nedim, gazelde de kendisini Bakî’nin mirasçısı sayar. Doğru cevap A'dır.

İstanbul’un gündelik hayatından izler taşıyan kasidelerinde çeşitli anlatım biçimlerini kullanır. Kimi zaman öykülemeye başvurur; manzum hikâyeler anlatır. doğru cevap B'dir.

XIX. yüzyılın ilk yarısında Nedim’in en büyük takipçisi Enderunlu Vasıf’tır. Tanzimat dönemi şairlerini de etkileyen Leskofçalı Galip, Nedim’in etkisinde kalan bir başka şairdir. Tanzimat edebiyatının önde gelen simalarından Namık Kemal, Nedim’i Türk dilinin en büyük şairi sayar (Yetiş 1989: 19, 269, 276). Doğru cevap C'dir.

Nedim, bu kasidesinde öncelikle bahar mevsiminin kendi üzerinde yarattığı tesiri anlatır. Ardından methiyeye geçer. Methiyede hem padişah III. Ahmet hem de İbrahim Paşa övülür. Şair, memduhlarını doğrudan övmez. Bir sahne oluşturarak kahramanlarını birbirlerine övdürür. Ayrıca kavramları konuşturur; onlar padişahı ve vezirini överler. Dua bölümüyle kaside sona erer. Doğru cevap E'dir.

Nedim’e asıl şöhretini kazandıran eseri, divanıdır. Şairin hayattayken divan tertip edip etmediği bilinmemektedir. Nedim Divanı’nın bilinen en eski tarihli nüshası, 1149 yılında istinsah edildiği tahmin edilen ve Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi Y.13 numarada kayıtlı olan nüshadır. Doğru cevap D'dir.

İlhami, 3.Selim

Muradi, 4.Murad

Mubibbi, K. Sultan Süleyman 

Avni, F.Sultan Mehmet

Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

18. yüzyılda padişah 3. Ahmet, sadrazam ise İbrahim Paşa'dır. Bu devirde zevk, sefa ve eğlencelerin bol olması sebebiyle Lale Devri olarak anılmaktadır. En etkili olan edebiyat akımı mahallileşmedir. Bu dönemde yazdığı hezellerle ün kazanan şair ise Sabittir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Nedim mahallileşme akımının en önemli temsilcisidir. Dolayısıyla şiirlerinde yerli ögeler(deyimler,atasözleri) kullanmıştır. Şiirleri bestelenmeye uygun bir yapıdadır ve hatta şarkı türünde en güzel eserler veren şairdir. Yazdıklarında estetiği ve hayal dünyasını bir kenara itmeden yaşadığı yer olan İstanbul'dan sahneler sunmuştur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Nedim, Türk şairlerinden kasidede Nefi’yi; gazelde Bakî ve Yahya’yı; mesnevi tarzında Atayî’yi ve rubaide ise Haletî’yi beğendiğini söylemiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Sahaifül-Ahbar: Lale Devri’nde (1718-1730) teşekkül ettirilen tercüme heyetlerinde görev alan Nedim, Müneccimbaşı Ahmet Âşıki’nin Camiü’d-Düvel adlı Arapça eserini Türkçe’ye çevirerek Sahaifü’l-Ahbar adını vermiştir. Ayni Tarihi: Bedrettin Mahmut bin Ahmet  tarafından yazılan Ikdu’l-Cüman fi Tarihi Ehli’z-Zaman adlı yirmi dört ciltlik İslam tarihi, Nedim’in de içinde bulunduğu tercüme heyetince çevrilmiştir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Dehân-ı gonceyi bâz et zebân-ı sûseni ter kıl
Şikest-i tevbeye dahl edene hâzır-cevâbımsın

Goncanın ağzını aç, susamın dilini ıslat; tövbesini bozanlara karışana hazır cevabımsın. diyerek teşhis sanatı olduğu açıkça görülmektedir. D seçeneği doğru cevaptır.

Gülü sevmesinin sebebini gerçek maksat dışında başka bir duruma( sevgiliye bu şekilde hitap etmesinden dolayı) bağlamıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

B seçeneğinde  “Bu yeni gazel, İran toprağına armağanımız olsun. İstanbul
diyarını Isfahan’a eriştirsin.” diyerek bir anlamda Fars şiirine meydan okuma vardır. Doğru cevap B'dir.