XVIII. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI

Belgrad Antlaşması’ndan Rus Savaşı’na (1739-1768) kadar sürecek otuz yıllık uzun bir barış ve rehavet dönemini getirmiştir. Ruslar ve Avrupalıların kolaylıkla ittifak yapmaları, ilk kez bu kadar uzun bir süre savaştan uzak kalan Osmanlılara, kuvvetler dengesinde diplomasinin önemini kavratmıştır. I. Mahmut, barış yıllarında Lale Devri’ni hatırlatan boğaz sefaları ve imar faaliyetlerini devam ettirmiş, İstanbul’da ve diğer illerde kütüphaneler, Yalova’da bir kâğıt fabrikası kurmuştur. Bu bilgi doğrultusunda bakıldığı zaman doğru cevabın A şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

III. Selim’in kardeşi Hatice Sultan da, Danimarka maslahatgüzarı Baron de Hubs’ün Büyükdere’de yaptırdığı köşkünden ve bahçesinden çok etkilenmiş; özellikle bahçenin bir benzerine sahip olabilmek için Danimarka kralının yanında görev yapan Alman asıllı mimar ve ressam Antoine Ignace Melling’i İstanbul’a getirtmiştir. Bu bilgiden yola çıkılırsa doğru cevabın B şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

İbrahim Müteferrika, Usulü’l-Hikem fi-Nizami’l-Ümem adlı eserinde, devletin geri kalması ve çeşitli devlet yönetim şekilleri (monarşi, aristokrasi ve demokrasi) hakkında bilgi vererek, modern devletlerin akla dayanan yöntemlerle yönetildiğini, bu yönetim şeklinde din ve gelenekten ziyade bilgi ve bilimin önemli olduğunu anlatmış; devletin geri kalış sebepleri konusunda diğerlerinden farklı olarak dış dünya hakkındaki bilgisizliği göstermiştir. Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

Ampir üslup, imparatorluk üslubu anlamına da gelen, Eski Yunan ve Roma klasik üslubundan esinlenerek XVIII. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan neo-klasik üsluptur. Mimari başta olmak üzere, resim, heykel ve tezyinatta etkili olmuştur. Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap D şıkkıdır.

III. Ahmet, Necip ve Ahmet; I. Mahmut, Sebkatî; III. Mustafa Cihangir; III. Selim İlhamî mahlasıyla şiirler söylemiştir. III. Ahmet ve III. Selim ise divan tertip etmişlerdir. I. Mahmut ve bilhassa III. Selim şairliklerinin yanında iyi birer bestekârdır. Bu bilgiler ışığında doğru cevap E şıkkıdır.

Dönemin edebiyat hayatı, mahalli/folklorik üslubun ön plana çıkmasının dışında önceki asrın bir devamı olarak gelişimini devam ettirmiştir. Divan şiirine derin bir nefes aldıran Şeyh Galip’ten sonra ise, klasik edebiyat yeni bir hamle yapacak güçten mahrum kalmış ve çözülüşün kendini daha fazla hissettirdiği bir süreç başlamıştır. Galip’in şiiri, Türk edebiyatının has bahçesinde kuğunun son şarkısıdır. Bu nedenle yanıt D'dir.

Şehzade Cem Olayı

Usulü’l-Hikem fi-Nizami’l-Ümem adlı eserin sahibi İbrahim Müteferrika aynı zamanda ilk matbaanın kurulmasını sağlayan Osmanlı yenilikçilerindendir. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

III. Ahmet döneminin Ünlü Sadrazamı Damat İbrahim Paşa'dır. Bu dönemde ibrahim müteferrika tarafından matbaa kurulmuştur.Bunun yanında, sadrazam İbrahim Paşa tarafından, Arapça ve Farsçadan çeviriler yapmak üzere bir tercüme heyeti oluşturularak dinî, tarihî eserlerin yanında felsefe ve astronomi ile ilgili eserler çevrilmiştirAncak III. Ahmet'in kullandığı mahlaslar Necip ve Ahmet'tir. İlhamî mahlasını kullanan şair ise III. Selim'dir. Bu nedenle yanıt A'dır.

Şiir ve inşada mahareti olan, nazım ve nesri şairler arasında makbul tutulan
ve devrinde şöhretin kapılarını aralamayı başarmış, çağdaşları arasında “nadirü’l-akran” (akranlarının seçkini) olarak vasıfandırılan; doğuştan iyi şair olmakla birlikte sanatlarını yeterince geliştirme fırsatı bulamamış, eserleri gerekli titizlikten yoksun şairler : Osmanzade Taib, Nazîm, Nevres-i Kadîm, Kânî, Hoca Neşet, Esrar Dede, Enderunlu Fazıl, Sürurî. Bu nedenle yanıt E'dir.

Son Klasik Dönem daha çok bir nazire edebiyatı görünümü arz etmektedir. Bu asırda en çok tanzir edilen şairlerin başında, gazelde Nabî, kasidede ise Nefî gelmektedir. Bu nedenle yanıt D'dir.

Bu dönemde şairlerdeki yenilik arzusu, gerek şekil, gerekse içerik bakımından klasik estetiğin katı kurallarında çözülmelere yol açmıştır. Eski şiirin kadim konuları; aşk, tasavvuf, rintlik ve tabiat, önceki asırdan itibaren artmaya başlayan mahallî konular, bu asırda da devam etmekle birlikte, şairlerin yüzü iç ve dış gerçekliğe daha fazla dönmüş, sosyal hayatta ve zihniyet dünyasındaki değişimin yansımaları az da olsa şiirde görülmeye başlamıştır.Yerli konular, gerek mesnevilerde, gerekse kaside nesiblerinde başarıyla sahnelenmiş,yer yer modern hikâyeleri andıran örnekler ortaya konulmuştur. Bu nedenle yanıt B'dir.

İlk örneğini, Ubeydî ve Nailî’de gördüğümüz şarkı yazma eğilimi XVIII. asırda daha da yaygınlaşmış, Nazîm, Nedim, Vahit, Galip, Enderunlu Fazıl gibi şairler çok sayıda şarkı yazmışlardır. Bu nedenle yanıt B'dir.

Sabit, kendisinde bir tutku hâline gelen halk zevkini dili ve hayat tarzıyla şiire taşımış; günlük konuşma dilini, yer yer müstehcen ve argo boyutlara ulaşmakla birlikte, görülmedik bir şekilde şiire sokarak bu asır şairleri üzerinde yönlendirici bir güç olmuştur.

Dönemin en çok takipçi bulan şairlerin başında Nabî’nin gelmesi sebebiyle; bu asırda
klasik üsluptan duygu ve sesin yerine fikri ve manayı öne çıkarması bakımından ayrılan tebliğî üslup (hikemi/didaktik), en verimli çağını yaşamıştır. Fakat Koca Ragıb Paşa dışındaki diğer şairler Nabî’nin güçlü, akıcı üslubuna erişememişler, kendilerini kuruluğa düşmekten kurtaramamışlardır. Hikemi şiirin rağbet görmesinde, Nabî’nin etkisinin yanında sosyal ve siyasî hayattaki aksaklık ve huzursuzlukların had saaya çıkmasının da önemli bir etkisi vardır. Hikmetli söyleyişin en önemli isimleri, Raşit, Seyyit Vehbî ve Koca Ragıp Paşa’dır. Dürrî, Kâmî, Fıtnat, Hazık, Şeyhülislam Esat asrın diğer Nabî takipçileridir. Sünbülzade Vehbî ve Neylî ise hikemi şiirlerinin yanında Nedim vadisinde de şiirler söyleyen şairlerdir. Bu nedenle yanıt E'dir.

Müteferrika Matbaasında basılan ilk eser Vankulu Lügati'dir.

Osmanlı yenileşmesi en geç şiirde kendisini göstermiştir.

XVIII. yüzyıl, sosyal ve kültürel hayatta yeni bir dönüşüm III. Ahmet devrinde başlamıştır.

Vekâletname

Avrupa ülkeleriyle artan kültürel ve siyasi ilişkiler değişimi başlatmıştır.