XVIII. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 8

Arapça kelimele­rin daha evvel şiirde yer bulamayan Türk telaffuzu biçimleri yavaş yavaş aruza girer. Türkçenin aruza uydurulmaya çalışıldığı uzun asırlardan sonra bunlar şaşırtıcı gelişmelerdir. Seyyit Vehbî, Haşmet ve hatta Nedim gibi bazı şairler “bezim (bezm), yevim (yevm), sadır (sadr), kadir (kadr)” gibi kullanımları söyleyişlerinin bir parçası hâline getirirler. Doğru cevap D’dir.

Edebiyatımızın, yüzünü Batı’ya çevirmesiyle birlikte tevarüs ettiği geleneği sürdüren şair­lerden modern şiir tarzını oluşturmaya çalışanlara kadar geniş bir yelpazede Nedim’in etkisi devam etmiştir. XIX. yüzyılın ilk yarısında Nedim’in en büyük takipçisi Enderunlu Vasıf’tır. Tanzimat dönemi şairlerini de etkileyen Leskofçalı Galip, Nedim’in etkisinde kalan bir başka şairdir. Doğru cevap B’dir.

Şair padişahlar dışında da hece vezniyle şiir söyleyen Nahifî ve Razî gibi şairler vardır. Enderun’da yetişen şairlerden Vahit Mahtumî ise asrın heceyi en fazla kullanan şairidir. Fakat hece ölçüsü, bütün Osmanlı çağları boyunca en etkili çıkışını Mahtumî’nin otuz iki şiiriyle değil, Nedim’in iki ve Şeyh Galip’in bir şiiriyle yapar. Enderun’da yetişen şairlerden Vahit Mahtumî ise asrın heceyi en fazla kullanan şairidir. Doğru cevap A’dır.

Defter-i Aşk ve  Hubanname Enderunlu Fazıl’a aittir. “Aynî Tarihi” Bedrettin Mahmut bin Ahmet (ö.1451) tarafından yazılan Ikdu’l-Cüman fi Tarihi Ehli’z-Zaman adlı yirmi dört ciltlik İslam tarihi, Nedim’in de içinde bulunduğu tercüme heyetince çevrilmiştir. Fakat Nedim’in mütercimler arasında yer aldığı bilindiği hâlde hangi bölüm veya kısımları tercüme ettiği henüz bilinmemektedir. Yukarıda hakkında bilgi verilen, Nedim’e ait eser Sahaifü’l-Ahbar’dır. Doğru cevap C’dir.

Tanzimat edebiyatının önde gelen simalarından Namık Kemal, Nedim’i Türk dilinin en büyük şairi sayar. Doğru cevap D’dir.

Yukarıdaki dizenin günümüz Türkçesiyle karşılığı “Yine cömert sadrazam, padişahın tahtını öpüp der ki; “efendimsin, velinimetim, fe­lek gibi yüce sultanımsın.” Biçimindedir. “pây-ı taht” tamlaması “padişahın tahtı” anlamına gelmektedir. Doğru cevap A’dır.

Asıl adı Ahmet’tir. İstanbulludur. Evinin Beşiktaş’ta olduğuna dair şiirlerinde kendisinin verdiği bilgiyi belgeler de destekler. 1681 yılında dünyaya geldiği tahmin edilmektedir. Doğru cevap C’dir.

Ahmet Nedim iyi bir eğitim görmüş; döneminin klasik ilimlerini tahsil etmiş, Arap­ça ve Farsçayı bu dillerde şiir yazacak kadar öğrenmiştir. Tahsilini tamamladıktan sonra Şeyhülislam Ebezade Abdullah Efendi’nin de bulunduğu bir jüri tarafından yapılan sınav­da başarılı olarak müderris olmuştur. Nedîm, döneminin önde gelen aydınlarındandır. Onun aydın kimliği ve yaşama üslubuna dair şiirle­rindeki ipuçlarının dışında çok önemli kanıtlar mev­cuttur. Ölümünün ardından kayda geçen muhallefatı arasında bulunun kitaplar ve diğer eşyalar, onun hem müderris hem de mütercim olarak döneminin kültür hayatına ne ölçüde katkı sağladığını gösterir. Doğru cevap B’dir.

Yukarıdaki beyitin günümüz Türkçesiyle karşılığı “O muhterem sadrazamın ululuğu ve şanı güneşe der ki; “O kadar yüksekte olsan ne olur! Sonuçta ipleri altından yapılmış çadırımsın.” biçiminde, şerhi ise “Sadrazam İbrahim Paşa’nın ululuğu ve şanı öylesine yüksektir ki güneşin bulunduğu nokta bile onu şaşırtmaz (teşhis). Çünkü güneş denilen varlık neticede ipleri altından ya­pılmış bir çadırdır. Güneş çadır, ışınları da ipleri olmaktadır (teşbih).” biçimindedir.  Tamlamanın içinde geçen “hayme” kelimesi “çadır” anlamına gelmektedir. Doğru cevap C’dir.

Doğru seçenek b şıkkıdır.

Doğru seçenek a şıkkıdır

Köşkün bahçesinde sürmeli gözlü, esmer yüzlü ceylanlar otlarmış

Enderunlu Fazıl

Enderunlu Fazıl

Tarih düşürme sanatında usta olması

Güllü dibâ giydin ammâ korkarım âzâr eder / Nazenînim sâye-i hâr-ı gül-i dibâ seni

Tarih düşürmedeki ustalığıyla

Vuslatname

Sadabad

Neşatengiz