XVIII. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 1

Asıl adı Muhammet Esat olan Şeyh Galip, 1757 yılında İstanbul’da Yenikapı Mevlevihane­si civarındaki bir evde dünyaya gelmiştir. Doğru cevap A’dır.

Şerh-i Cezire-i Mesnevi: Galip’in bu eseri, Mevlevi dedelerinden Yusuf Sineçak’ın Cezire-i Mesnevi adlı eserinin şerhidir. Şair, adı geçen eserin her cildinden 100 beyit seçmiş ve bu seçkinin başına 99, sonuna da 5 beyit eklemek suretiyle 704 beyitlik bir eser oluşturmuştur. Eserde, Farsça bilmeyenler için seçilen bazı kelimelerin Türkçe karşılıkları verilmiş ve beyitler açıklanmıştır. Doğru cevap D’dir.

Galip’in şiirdeki başarısı ve gücü birçok şairi derinden etkilemiştir. Kendisi daha hayat­tayken bile, esrar Dede ve Neyyir Dede gibi şahsiyetler, onun etkisinde kalarak şiir söyle­mişlerdir. Etkisi ölümünden sonra da devam etmiş; hatta Keçecizade İzzet Molla, Hüsn ü Aşk’tan ilham alarak Gülşen-i Aşk adında bir mesnevi yazmıştır. Doğru cevap D’dir.

Modern Türk şiirinde Ahmet Haşim, Behçet Necatigil, Asaf Halet Çelebi, Sezai Kara­koç ve Hilmi Yavuz gibi ustalar Şeyh Galip’in şiirlerinden yararlanmışlardır. Öyle ki gele­nekten faydalanma sorununun gündeme geldiği her ortamda Şeyh Galip, başköşeye otur­tulmuştur. Hüsn ü Aşk kadar modern Türk edebiyatına kaynaklık etmiş başka bir mesne­vi yoktur. Ahmet Hamdi Tanpınar, Huzur’da; Orhan Pamuk, Kara Kitap adlı romanın­da Şeyh Galip’e ve Hüsn ü Aşk’a göndermelerde bulunmuştur. Doğru cevap A’dır.

Şeyh Galip, eserinin mukaddime bölümüne Allah’a hamd etmekle başlamış, ardından Hz. Muhammet’in övgüsünü, sıfatlarını, miracını ve mucizelerini içine alan bir naat söylemiş, sonra Mevlana ve kendi babası hakkında övgüde bulunmuştur. Şair, hikâye bölümüne geçmeden önce, bu eseri niçin kaleme aldığını Sebeb-i Telîf başlığı altında an­latmış; burada Nabî’nin Hayrabad adlı eseri hakkında edebî eleştiride bulunmuş, aynı za­manda kendi şiir anlayışını da açıklamıştır. Doğru cevap C’dir.

Beni Muhabbet kabilesinde, biri kız diğeri erkek iki çocuk dünyaya gelir. Kıza Hüsn, erkek ço­cuğa ise Aşk ismi verilir. Doğru cevap C’dir.

Hikâyenin şahıs kadrosu­nu oluşturan bütün kişiler, aslında birtakım soyut kavramların ve çeşitli tasavvufi terim­lerin teşhis sanatıyla somutlaşmış biçimleri olarak yorumlanabilir. Şöyle ki, bu mesnevi­de Aşk, çileye giren müridi; Hüsn, mutlak güzeli; Benî Muhabbet, müridin içinde yer aldı­ğı Mevlevi cemaatini; Mekteb-i Edeb, Mevlevi tekkesini; Mollâ-yı Cünûn, Mevlevi şeyhi­ni; Sühan, Mevlana’yı veya onun Mesnevi-i Manevî adlı eserini; Nüzhetgâh-ı Ma’nâ, mü­ridin içinde yaşadığı ortamın onun ruhundaki yansımalarını; Havz-ı Feyz, ilahî nurların müridin ruhundaki tecellilerini; Hisâr-ı Kalb, müridin gönlünü temsil etmektedir. Doğru cevap E’dir.

Refi-i Amidî’nin Şeyh Galip’in Hüsn ü Aşk adlı eserine nazire olarak Can u Canan adlı eseri yazmıştır. Doğru cevap B’dir.

Klasik üslubun kullandığı mazmunların zamanla klişeleşerek sıradanlaşması, Sebk-i Hindî şairlerini yeni mazmunlar bulma arayışına sokmuştur. Bu şairler, eski mazmunlar­la yeni ve orijinal anlamlara ulaşamayacaklarının farkındaydılar. Onlar, dikkatlerini ken­dilerini çevreleyen tabiata, sosyal hayata, araç gereçlere, örf ve adetlere, herkes tarafın­dan kabul gören birtakım inançlara ve bilgilere çevirmişlerdir. Doğru cevap A’dır.