XVII. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 17

Kafzade Faizi. Cevap A'dır.

Mecdi.

Nevizade Atayi. Cevap A'dır.

Katip ÇELEBİ. Cevap C'dir.

Baldırzade Selisi. Cevap E'dir.

İbrahim Peçevi.Cevap B'dir.

Hasan Beyzade Ahmet. Cevap D'dir.

Karaçelebizade Abdülaziz. Cevap A'dır.

Karaçelebizade Abdülaziz. Cevap E 'dir.

Gazavatname. Cevap A'dır.

Hikemî Tarz, daha çok Nabî ile özdeşleşmiş olup, “düşünceye dayalı hikmetli söz söyleme” ya da “varlıkların ve olguların var olma sebeplerini ifade etme” olarak tanımlanabilir.

Zûr-ı bâzû-yı nigâhun dest-burd-ı işvedür
Çâk-rîz-i ceyb ü dâmân-ı tahammüldür bana
Anlamı: Yan bakışının kolundaki güç, işvenin elinin gücünü kırar ve benim tahammülümü yakasından eteğine kadar yırtıp paramparça eder.

Geh hâme gibi şekve-tırâz-ı gam-ı aşkuz
Geh nâle gibi hâme-i şekvâda nihânuz

Anlamı:Bazen kalem gibi aşkın gamının şikayetini süsleriz; bazen de şikayet kalemindeki inilti gibi gizliyiz.

Biz cism-i nizâr üzre döküp jâle-i eşki
Çün rişte-i cân gevher-i ma’nâda nihânuz

Anlamı:“Biz, çiğ taneleri gibi olan gözyaşlarımızı bu zayıf vücudumuzun üzerine dökerek, mana incilerinin içinde can ipliği gibi gizlendik, görünmez olduk.” 

Şeb-i firâkda baht-ı siyâhımızdır hep
Eden bizi eser-i subhgâhdan nevmîd
Anlamı:Ayrılık gecesinde bizi sabah vaktinin işaretlerinden umutsuz bırakan, hep kara bahtımızdır.

Hissedâr eyler şemîminden dili hengâm-ı âh
Fikret-i zülfün ki her dem tâze sümbüldür bana
Anlamı: Benim için her an taze sümbül kokusu veren saçının düşüncesi, ah çektiğim zamanlar, kokusundan gönlüme de pay verir

Klasik edebiyatta öykülemeye dayalı konular genellikle mesnevi nazım biçimiyle işlenir.
Mesnevi başlangıçta bir nazım biçiminin adıyken Mevlana’nın meşhur eserinden sonra
mesnevi, bu nazım biçimiyle yazılan bir türün adı olmuştur. Bilindiği üzere mesnevilerde
kafiye sistemi şairlere uzun hikâyeleri anlatma konusunda biçimsel açıdan kolaylık sağlar. Onun için Türk edebiyatının Anadolu sahasındaki ilk ürünlerinde dinî konuların mesnevi nazım biçimiyle anlatıldığı görülmektedir.

XVII. yüzyılda sosyal ve siyasî hayatın mesnevi konularının belirlenmesinde yönlendirici olduğunu söylemek mümkündür. Elbette gelenek içerisinde revaç bulmuş konuların
bir anda değişmesi beklenemez. Bu yüzyılda da eski konular büsbütün terk edilmemiş
ancak, önemli ölçüde konularda yeni kümelenmeler ve moda konular oluşmuştur. Aşk ve macera mesnevileri ikinci planda kalmıştır.

Hamse sahibi olarak Nevizade Atayî’yi görüyoruz. Onun hamsesi Sakiname
(Âlemnüma), Nefhatü’l-Ezhar, Sohbetü’l-Ebkâr, Heft-Hân ve Hilyetü’l-Efkâr isimli mesnevilerden oluşur.

Aşk mesnevileri arasında yer alan Nabî’nin Hayrabad’ı, konusundan ve edebî değerinden çok, Şeyh Galip’in eleştirilerine hedef olduğu için zaman zaman anılır.

Sabit, Nabî mektebi olarak bilinen ekolün içerisinde olsa da kendi şahsî üslubunu oluşturmuş şairler arasındadır. Atasözlerini, halk tabirlerini, günlük konuşma dilinin kelime ve tabirlerini şiire taşımakla tanınır. Şiirlerinde yerelliğe çok fazla rağbet ettiği, zaman zaman müstehcen ima ve ifadelere kaydığı görülür.

Farsçadan tercüme edilen temsilî hikâyelerin yanı sıra telif olarak yazılan mesneviler
de vardır. Bunlardan biri Şanî Mehmet Efendi’nin Gülşen-i Efkâr isimli eseridir

Yüzyılın nasihat ve eğitim amaçlı olduğu kadar toplumun aksayan yönlerini de eleştiren en önemli eseri Nabî’nin Hayriname olarak da bilinen Hayriyye’sidir.

Başlangıçta Simî mahlasıyla yazan şair, Abdulahad Nuri’ye bağlandıktan sonra Feyzî
mahlasını kullanmıştır. Daha çok Gamze vü Dil ve Cevabname isimli eserleriyle tanınır.