XVII. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 6

Yanıt C'dir.

Yanıt A'dır.

Yanıt C'dir.

XVII. yüzyılda siyasal ve sosyal hayatta istikrarsızlık görünmesine rağmen Osmanlı Devleti kültür ve sanat hayatında geleneğin canlılığını korumuştur. Özellikle musiki ve edebiyat alanında yetenekli sanatkârlar tarafından mükemmel eserler verilmiştir. Klasik anlayışı sürdürenlerin yanı sıra yeni üslup arayışlarına giren şairlerin temsil kabiliyetine sahip şahsiyetler olduğu zamanın tanıklığıyla bilinen bir gerçektir.

Osmanlı Devleti siyasî ve sosyal yönlerden duraklama dönemine girmiş, devlet teşkilatı, askeri yapı ve iktisadi durum yönünden ise büyük sarsıntılar geçirmiştir.
Bu duruma etken olan önemli unsurlardan birisi hiç şüphesiz bu dönemde görülen “istikrarsızlık”tır. Bu husus XVII. yüzyılda Osmanlı tahtına çıkan padişahların hem sayı hem de saltanat sürelerinde kendisini açıkça göstermektedir. İlk üç asırda toplam on üç Osmanlı sultanı tahta çıkarken, sadece bu devirde dokuz Osmanlı sultanı tahta geçmiştir. Bunların ortalama tahtta kalma süreleri ise 9 yıl olarak görülmektedir. Bu dönemde görülen istikrarsızlığın bir diğer göstergesi de toplam altmış iki sadrazamın yönetime gelmesidir. Ayrıca henüz çocukluk dönemindeki şehzadelerin padişah olmaları neticesinde, idare özellikle valide sultanların eline geçmiş, böylece bunlar arasında önüne geçilmez çeşitli entrikalar ortaya çıkmıştır. “Kadınlar Saltanatı” diye nitelendirilen bu durumun en önemli figürü olarak Kösem Sultan, popüler tarihçiliğin ilgisini daima çekmiştir.

II. Osman Farisî mahlasıyla şiirler söylemiştir.

II. Osman, isyancılar tarafından tahttan indirilerek 22 Mayıs 1622 tarihinde feci şekilde katledilmiştir.

Latinceden Türkçeye tercüme hareketinin öncü ismi olan Tezkireci Köse İbrahim Efendi el-Zigetvârî, Noel Duret’in Zîc’ini Türkçeye Secencenü’l-eflâk fî Gayeti’l-idrâk adı ile Latinceden tercüme etmiştir. Copernicus astronomisi ile modern
astronomi kavramlarını ilk defa Osmanlı bilim literatürüne sokan bu eser, astronomik cetveller konusunda Türkçeye aktarıldığı bilinen ilk kitaptır.

Sultan I. Ahmed “Bahtî”, Sultan II. Osman “Farisî”, IV. Murad “Muradî” ve IV. Mehmed ise “Vefayî” mahlasıyla şiirler söylemişlerdir.

Kaside nazım şeklini kendisinden önceki şekil, dil, ifade ve üslup özelliklerinden farklı bir tarzda geliştiren Nef’î, kasidenin nesib ve medhiye bölümlerini geçen asırlara göre kısaltmış ve özellikle fahriye bölümünü genişletmiştir.

Hindistan’da gelişen ve daha çok Hindistan, Afganistan ve Anadolu’da benimsenen bu tarzın önde gelen şairleri Örfî-i Şirazî, Feyzî-i Hindî, Talib-i Âmulî, Kelim-i Hemedanî, Saib-i Tebrizî, Şevket-i Buharî ve Bîdil’dir.

Mahallî tarz, şiirde yerli ve mahallî unsurlara fazlaca yer verme anlayışıdır. Bu dönemde gittikçe yaygınlaşmaya başlayan sade dil ve mahallî ifadeleri kullanma, mahallî unsurlar ile sosyal ve kültürel tasvirlere yer verme, yerli konu arayışı daha sonraki dönemlerde ortaya çıkacak olan “mahallîleşme üslubu”na da kaynaklık etmiştir. Nev’îzade Atayî ve Sabit, gerek yerli konu ve malzeme tercihleri bakımından gerekse kullandıkları dil ve söyleyişteki tasarrufları yönünden bu üslubun temsilcileri sayılmaktadır.

Sultan Ahmet Cami'si, Padişah I. Ahmet tarafından 1609-1616 yılları arasında Mimar Mimar Mehmet Ağa'ya yaptırılmıştır. Doğru yanıt: D'dir.

Şair Şeyhülislam Yahya, IV. Murat'ın Bağdat Seferi'ne katılmıştır. Doğru yanıt: A'dır.

Katip Çelebi 1648-1657 yılları arasında Cihannüma adını verdiği coğrafya kitabını yazmıştır. Eserde; yerküre, okyanuslar ve kıtalar hakkında bilgi verilir. Doğru yanıt: E'dir.

Evliya Çelebi 17. yüzyılda yaşamıştır. Osmanlı İmparatorluğu topraklarının birçoğunu gezip görmüş, gözlemlerini  "Seyahatname" eserinde anlatmıştır. Doğru yanıt: C'dir.

Daha çok rubâîleriyle tanınmış olan Azmizâde Haleti, 17. yüzyıl Türk edebiyatının Hayyam'ı olarak nitelendirilmiştir.

I. Ahmet, Bahtî" mahlasını kullanan padişahtır. I. Ahmet gibi pek çok padişah (Fatih Sultan Mehmet, Kanuni Sultan Süleyman...) şiir yazmış ve mahlas kullanmıştır. Doğru yanıt: D'dir.

17. yüzyıl şairi Nef'i, "Kaside" nazım şeklini kendine özgü bir üslupla geliştirmiştir. Nef'i, kasideye ahenk ve müzikalite unsurlarını kazandırmıştır. Doğru yanıt: E'dir.

Şeyhülislam Yahya,17. yüzyıl Türk edebiyatının; Türkçeyi kullanmaktaki başarısı, zarif ve ahenkli söyleyişiyle klasik üslubun en önemli temsilcisidir. Doğru yanıt: C'dir.