XVII. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 4

Kutbü'l-meanî adlı eseri olan divan sahibi mutasavvıf şair Ümmi Sinan'dır.

Zenbilli Ali Efendi, II. Bayezid'in davetine gitmeyen ve Yavuz Sultan Selim'in verdiği idam cezalarını affettiren şeyhülislamdır

Divan'ın Latin harfli ilk yayımı Ertem tarafından yapılmıştır.

beyit Şeyhülislam Yahya'nındır

Bahayî Efendi, Bakî'den Nedim'e uzanan üslupta şiirler yazmıştır.

Ey sevgili, gönlüm, saçlarının tuzağına kapılıp yaralandı, ona merhamet et de artık o
tuzakta kalsın. Kanadı kırılmış bir kuşu serbest bırakıp da ne olacak?

İran’da doğup Hindistan’da gelişen ve Afganistan’da da kabul gören Sebk-i Hindî, XVII. yüzyıldan itibaren Anadolu’da gelişen Türk edebiyatını da etkilemiştir ve pek çok şair bu üslupla şiirler yazmıştır. Türk şairlerini en çok etkileyen ve örnek alınan şairler Saib-i Tebrizî, Şevket-i Buharî, Urfî-yi Şirazî, Talib-i Amulî ve Kelîm-i Kâşanî’dir. Hatta Şevket-i Buharî, İran ve Hindistan’dan çok, Osmanlı topraklarında tanınmıştır. Bu üslubun divan şiirindeki en önemli temsilcileri olarak da XVII. yüzyılda Nailî, Neşatî ve Fehim-i Kadîm; XVIII. yüzyılda ise Şeyh Galip sayılabilir.

Sebk-i Hindî şiirinde anlam bu derece genişleyip derinleştikçe hayal unsurları önem kazanmıştır.

Hint üslubundaki anlam derinliği ve hayal enginliği eskiden beri kullanılagelen mazmunları yetersiz kılmıştır. Şiirin konusu değişip insan ruhunun derinliklerine inildikçe, muhayyile genişledikçe yeni mazmunlara ihtiyaç duyulmuştur.

Mananın çok büyük önem kazandığı Sebk-i Hindî şiirinde söz ikinci planda kalmıştır. Şairler söz güzelliği için anlamdan feragat etmemişler; bunun aksine anlamı derinleştirmek için zaman zaman sözden feragat etmişlerdir. Bu itibarla da şiirde söz üzerine kurulan lafzi sanatlar yerine manaya önem veren manevi sanatlar ağırlık kazanmıştır.

Söz; ince, narin bir örtüdür. O kadar ince olmalıdır ki altındaki anlamı örtmesin; anlam, olduğu gibi görünsün. Şiirde işlenen geniş hayalleri, derin ve ince anlamları anlatacak dil de ince, nazik ve süslü olmalıdır. Bu tarzda kelimeler özenle seçilmiş, aynı anlamı veren kelimelerin en ince ve zarif olanı tercih edilmiştir.

Yeni hayalleri dillendirmek için şairler zincirleme tamlamalar kullanmayı tercih etmişlerdir. Özellikle Farsça kelimelerle yapılan zincirleme tamlamalar çok kullanılmıştır. Dil kullanımındaki bu tercihlerin anlamın bulanıklaşmasına neden olduğu da bir gerçektir.

Sebk-i Hindî şiirinde mübalağa ve tezat sanatının yanı sıra istiare, hüsn-i talil, telmih gibi anlama dayalı edebî sanatlar daha sık kullanılmıştır. Böylece sözün az, anlamın yoğun olması sağlanmıştır.

Bu üslupta, yaşanılan çevreden ve günlük hayattan uzaklaşılmış; insanın dış dünyasından çok, iç dünyasına yönelinmiştir. Şiirde derinleşen, genişleyen ve giriftleşen mananın altında insan ruhunun ıstırabı ortaya çıkmaktadır. Sebk-i Hindî şiirinin konusu ıstıraptır. Istırabın verdiği acı ve üzüntüler, bu üzüntülerden dolayı insan ruhunun çırpınışları ve çalkantıları hemen hemen bütün Sebk-i Hindî şairlerinin rağbet ettikleri ve şiirlerinde inceden inceye işledikleri konulardır.

Nailî daha çok, gazel şairi olarak tanınsa da diğer nazım biçimleriyle yazdığı şiirler de dikkati çeker. Kasidelerinde, Nefî gibi nesip yerine fahriyeyle şiirlerine başlar. Daha çok beş beyitli gazel söylemesine rağmen bazı gazellerine mahlas beytinden sonra birkaç beyit eklemek suretiyle bu şiirlerini devrinin pek çok şairinin yaptığı gibi müzeyyel gazellere dönüştürür. Nailî’nin gazelleri onun edebî şahsiyetini en iyi yansıtan şiirleridir.

Devran. Cevap C'dir.

Sema. Cevap A'dır.

Sultan Osman. Cevap E'dir.

1.Ahmed. Cevap C'dir.

2.Osman. Cevap C'dir.