XVI. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 9

Gelibolulu Mustafa Ali 1541 yılında doğmuştur.

Gelibolulu Mustafa Ali 1600 yılında ölmüştür.

Şevahidü’n-Nübüvve, Lamii Çelebi'nin eseridir.

Künhü'l-Ahbar, Gelibolulu Mustafa Ali'nin eseridir.

Bağdatlı Ruhi 1535 yılında doğmuştur.

Bağdatlı Ruhi 1606 yılında ölmüştür.

Nefi, Bağdatlı Ruhi'nin terkib-namesine nazire söylememiştir.

Anadolu sahasında ilk Türkçe nazire olarak kabul edilen eser, Ahmed-i Rıdvan’ın Mahzenü’l-Esrar’ıdır.

Lamiî Çelebi’nin Gûy u Çevgânadlı mes­nevisini de hem aşk hem de tasavvuf konulu mesneviler arasında saymak mümkündür.

Dinî-tasavvufî mesneviler konusunda Şemsettin-i Sivasî’nin ayrıcalıklı bir yeri vardır. Çünkü o, bütün mesnevilerinde dinî ve tasavvufî konuları işlemiştir.

Şemsettin-i Sivasî’nin iyi ve kötü ahlak üzerine yazdığı Mir’atü’l-Ahlakve Mirkatü’l- Eşvâkadlı bir mesnevisi vardırbir diğer mesnevisi de Heşt-Behişt’tir..Menakıb-ıİmam-ı Azamadlı eser Şemsettin-i Sivasî’nin bir diğer mesnevisidir. Fütuhat-ı Selimiye Şükrî-i Bitlisî’nindir.

Gazavatname türünde yazılmış mesnevilerin ilk örnekleri II. Bayezit devrinde yazıl­mıştır.

Yönetici zümrenin doğum, sünnet ve evlenme gibi mera­simleri edebî eserlerin imkânları çerçevesinde sûrnamelerde işlenir.

Nalan u HandanMuyî’nin hasbihâl tarzında yazmış olduğu bu mesnevi, Olay örgüsü bir rüya motifiyle başlar.

Bursalı Celilî’nin konu bakımından orijinal özellikler gösteren eseri de Meheknameadlı mesnevisidir. Altın, gümüş, mihenk arasında geçen bir hikâyeyi konu edinir. Şair burada Şair burada kendi hâlini anlatmış, değerinin bilinmediğini sembollere yüklediği anlamlar üzerinden anlatmaya çalışmıştır.

Anadolu sahasında türün ilk örneği, Edirneli Revânî (ö. 1524) tarafındaN İşretnâme adıyla verilmiştir.

Hayretî’nin mesnevi nazım şekliyle ya­zılmış bir “sakiname”si vardır. Bu konuda Fuzulî de  Sakiname/ Heft Camisim­leriyle bilinen kaleme almıştır. Fevrî’nin Sahbanameadlı sakinamesi ile Taşlıcalı Yahya Bey’in “sakiname”si dönemin bu konuda yazılmış önemli eserleri arasındadır.

Fahir İz, Eski Türk Edebiyatında Nesir (İkinci baskı, Ankara 1996), adlı antolojisinin girişinde mensur metinleri dil özelliklerini dikkate alarak sade nesir, orta nesir ve süslü nesir diye üç düzeyde sınıflandırmıştır.

Bu yüzyılda hamse (beş mesnevi) sahibi şairlerin sayısı artmıştır. Ahmed-i Rıdvan, Taşlıcalı Yahya, Lamiî, Gelibolulu Âlî, Şemsettin-i Sivasî ve Celilî bu asrın hamse sahibi şairleridir.

Yüzyılın en dikkat çekici mesnevi şairi Taşlıcalı Yahya’dır. Mesnevi geleneği içinde özgün ve yerli konuları işleyerek üne kavuşmuştur. Yahya’nın hamsesi şu mesnevilerden oluşur: Gencine-i Raz, Şah u Geda, Usulname yahut Kitab-ı Usül, Yusuf u Züleyha, Gülşen-i Envar.