XVI. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 6

Erdebil Tekkesi’nin şeyhi ve Safevi Devleti’nin kurucusu Şah İsmail, 25 Receb 892/17 Temmuz 1487 tarihinde Erdebil’de doğmuştur.

Nasihatname Şah İsmail'in eserleri arasındadır.

Hayli demdür kim Hatâyî zulmet-i hicrân çeker
Leblerüni çeşme-i hayvân idersen vaktidür

Diliçi çevirisi: Çok zamandır, Hatayî ayrılığın karanlığını çekmektedir. Dudaklarını ölümsüzlük
suyu yapmak istersen şimdi tam vaktidir

Manevî, Gülşeni'nin yazdığı Farsça eseridir.

Hatt-ı Babürî: Babür’ün Uygur harfleri ve stili ile Arap harflerini birleştirerek geliştirdiği yazı çeşidi.

Manevî, İbrahim Gülşeni'nin eseridir.

Hüsnde artuk eger bolsa yüzi Leylâdın
Min dagı bar min anıng ışkıda yüz Mecnûnça

Diliçi çevirisi: Yüzü güzellikte Leylâdan daha güzelse ben de onun aşkıyla yüz Mecnûn gibiyim.

Remil: Kum. Sayılarla ve kum taneleriyle fal bakma, bir takım işaretler ve sayılar kullanarak gaipten haber verme oyunu.

Manevi Zati'nin eserlerinden değildir?

N’oldun inlersin felek hercâyi cânânun mı var
Seyr ider her menzili bir mâh-ı tâbânun mı var

Diliçi çevirisi: Felek, ne oldu [sana] inliyorsun? Uçarı bir sevgilin mi var? Her yeri dolaşan bir parlak ayın mı var?

Gerçek adı Mehmet, lakabı ise Bekâr Memi olan şair Hayalî'dir.

Başumda mûy-ı jûlîde tenümde tâze dâğum var
Melâmet mülkinün sultânıyam tûğum otağım var

Diliçi çevirisi: Başımda karmakarışık saç, bedenimde taze yaram var; kınanmışlık ülkesinin sultanıyım, tuğum ve otağım var.

Ol serv-i hoş-hırâmı tenhâ bulup ne çâre
Ol bî-karâr öyle ben şerm-sâr böyle

Diliçi çevirisi: O güzel yürüyüşlü serviyi yalnız bulmak ne mümkün! O kararsız öyle, ben utangaç böyle.

Leblerün gonca yanağun gül-i handân olmuş
Hüsnün ey serv-i sehî tâze gülistân olmuş

Diliçi çevirisi: Ey düzgün boylu selvi, güzelliğin taze gülbahçesi olmuş; dudakların goncaya, yanağın açılmış güle dönmüş.

Muamma: Anlamı gizli, güç anlaşılır söz, bilmece. Edebiyatta bir ad sorulacak şekilde düzenlenmiş manzum bilmece.

Hayalî’nin bilinen tek eseri Hayalî Divanı'dır.

Hasret-i la‘lün ile cân virür Emrî sanemâ
Gözleri kan akıdur üstine giryân olmuş

Diliçi çevirisi: Ey put gibi güzel, Emrî senin dudağının hasretiyle can verir. Ağlayan gözleri üstüne kan akıtır

Fuzulî’nin haklı şöhretine rağmen hayat hikâyesinin ayrıntıları fazla bilinmesi ve Osmanlı şair tezkirelerinde onun hakkında verilen bilgiler oldukça sınırlı olmasının sebebi hayatı boyunca Bağdat ve Kerbela çevresinde yaşaması, İstanbul’a hiç gelememesidir.

Kesin olmamakla beraber Fuzuli'nin Kerbela'da öldüğü düşünülmektedir.

Abartılı ve ağır sanatlı bir dil Fuzulî’nin şiirlerinin belirgin özelliklerinden biri değildir.