XVI. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 3

Nevî’nin kasideleri arasında bilhassa Şehzade Mehmet’in sünnet düğünü vesilesiyle yazdığı “suriyye” meşhur olmuştur. Hocalığını yaptığı şehzadelerin öldürülmeleri üzerine yazdığı mersiyeler de ilgi görmüştür. Doğru cevap B’dir.

Divan edebiyatı şiirlerinde sıkça kullanılan “bîm” kelimesi Farsça kökenli olup korku ve tehlike anlamlarına gelmektedir. Doğru cevap C’dir.

Resim anlamına gelen “nigâr” kelimesi, istiare yoluyla sevgili ve resmi gibi güzel anlamında kullanılmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Emrî’nin adı Emrullah olup Edirne’lidir. Emrî’nin ailesi hakkında kaynaklarda bilgi yoktur. Edirne ve İstanbul’da tevliyet görevini yürüten Emrî, hayatı boyunca devletin ileri gelenleriyle yakınlık kurmaktan uzak durmuş, kimseye övgü şiirleri yazmamış, yoksul bir hayat sürmüştür. Doğru cevap A’dır.

Hayali, Defterdar İskender Çelebi tarafından Sadrazam İbrahim Paşa'ya sunulmuş ve çok geçmeden Kanuni Sultan Süleyman'ın yakın çevresinde yer almıştır.

Cihanı süsleyen Allah evrende tecelli etmiştir. İbn Arabi ve takipçileri evreni sonsuz sayıda aynacıktan oluşan tek bir aynaya benzettiler.

Divan şairleri meyhane ile tekke arasında benzerlik ve geçişkenlik kurarak, kendinden geçmenin iki farklı mekanı arasında kurulan ilişkiden dolayı tasavvufi yorumlar üretmişlerdir.

Şehzade Mehmet'in sünnet düğünü vesilesi ile yazdığı Suriyye meşhur olmuştur.

Emrî divan şiiri geleneği içinde dahaçok muamma şairi olarak tanınır.

Emrî şiirlerinde söyleyiş mükemmelliğinden çok kendine özgün hayaller kurmaya, kelime oyunları ve şirin hüner tarafına yönelmiştir. Bu bağlamda çağdaşlarınca kapalı bulunmuştur.

Emrî bu beyitte güzelin halka şeklinde kıvrımlaşan saçları ile aşıkların hayranlıktan güzelin üzerinde donup kalan bakışları arasında benzerlik kurarak hüs-i tali yapmıştır

Şiirde biçimsel mükemmelliğin Bakî’den sonraki en önemli temsilcisi Nevî, Rumeli duyuş ve söyleyişini Osmanlı şiirine taşıyan Hayalî ve orijinal hayalleriyle Emrî klasik dönemin ustaları arasında yer alır.

İkinci dizede “mâh-ı tâban” tamlamasıyla aynı zamanda kendisinin ay
gibi güzel sevgilisinin olduğunu sezdirir [istiâre].

Divan şiirinde beniz sarılığı, âşıklığın belirtilerindendir

Mevcut bilgilerimize göre ilk kasidesini, 1504 yılında ölen Akkoyunlu Elvend Bey’e sunmuştur.

Divan şairlerinden hiçbiri Fuzulî kadar aşkı derinden duymamış ve duyuramamıştır.
Fuzulî’de aşk, sadece bir duygu değil, adeta varlık sebebidir. “Aşk imiş her ne var âlemde” dizesiyle bunu ifade eder.

Fuzuli'nin hemen her cönkte ona ait şiirlere rastlanması onun halk şairleri tarafından
da benimsendiğini gösterir.

E şıkkında Fuzuli bir dış güzellikten bahsetmemektedir.

Henüz kırk yaşını doldurmamış olan Bakî, Kanunî’nin isteği üzerine
o zamana kadar yazdığı şiirleri bir araya toplayarak divan tertip etti ve padişaha sundu.
Kaynaklar padişahın şaire verdiği değeri gösteren şu sözünü nakleder: “Padişahlığımın en büyük mutluluklarından biri saltanat zamanımda Bakî gibi bir şairin yetişmiş olmasıdır.”

Bakî, Osmanlı şiirinde klasik söyleyişin en büyük ustası olarak kabul edilir. Çok sağlam
ve kusursuz bir söyleyişi vardır. Şiirlerinde mana ve aruz uyumu en üst düzeye ulaşmış,
çağdaşlarında rastlanan imale ve zihaf
gibi söyleyiş kusurları asgari seviyeye inmiştir.
Bakî, hem gazel hem kaside tarzında başarılı örnekler vermiştir.