XVI. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 12

Babür Şah

Hatıra türünün ilk örneklerinden olması

Ali Şir Nevayî

Yüzyılın başında, Sultan II. Bayezit devrinde İstanbul’a gelen Zatî, yeterli öğrenimi de olmadığı hâlde, yeteneği sayesinde 30-40 yıl boyunca bütün şairlerin hocası, yol göstericisi olmuştur.

Osmanlı sultan ve şehzadeleri bilim ve sanatın gelişimi için yönetici olarak yüklendikleri sorumlulukların yanı sıra, himaye ettikleri bazı sanat dallarında yetenekleri doğrultusunda eserler vermişlerdir. Öyle ki padişahlardan II. Bayezit (Adlî), Yavuz Selim (Selimî), Kanuni Süleyman (Muhibbî), II. Selim (Selimî), III. Murat (Muradî); şehzadelerden Cem, Korkut (Harimî), Mustafa (Muhlisî), Bayezit (Şahî) aynı zamanda tanınmış şairlerdir. Diğer Osmanlı şairlerinin şiirleriyle boy ölçüşebilecek nitelikte eserleri vardır.

Osmanlı sultan ve şehzadeleri bilim ve sanatın gelişimi için yönetici olarak yüklendikleri sorumlulukların yanı sıra, himaye ettikleri bazı sanat dallarında yetenekleri doğrultusunda eserler vermişlerdir. Öyle ki padişahlardan II. Bayezit (Adlî), Yavuz Selim (Selimî), Kanuni Süleyman (Muhibbî), II. Selim (Selimî), III. Murat (Muradî); şehzadelerden Cem, Korkut (Harimî), Mustafa (Muhlisî), Bayezit (Şahî) aynı zamanda tanınmış şairlerdir.

XV. yüzyılda, 1436 yılında Ömer b. Mezîd tarafından toplanmış ilk nazire mecmuasından (Mecmuatü’n-Nezair) sonra edebiyatımızın tanınmış nazire mecmuaları XVI. yüzyılın ürünüdür.

Süleymanname, Kanuni Sultan Süleyman’ın saltanatını konu edinip onun dönemindeki belli başlı olayları anlatan manzûm ve mensûr eserlere verilen addır. Süleymannamelerin kaynağı Selimnamelerdir.

Muamma: Anlamı gizli, güç anlaşılır söz, bilmece. Edebiyatta bir ad sorulacak şekilde düzenlenmiş manzum bilmece.

Tevliyet: Vakıf işlerine bakma

Revân : yürüyen, giden, akan; ruh, can

Kanunî devrinde (1520-1566) Zatî’den sonra saray çevresinde saygın bir şair olarak ilgi gören Hayalî’nin adı Mehmet, lakabı ise Bekâr Memi’dir.

Emrî, divan şiiri geleneği içinde daha çok muamma şairi olarak tanınır.

Salyâne: Yıllık olarak verilen ücret.

Kanunî devrinde (1520-1566) Zatî’den sonra saray çevresinde saygın bir şair olarak ilgi gören Hayalî’nin adı Mehmet, lakabı ise Bekâr Memi’dir.

menzil : konak yeri, varılacak yer; mesafe.

nüh : dokuz

aye : avuç içi 

pirâye : süs

sâye : gölge

Adı Emrullah olup Edirne’lidir. Ailesi hakkında kaynaklarda bilgi yoktur. Edirne ve
İstanbul’da tevliyet görevini yürütmüştür. Hayatı boyunca devletin ileri gelenleriyle yakınlık kurmaktan uzak durmuş, kimseye övgü şiirleri yazmamış, yoksul bir hayat sürmüştür. Emrî, divan şiiri geleneği içinde daha çok muamma şairi olarak tanınır.

İlk eğitimini aile çevresinden alan Yahya Nevi, sonra İstanbul’a giderek devrin önemli bilginlerinden “ahaveyn”=[iki kardeş] lakabıyla ünlü Karamanî Ahmed
ve Mehmed kardeşlerin öğrencisi olur.

1508 yılında Bağdat, Şah İsmail’in eline geçince Fuzulî, Beng ü Bade adlı küçük mesnevisini ona takdim etmiştir.