SÖZ DİZİMİ
Aynen tekrarların cümle içinde işlevi nedir?
Kelime tekrarına dayanan aynen tekrarlar cümle içinde işlev bakımından niteleme sıfatı
veya yer, zaman ve tarz zarfları olarak görev yaparlar.
"Eğer bir kaçın kanadup ceng ideydin evim barkım harâb olurdu"
Yukarıdaki cümledeki tekrar türü nedir?
"evim barkım" ifadesi eş ve yakın anlamlı tekrarlar içerisinde değerlendirilir.
"Âyende vü revendeye temâşâgâh makdûr‑ı beşer değildir."
Yukarıdaki cümle hangi tekrar türü içerisinde değerlendirilir?
"Âyende vü revendeye temâşâgâh makdûr‑ı beşer değildir." cümlesi zıt anlamlı tekrarlara örnek olarak verilebilir.
"Niçe saray-ı zîbâlar dahi vardır."
Verilen cümlenin sıfat tamlaması hangi kelime grubudur?
Cümle işlev bakımından incelendiğinde saray-ı zîbâlar kelime grubu sıfat tamlamasıdır.
"Hâlâ eyâlet‑i Kars’da sancak beği tahtıdır."
Verilen cümlede sancak beği tahtı kelime grubu hangi işlevde kullanılmıştır?
Sancak beği tahtı kelime grubu belirtisiz isim tamlaması işleviyle kullanılmıştır.
"Evliyâ Çelebi, Karaca Ahmed, Süleymân Hân Câmi’i" ifadeleri işlev bakımında hangi kelime grubu içerisinde değerlendirilir?
Evliyâ Çelebi, Karaca Ahmed, Süleymân Hân Câmi’i ifadeleri birleşik isim kapsamında değerlendirilir. Ek olarak Murâd‑ı Sâlis Câmi’i, Abdurrahmân bin Ali ibn Ahmed el-Bistâmî örnekleri verilebilir.
Fiil ile fiilden oluşan bileşik fiile cümle içinde bir örnek veriniz.
Ol gice Sultân Mustafâ dahi merhûm olunmuş bulundu. Olunmuş bulundu kelime grubu fiil ile fiilden oluşan birleşik fiile örnek olarak verilebilir.
İsim ile fiilden oluşan birleşik fiillere üç örnek veriniz.
Selâm verdi, aleyk alup, mahrûm koma şeklinde üç örnek verilebilir.
Unvan olarak kullanılan kelime grubuna beş örnek veriniz.
Unvan grubu Azîz hazretleri, Koca Mevlevî Vezîr, Destârî Murtazâ Ağa, Vezîr Küçük Çavuş Paşa, Abaza Kara Hasan Ağa şeklinde örneklendirilebilir.
Bre oğullar!, Bre gâzîler!, Bre ev ıssı! ifadeleri hangi kelime grubu kapsamında değerlendirilir?
Bre oğullar!, Bre gâzîler!, Bre ev ıssı! şeklindeki kullanımlar ünlem grubunda değerlendirilir.
çün ki:
hakkâ ki:
hâlâ ki:
Yukarıda verilen edat grubunun anlamları nedir?
çün ki: o vakit ki, dolayıdır ki
Çün ki İpşir mürd oldu, Van’a bu askerimizle girmeyüp Van taşrasında meks edüp…
hakkâ ki: Doğrusu, gerçekten de
Hakkâ ki ol asrın ikisi de gerçek erleridir.
hâlâ ki: Şu anda, şu ana dek
Hâlâ ki bir cânibe gideceğimden bir kimesenenüŋ haber u âgâhı yok idi şeklinde örneklendirilebilir.
Son Çekim Edatı Grubu'na bir örnek veriniz.
dek / tâ…dek son çekim edat grubunda değerlendirilir.
"Sabâha dek beş karış kar yağdı." şeklinde örneklendirilebilir.
Bâlâdan düşman üzre taş ve kumbara bırağacak delikler vardır.
Yukarıda verilen cümlede "bâlâdan düşman üzre taş ve kumbara bırağacak" ifadesi hangi kelime grubunda değerlendirilir?
"Bâlâdan düşman üzre taş ve kumbara bırağacak" ifadesi partisip kelime grubu kapsamında değerlendirilir.
Batı Türkçesinin sözdiziminin özellikleri nelerdir?
Batı Türkçesinin sözdizimi (sentaksı), Türkçenin genel sözdizimi yapısı olan özne + tüm‑
leç + yüklem dizisi içinde oluşur. Bağımsız cümlelerin birbirine -up/üp zarf-fiil ekiyle
bağlanarak oldukça uzun cümleler şeklinde görünmesi ve Arapça ve Farsça kelimelerden oluşmuş Farsça terkiplerin yazı dilinde çok yaygın olarak kullanılması bu tarihi şivenin en belirgin özelliklerindendir.
Fiil cümlesini bir örnekle açıklayınız.
Yüklemi çekimli fiil olan cümlelerdir.
"Cümle halk hayrân kalup hazz u safâ ederdi" şeklinde örneklendirilebilir.
Basit cümle nedir?
Yan cümleye sahip olmayan tek yüklemli cümlelerdir.
"Elbette şimdi bir arbedemiz geçer." şeklinde örneklendirilebilir.
"Bre gider, hey Şânî Efendi bu sözü." cümlesi hangi sözdizimi türü kapsamında değerlendirilir?
"Bre gider, hey Şânî Efendi bu sözü." ifadesi devrik cümle kapsamında değerlendirilebilir.
Bağımsız birleşik cümleler nasıl tanımlanır?
Birbirini açıklama, kabul, karşıtlık, öneri, sebep-sonuç ve seçenek gibi özelliklerle açıklayan bağımsız cümle yapılarından oluşmuş cümlelerdir. Bu cümleler bazen kendi başlarına bağımsız cümle olarak değerlendirilseler de fikir, anlam dizgisi ve zaman bakımından bir birliktelik gösterirler. Bu tür cümlelerde ikinci cümle ammâ, ancak, lâkin, yoksa/yohsa, zîrâ gibi edatlarla başlar.
Ki’li birleşik cümle'nin özellikleri nelerdir?
Türkçede bağımlı yan cümleler yapan Farsça kökenli ki edatının Osmanlıcada hem konuşma dilinde hem de yazı geleneğinde çok geniş bir kullanım alanı vardır. Bu edat bazen kim şeklinde de görülür.
a. ki’li yan cümle ana cümlenin yüklemini açıklar.
b. ki’li yan cümle ana cümlenin öznesini açıklar.
c. ki’li yan cümle ana cümlenin nesnesini açıklar.
d. ki’li yan cümle sıfatları ve zarfları açıklar.
Karma birleşik cümleler nasıl tanımlanır?
İçinde birden çok bağımlı birleşik cümle bulunan cümle çeşitleridir.
Örnek olarak aşağıdaki cümle verilebilir:
Ammâ Çorlu ve Burgaz mâbeyninde kış günleri tamâm altı sâ’at bir menzil‑i azîmdür
kim vakt‑i şitâda çamurın fîl‑i Mahmûdî ve pîl‑i Menkerûsî ve Adana câmusı ve boğası
çamurın sökemeyüp beher sene niçe bin at ve araba gark olduğundan çamurın karışdurduklarıyçün “Karışduran” derler.